Δύο οντότητες πλάι-πλάι χωρίς λύση η γραμμή της Άγκυρας

Δύο οδηγίες-εντολές δόθηκαν από την Άγκυρα στον Κουντρέτ Οζερσάι: Πρώτον, να αμφισβητήσει ευθέως και να υπονομεύσει τον Μουσταφά Ακιντζί και να κλιμακώσει την εκστρατεία του -με τη στήριξη του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών- για τη διαμόρφωση των συνθηκών για διαβίωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων πλάι-πλάι. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, στην Άγκυρα έχει διαμορφωθεί ένα πλαίσιο κινήσεων σε σχέση με το Κυπριακό, στο οποίο δεν περιλαμβάνεται το σενάριο για επίτευξη συμφωνίας, εκτός κι εάν προκύψει «ευκαιρία».

Βασικός παίκτης σε αυτή την εκστρατεία είναι το ανερχόμενο αστέρι στα κατεχόμενα, Κουντρέτ Οζερσάι, ο οποίος οικοδομεί την τελευταία περίοδο κανάλια επικοινωνίας με κέντρα λήψης αποφάσεων στο εξωτερικό, αλλά και με πολιτικούς παράγοντες στις ελεύθερες περιοχές. Το πλαίσιο των κινήσεων της τουρκικής πλευράς κινείται ως εξής:

Πρώτον, ενόψει του γεγονότος ότι δεν μπορεί να αναγνωριστεί το ψευδοκράτος επιδιώκεται μια εκδοχή παλαιότερης φόρμουλας του πάλαι ποτέ Βρετανού απεσταλμένου, Λόρδου Χάνεϊ, για αναβάθμιση του ψευδοκράτους και υποβάθμιση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτή η λογική στοχεύει στο να «συναντηθούν» οι «δυο οντότητες» μέσα από μια ντε φάκτο κατάσταση, που θα επιβληθεί ως τετελεσμένο. Στο πλαίσιο της διαχρονικής προσέγγισης περί «εκλιπούσας» Κυπριακής Δημοκρατίας, προβάλλεται η θέση πως στο νησί υπάρχουν δυο οντότητες που εκπροσωπούν τη χώρα και όχι μόνο δια της «ελληνοκυπριακής πλευράς».

Δεύτερον, να διαμορφωθούν συνθήκες για συζήτηση προβλημάτων και διαφωνιών, χωρίς διαμεσολάβηση αλλά απευθείας. Μέσα σε αυτή τη λογική, ο Οζερσάι ανέλυσε -στις επαφές του σε Νέα Υόρκη και Ουάσινγκτον- τη θέση πως ο κύκλος της παρουσίας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στο νησί έχει κλείσει και ότι θα πρέπει να αποχωρήσει. Μέχρι τότε, καθώς δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη, η τουρκική πλευρά ασκεί πιέσεις για βαθμηδόν αλλαγή του καθεστώτος της Δύναμης, των όρων εντολής της. Ο Οζερσάι συζητά θέμα μετατροπής της σε αστυνομικό σώμα από στρατιωτικό. Η αλλαγή των όρων εντολής της ΟΥΝΦΙΚΥΠ προϋποθέτει και απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας και νέο ψήφισμα.

Τεχνικές επιτροπές

Σημειώνεται συναφώς πως το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με το ψήφισμα 186/1964 είχε αποφασίσει τότε την ανάπτυξη ειρηνευτικής δυνάμεως στο νησί. Το σημαντικότερο, όμως, ήταν το γεγονός ότι η κυπριακή Κυβέρνηση, με βάση το ψήφισμα του 1964, εκπροσωπεί διεθνώς το Κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ήταν το ψήφισμα που απέκρουε και αποκρούει τις υπονομεύσεις για διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η τουρκική πλευρά σε αυτή τη φάση προωθεί και προτίθεται να κλιμακώσει την ιδέα όπως τα όποια προβλήματα προκύψουν ή αιτήματα υπάρχουν να επιλύονται, διευθετούνται απευθείας. Ένα από τα εργαλεία, που φαίνεται πως θέλει να χρησιμοποιήσει η τουρκική πλευρά για προώθηση της πολιτικής αυτής, είναι όπως πληροφορούμαστε και οι τεχνικές επιτροπές. Να συζητούνται στο πλαίσιο αυτό και να επιλύονται διαφωνίες και να διευθετούνται αιτήματα.

Είναι σαφές από συζητήσεις που είχε ο Οζερσάι τόσο στις ΗΠΑ όσο και στα κατεχόμενα, ότι το θέμα δεν είναι μόνο η ΟΥΝΦΙΚΥΠ, αλλά και η παρουσία του ΟΗΕ στις συζητήσεις για το Κυπριακό. Μετά το Κραν Μοντάνα τόσο ο Τσαβούσογλου όσο και ο Οζερσάι άρχισαν μεθοδευμένα άτυπες επαφές με Ελληνοκύπριους για απευθείας συζητήσεις. Οι συζητήσεις αυτές συνδέονταν με τη θέση της τουρκικής πλευράς ότι μετά το Κραν Μοντανά πρέπει να παρακαμφθούν τα Ηνωμένα Έθνη και να διεξαχθεί «ανοικτή συζήτηση».

Λογική του πλάι-πλάι

Η τακτική που υιοθετείται από την Άγκυρα και τον δυνάμει εγκάθετό της είναι πως η λογική του πλάι-πλάι μπορεί να ξεκινήσει με θέματα χαμηλής πολιτικής, τα ονομαζόμενα και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Σε αυτά εντάσσονται οι εντάσεις στη λεγόμενη νεκρή ζώνη, κυρίως με τους γεωργούς, τα προσκυνήματα, ζητήματα που αφορούν εγκλήματα, το εμπόριο κ.λπ.

Η τακτική αυτή θα κορυφωθεί όταν το Κυπριακό συζητηθεί στη βάση ενός μοντέλου Ντέιτον ή Καμπ Ντέιβιντ, με τις ευλογίες ενδεχομένως τρίτων, όχι όμως του ΟΗΕ. Η προσπάθεια της Άγκυρας να θέσει το Κυπριακό εκτός ΟΗΕ ενισχύει, κατά τις αναλύσεις που γίνονται από τουρκικής πλευράς, τη δυνατότητα επιβολής σε ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων αλλά και διεύρυνσης της ατζέντας.

Σε αυτό το πλαίσιο θα τεθούν ιδέες όπως συνομοσπονδία δυο κρατών, που έχει και οπαδούς στις ελεύθερες περιοχές, βελούδινο διαζύγιο ή και διευθέτηση-συνεννόηση για συνύπαρξη δίπλα-δίπλα χωρίς συμφωνία. Παράλληλα, η τουρκική αυτή μεθόδευση θα θέσει το Κυπριακό εκτός διεθνούς ατζέντας, εκτός της αρμοδιότητας του ΟΗΕ. Επί του παρόντος, αυτή η λογική δεν φαίνεται να έχει πολλούς φίλους στο διεθνές πεδίο. Αλλά και η Τουρκία δεν θέτει τα ζητήματα αυτά ευθέως, περιμένοντας το ερχόμενο καλοκαίρι. Δεν είναι τυχαίο που πρώτα ο Τσαβούσογλου και μετά ο Ακιντζί έκαναν λόγο για εξελίξεις μετά τον Μάιο.

Πράσινο φως στον Οζερσάι

Πληροφορίες από καλά ενημερωμένες πηγές αναφέρουν πως το καθεστώς Ερντογάν έχει ανάψει το πράσινο φως στον Οζερσάι να αμφισβητήσει τον Ακιντζί ευθέως και δημόσια. Η Άγκυρα έχει δώσει εντολές να περιθωριοποιηθεί ο κατοχικός ηγέτης και να υπονομευθεί ο ρόλος του ενόψει και των ψευδοεκλογών. Είναι προφανές πως ο Ακιντζί δεν είναι πλέον χρήσιμος για την Άγκυρα, ενώ φαίνεται πως κομβικό σημείο για τις σχέσεις του με την Τουρκία ήταν η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών στα κατεχόμενα, μετά τις τουρκικές εκλογές.

Τότε ο Τσαβούσογλου είχε αναγγείλει την αλλαγή της βάσης των διαπραγματεύσεων, θέτοντας ως επιλογές τη συνομοσπονδία ή τα δυο κράτη. Η αντίδραση του Ακιντζί στα όσα άκουσε τον έθεσε αμέσως εκτός παιχνιδιού. Η Άγκυρα στράφηκε προς τον ευνοούμενό της, τον λεγόμενο υπουργό Εξωτερικών του ψευδοκράτους Οζερσάι. Ο Ακιντζί θα αφεθεί να εξαντλήσει τη θητεία του, εκτός κι εάν οδηγηθεί σε παραίτηση.

Για την Άγκυρα το μείζον σε σχέση με την λογική του πλάι-πλάι διαβίωσης, είναι και το θέμα του φυσικού αερίου. Επιδιώκει, όπως και στα άλλα θέματα, μια διευθέτηση που θα επιτευχθεί μέσα από συνεννόηση και χωρίς να προϋποθέτει συμφωνία στο Κυπριακό. Μια προσέγγιση που παραπέμπει σε ένα σενάριο, σύμφωνα με το οποίο η Τουρκία θα έχει μερίδιο στο αέριο και θα περιληφθεί στους ενεργειακούς παίκτες.

Σε αυτό το πεδίο, πάντως, η Τουρκία φαίνεται να μην κερδίζει έδαφος και το μόνο που μπορεί να πείσει είναι το επιχείρημα πως «δικαιούνται και Τουρκοκύπριοι μερίδιο». Επιχείρημα που δεν μπορεί να αντέξει σε μια λογική πως θα πρέπει να μοιραστούν κέρδη και χωρίς τη λύση του Κυπριακού. Πάντως, κινήσεις που γίνονται στο πεδίο της ενέργειας, σαφώς και αφήνουν εκτός την Άγκυρα.

Σε αυτό εντάσσεται και η σύσταση πρόσφατα στο Κάιρο του οργανισμού EastMed Gas Forum για τη δημιουργία περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου. Το EastMed Gas Forum θα εδρεύει στο Κάιρο και θα είναι ανοικτό σε παρακολούθηση από διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς. Οι χώρες που θα συμμετέχουν είναι η Κύπρος, η Ελλάδα, το Ισραήλ, η Ιταλία, η Ιορδανία και οι Παλαιστίνιοι. Η απουσία της Τουρκίας στέλνει μηνύματα. Είναι, όμως, προφανές πως η μελλοντική της συμμετοχή περνά από τη Λευκωσία καθώς στη διακήρυξη σημειώνεται πως μόνο με ομοφωνία μπορεί να διευρυνθεί το Forum.