Ευκαιρία που χάνουμε ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός

Σύμφωνα με την οδηγία αυτή, τα κράτη-μέλη είχαν την υποχρέωση να εκπονήσουν ένα Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ), κάτι σαν το Κτηματολόγιο, και να ορίσουν τις αρμόδιες αρχές που θα υλοποιούσαν τους στόχους που θέτει έως το 2016. Επίσης τα κράτη είχαν την υποχρέωση να προσαρμόσουν ανάλογα την εθνική τους νομοθεσία και να θέσουν σε ισχύ τους νόμους αυτούς μέχρι την 31 Μαρτίου 2021.

Ο θαλάσσιος αυτός χωροταξικός σχεδιασμός αποσκοπεί στην οργάνωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες περιοχές-ζώνες, κατά τέτοιον τρόπο ώστε να επιτυγχάνονται διάφοροι οικολογικοί, οικονομικοί, επιστημονικοί και κοινωνικοί στόχοι, όπως π.χ. η ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, η ορθολογική χρήση των θαλάσσιων πόρων, η προστασία και διατήρηση θαλάσσιων οικοσυστημάτων, η μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Ό,τι λοιπόν έχει να κάνει με ανθρωπογενείς δραστηριότητες στη θάλασσα όπως π.χ. παραγωγή ενέργειας, θαλάσσιες μεταφορές, μεταφορές ενέργειας, αλιεία, υδατοκαλλιέργειες, τουρισμός, εξόρυξη πρώτων υλών κ.α. καταγράφεται και κατά κάποιο τρόπο διασφαλίζεται.

Η χώρα μας, παρά του ότι έλαβε και μια προειδοποιητική επιστολή τον Δεκέμβριο του 2021, παρά του ότι λόγω του κορονοϊού έλαβε μια παράταση, παρά του ότι έχει μεγαλύτερο συμφέρον από κάθε άλλη χώρα λόγω της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της τοποθέτησης υποβρύχιων καλωδίων και παρά του ότι με την οδηγία αυτή τίθενται σε εφαρμογή οι σχετικές διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας που σθεναρά υποστηρίζουμε, δεν συμμορφώθηκε και δεν ολοκλήρωσε τις απαιτούμενες ενέργειες. Έτσι, η επιτροπή της ΕΕ τον Απρίλιο του 2023 υπέβαλε μια αιτιολογημένη έκθεση που ζητούσε να παραπεμφτούν στο Δικαστήριο οι χώρες που δεν συμμορφώθηκαν.

Επειδή λοιπόν η χώρα μας δεν εκπόνησε, ούτε και κοινοποίησε στην ΕΕ τα θαλάσσια χωροταξικά της σχέδια, η αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 21 Δεκεμβρίου 2023, μας παράπεμψε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Βουλγαρία ήταν και αυτή να παραπεμφτεί για το ίδιο θέμα, αλλά η υπόθεση της τέθηκε στο αρχείο γιατί κατάφερε να υποβάλει το θαλάσσιο χωροταξικό της σχέδιο στις 31 Αυγούστου 2023.

Η Κύπρος ολοκλήρωσε και υπέβαλε τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της, αποτυπώνοντας στους επισυναπτόμενους χάρτες την Κυπριακή ΑΟΖ, όπως αυτή έχει οριοθετηθεί στις Συμφωνίες με Αίγυπτο και Ισραήλ και φυσικά εμφανίζεται και η ΑΟΖ του νησιού που δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Τουρκία ως ήταν φυσικό αντέδρασε και διαμαρτυρήθηκε γι’ αυτό, όπως είχε κάνει και με τον καθορισμό της Κυπριακής ΑΟΖ.

Η ευκαιρία που παρουσιάζεται

Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, ειδικά για την Ελλάδα, δεν είναι μια απλή τεχνική διαδικασία, αλλά έχει πολλές παραμέτρους που την επηρεάζουν, αφού θα πρέπει να καταγραφούν όλες οι θαλάσσιες ζώνες της Ελλάδας και φυσικά όλα τα νησιά, νησίδια και βράχοι. Η χώρα μας σύμφωνα με την Υδρογραφική Υπηρεσία έχει 29.472 νησιά, 1.354 κόλπους και όρμους και 161 στενά και διαύλους.

Μας παρουσιάζεται λοιπόν τώρα η “ευκαιρία” λόγω, αφενός της επιτακτικής εφαρμογής των οδηγιών και της νομοθεσίας της ΕΕ και αφετέρου της αφύπνισης που μας προκάλεσε η Λιβύη, να καταθέσουμε τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό που εξ όσων γνωρίζω είναι έτοιμος από τον Φεβρουάριο του 2022, τότε ολοκληρώθηκε η δημόσια διαβούλευση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ) για να γίνουν οι ελληνικές θαλάσσιες περιοχές και ευρωπαϊκές.

Πριν όμως γίνει αυτό θα πρέπει να έχουμε κλείσει όλους τους κόλπους και όρμους μας με ευθείες γραμμές βάσεως, να χαρακτηρίσουμε σαν «ιστορικούς κόλπους» τους λιγοστούς που έχουν άνοιγμα πάνω από 22 ναυτικά μίλια (Σαρωνικός, Λακωνικός κ.α.) και να χαράξουμε για όλη την επικράτεια μας τις Ευθείες Γραμμές Βάσεως από τις οποίες θα αρχίζει η μέτρηση της χωρικής μας θάλασσας.

Όσον τώρα αφορά το εύρος της, θα πρέπει να επισημάνουμε όπου είναι απαραίτητο, ότι μελλοντικά θα είναι 12 ναυτικά μίλια παντού, όπως είναι σε όλα τα υπόλοιπα κράτη του κόσμου. Κανένα κράτος εκτός εμάς και την Τουρκία δεν έχει χωρική θάλασσα κάτω των 12 νμ.

Η περίπτωση της Λιβύης

Η κυβέρνηση της Τρίπολης πρόσφατα, στις 5 Δεκεμβρίου 2023, ανακήρυξε συνορεύουσα ζώνη (contiguous zone) σε απόσταση 12 ναυτικών μιλίων πέρα και δίπλα στα χωρικά της ύδατα που από το 1973 έχει καθορίσει σε 12 νμ με αφετηρία μετρήσεως τις υιοθετημένες ευθείες γραμμές βάσης, οι οποίες κατά παράβαση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας είχαν κλείσει τον κόλπο της Σύρτης.

Να θυμηθούμε πως τότε, 9 Οκτωβρίου 1973, η Λιβύη, με ρηματική της διακοίνωση ενημέρωσε ότι για λόγους ασφαλείας και «ιστορικούς» λόγους κλείνει τον κόλπο της Σύρτης, με μία ευθεία γραμμή 306 ναυτικών μιλίων (!) και διεκδικούσε τα μέχρι εκεί ύδατα ως «εσωτερικά». Η χώρα μας δεν αναγνώρισε ποτέ την ενέργεια αυτή και στις 22 Φεβρουαρίου 1974 έστειλε δική μας ρηματική διακοίνωση με την οποία εξέφραζε τη διαμαρτυρία και την αντίθεση μας. Ανάλογη στάση μη αναγνώρισης τήρησαν και άλλες χώρες, μεταξύ άλλων οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Οι ΗΠΑ αργότερα, τη δεκαετία του 1980, προχώρησαν και κλιμάκωσαν την ένταση με εκτέλεση αεροναυτικών ασκήσεων (Φεβρουάριος 1986) και στη συνέχεια πολεμικών επιχειρήσεων (Μάρτιο 1986) στη περιοχή προσβάλλοντας δύο φρεγάτες και δύο κορβέτες με 36 Λίβυους νεκρούς. Συνεπώς οι “ιστορικοί λόγοι” που η Λιβύη επικαλείται δεν μπορούν να αιτιολογηθούν αφού για να ισχύσουν πρέπει αφενός να μην έχει διαμαρτυρηθεί για αυτό, κάποιο άλλο κράτος και αφετέρου να υπάρχει μια ειρηνική και για μεγάλο χρονικό διάστημα, άσκηση κυριαρχίας.

Η περίπτωση της Κρήτης

Η συνέχιση της χάραξης των Γραμμών βάσεως και της επέκτασης της Αιγιαλίτιδας ζώνης από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια ακριβώς λόγω των τελευταίων ενεργειών της Λιβύης, είναι επιτακτική τουλάχιστο για το Κρητικό Πέλαγος, Βόρειο και Νότιο, στο οποίο υπάρχουν πάνω από 165 νησιά, νησίδια και βράχοι, σε μερικά από τα οποία θα μπορούσαμε να ακουμπήσουμε τις γραμμές Βάσεως από την Κρήτη. Επίσης θα μπορούσαμε να κλείσουμε και τους 19 σπουδαιότερους κόλπους του νησιού που θα μας δώσουν κάποια αύξηση της περιοχής εθνικής κυριαρχίας (χωρική θάλασσα) και ΑΟΖ.

Εξυπακούεται ότι για να διευκολύνουμε τη διεθνή ναυσιπλοΐα θα πρέπει σύμφωνα πάντα με τις προβλέψεις της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, να ορίσουμε τα Στενά Κάσου και Αντικυθήρων σαν Στενά Διεθνούς Ναυσιπλοΐας, αφού η απόσταση Αντικύθηρα-Γραμβούσα και Ελάσα Λασιθίου – Πλάτη Κάσου, είναι 16,06 και 23,72 ναυτικά μίλια αντίστοιχα και αλληλοκαλύπτονται. Το ίδιο θα πρέπει να γίνει και για το στενό Κυθήρων που έχει την πολλαπλάσια κίνηση από τα άλλα στενά.

Τέλος, αν θέλουμε να διασφαλίσουμε την αποτροπή μιας ενδεχόμενης οικολογικής καταστροφής από επικίνδυνες ενέργειες όπως π.χ. μεταγγίσεις καυσίμων, καθώς και για να αποτρέψουμε την πιθανή εκδήλωση παράνομων ενεργειών στις Ελληνικές θάλασσες και πελάγη, πρέπει όπως έκανε και η Λιβύη, να καθορίσουμε τη “Συνορεύουσα Ζώνη” που θα ξεκινά από τα εξωτερικά όρια της Χωρικής μας θάλασσας και θα έχει έκταση 12 ναυτικά μίλια.

Συμπερασματικά η χώρα μας επιβάλλεται άμεσα να κάνει τα εξής:

• Να συνεχίσει το κλείσιμο των σχετικών κόλπων και όρμων, προσδιορίζοντας και τους ιστορικούς κόλπους και επίσης να συνεχίσει τη χάραξη των “ευθειών γραμμών βάσεως” προς τον νότο, στο Κρητικό Πέλαγος δηλαδή, από εκεί που σταματήσαμε με το Προεδρικό Διάταγμα 107/2020 (ΦΕΚ 258/Α/27-12-2020).
• Να αυξήσει στο Κρητικό πέλαγος το πλάτος της Αιγιαλίτιδας Ζώνης από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια και να αναφέρουμε κατηγορηματικά ότι μελλοντικά, σε χρόνο που θα αποφασίσουμε εμείς, θα γίνει το ίδιο και για τις υπόλοιπες Ελληνικές θάλασσες και πελάγη και επίσης να ανακοινώσουμε τα στενά Διεθνούς Ναυσιπλοΐας που θα προσδιορίσουμε.
• Να δηλώσει την ανακήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης προσδιορίζοντας τα όρια της όπως εμείς τα αντιλαμβανόμαστε και που είναι σύμφωνα με την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και να αναφέρουμε ότι όπου υπάρχει επαφή με ΑΟΖ άλλου κράτους τα όρια της θα συμφωνηθούν με το κράτος αυτό σε εύλογο χρονικό διάστημα.
•  Να εκπληρώσουμε την υποχρέωση μας προς την ΕΕ αποστέλλοντας, όπως έκανε και η Κύπρος, τα απαραίτητα στοιχεία για την ενημέρωση όλων και φυσικά ενίσχυση των θέσεων μας.