Ελλάδα-Ισραήλ-Τουρκία: To μεσογειακό “τρίγωνο των Βερμούδων”

Εάν το τρίγωνο των Βερμούδων στην Καραϊβική είναι γνωστό για το μυστήριο που καλύπτει εξαφανίσεις πλοίων και αεροσκαφών, τότε το τρίγωνο Ελλάδα-Ισραήλ-Τουρκία, είναι κάτι αντίστοιχο στον κόσμο της διπλωματίας. Πρωθυπουργοί που χάνονται ξαφνικά από το προσκήνιο, κόμματα που αλλάζουν άρδην θέσεις, και πάνω απ’ όλα ολάκερες χώρες, που μπαίνοντας σε αυτό το τρίγωνο, χάνουν την διπλωματική πυξίδα και τον γεωπολιτικό τους προσανατολισμό.

Εξετάζοντας την ρητορική του Ανδρέα Παπανδρέου την δεκαετία του 1980, διαπιστώνουμε πλήθος αντι-ισραηλινών και φιλο-παλαιστινιακών δηλώσεων. Ποιος θα φανταζόταν ότι το 2009, ο γιός του και το ΠΑΣΟΚ θα θεμελίωναν την ελληνο-ισραηλινή προσέγγιση και φιλίας. Κι ότι στον ίδιο δρόμο θα βάδιζε και ο Αλέξης Τσίπρας. Εάν εξετάσουμε τις σχέσεις Ελλάδος-Ισραήλ και Τουρκίας-Ισραήλ, διαπιστώνουμε ριζική αλλαγή. Την δεκαετία 1980, η Ελλάδα ήταν “παράδεισος” για τους Παλαιστίνιους. Το Ισραήλ είχε συνάψει συμμαχία με την Τουρκία η οποία εκδηλωνόταν κάθε μέρα σε διεθνείς οργανισμούς αλλά κυρίως στο στρατιωτικό επίπεδο. Στον αντίποδα, η Ελλάδα είχε τότε φιλία με τον Γιασέρ Αραφάτ και αραβικά κράτη.

Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας 2000, όλα κυλούσαν όπως πριν! Στη διετία 2005-2007 κάτι αρχίζει να αλλάζει, με πρωταγωνιστές τρεις ανθρώπους, των οποίων ο ρόλος αρχικά υποβαθμίστηκε. Πρόκειται για τον τότε Πρόεδρο της Κύπρου Τάσο Παπαδόπουλο, τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου και τον CEO της αμερικανικής πετρελαϊκής εταιρίας Noble Energy, Τσαρλς Ντέιβιντσον!

Η Noble, ελεγχόμενη από ισραηλινά κεφάλαια, είχε στο τιμόνι της ένα ικανότατο στέλεχος της Αγοράς και εξέχουσα προσωπικότητα του εβραϊκού λόμπι στις ΗΠΑ. Είναι η εταιρία που είχε ανακαλύψει τότε κοιτάσματα στην κυπριακή ΑΟΖ. Οι συναντήσεις Ντέιβιντσον-Παπαδόπουλου ήταν καθοριστικής σημασίας. Η Κύπρος είχε τεράστιο υποθαλάσσιο πλούτο. Οι δε πληροφορίες που κόμιζε η Noble ήταν ότι το ίδιο συνέβαινε και στην Ελλάδα.

Την περίοδο εκείνη, ως διευθυντής της πρώτης ηλεκτρονικής εφημερίδας AegeanTimes.gr, είχα δημοσιεύσει αποκαλυπτικά άρθρα για την ΑΟΖ και τους υδρογονάνθρακες. Δύσκολη περίοδος στην Ελλάδα τότε, αφού το κλίμα ήταν αρνητικό για το Ισραήλ, λόγω Παλαιστινιακού. Θυμάμαι όταν αποκαλύψαμε την εγκατάσταση του γεωτρύπανου της Noble στην κυπριακή ΑΟΖ. Σύσσωμο σχεδόν το σύστημα στην Ελλάδα προεξοφλούσε ότι η Τουρκία θα επιτεθεί στην Κύπρο και αν ανακατευτεί η Ελλάδα θα σημάνει ελληνοτουρκικός πόλεμος! Φυσικά, τίποτα από αυτά δεν έγινε. Διαψεύσθηκαν παταγωδώς οι εν Ελλάδι προφήτες, που διερρήγνυαν τα ιμάτιά τους ότι ο Τάσος Παπαδόπουλος οδηγεί την Κύπρο και την Ελλάδα σε πόλεμο.

Ελλάδα-Ισραήλ-Τουρκία

Κατά περίεργη σύμπτωση, η Ελλάδα το 2010 μπήκε στα Μνημόνια με τα γνωστά αποτελέσματα. Παρόλα αυτά, η Κύπρος και η Noble συνέχισαν, γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων τους τις τουρκικές απειλές. Το κοίτασμα “Αφροδίτη” έγινε γνωστό, αφού η Κύπρος, μια ημικατεχόμενη μικρή χώρα με ελάχιστο στρατό αγνόησε τον εξαγριωμένο Ερντογάν και άσκησε το νόμιμο δικαίωμα της.

Στις 14-9-2011, το γεωτρύπανο “Όμηρος” της Noble έκανε την πρώτη διάτρηση στο “Αφροδίτη”. Toν Μάιο 2010 και τον Ιούνιο 2011 είχαν προηγηθεί οι ενέργειες των ακτιβιστών από πολλές χώρες υπέρ της Παλαιστίνης, με τους “στόλους ελευθερίας” Ι και ΙΙ (Freedom Flotilla). Σ’ αυτούς συμμετείχαν πολλοί Τούρκοι, αρκετοί εκ των οποίων καθοδηγούνταν μυστικά από τη ΜΙΤ. H ιστορία του “Mavi Marmara” μπορεί να ήταν μία αποστολή βοήθειας στην απομονωμένη Γάζα από ιδεολόγους ακτιβιστές, αλλά για αρκετούς Τούρκους συμμετέχοντες ήταν προβοκατόρικη επιχείρηση, που συνδεόταν και με τη συνεργασία Ισραήλ-Κύπρου και με την εξόρυξη υδρογονανθράκων.

Έτσι, το 2012 το Ισραήλ κάνει επίσημη στροφή στις σχέσεις του με την Ελλάδα. Ξεκινά να συζητά συνεργασία με την Ελλάδα για κοινές ασκήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, το οποίο για πρώτη φορά αναφέρεται σε non papers από το Ισραήλ ότι αποτελεί ελληνική επικράτεια. Ο Ερντογάν έχει ήδη κηρύξει πολιτικό πόλεμο κατά του Ισραήλ. Στα επόμενα χρόνια, οι εξελίξεις σε Αίγυπτο, Λιβύη και Συρία, αλλάζουν ριζικά τις διπλωματικές σταθερές στην περιοχή. Η διπλή αλλαγή στην Αίγυπτο (Μουμπάρακ, Μόρσι, Σίσι), ο εμφύλιος στη Συρία και η δυτική επέμβαση για την ανατροπή του Καντάφι, αναβάθμισαν την Μεσόγειο από μεσαίας επικινδυνότητας, σε Νο1 περιοχή με κίνδυνο πολεμικής ανάφλεξης.

To μεσογειακό τρίγωνο των Βερμούδων

Στην προσπάθειά του να αποτρέψει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου, ο Ερντογάν προχώρησε σε παράνομες έρευνες και μετά γεωτρήσεις, αλλά απέτυχε να διώξει τις πετρελαϊκές εταιρίες. Το φθινόπωρο του 2019 υπέγραψε το παράνομο μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης και αμέσως μετά πύκνωσε τις σεισμικές έρευνες σε δυνάμει ελληνική ΑΟΖ με αποκορύφωνα το καλοκαίρι του 2020. Εκτός από τις πειρατικές ενέργειές του στην κυπριακή και δυνάμει ελληνική ΑΟΖ, πραγματοποίησε τρεις επιχειρήσεις εισβολής και κατάληψης περιοχών στη βόρεια Συρία και έστειλε τουρκικές δυνάμεις και ισλαμιστές μισθοφόρους στη Λιβύη για να σώσει (και την έσωσε) την κυβέρνηση Σάρατζ.

Για το μεσογειακό “τρίγωνο των Βερμούδων” πολλά μπορεί να ειπωθούν. Ένα γεγονός, όμως, αποτελεί τον παράγοντα που άλλαξε τα πράγματα: Η ανακάλυψη φυσικού αερίου (και πετρελαίου) στην περιοχή. Αυτή οριστικοποίησε τη διάλυση της συμμαχίας Ισραήλ-Τουρκίας, η οποία είχε πληγεί από την προσπάθεια του Ερντογάν να δείξει στον ισλαμικό κόσμο ότι είναι ο μόνος που μπορεί να τα βάλει με το Ισραήλ σαν προστάτης των μουσουλμάνων. Παράλληλα, ήθελε να σφετεριστεί τον ενεργειακό πλούτο της Κύπρου και ίσως κι άλλων χωρών, γεγονός που έστρεψε οριστικά τον Νετανιάχου εναντίον της Τουρκίας.

Το χρυσόμαλλο δέρας της περιοχής, λοιπόν, είναι οι υδρογονάνθρακες. Αυτοί συνέβαλαν στο να αναζητήσει το Ισραήλ σε εξεύρεση νέων συμμάχων στην περιοχή. Αυτοί συνέβαλαν και στο να εξωθηθούν η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα σε σύγκρουση με τον Ερντογάν. Για την ακρίβεια, η προσπάθειά του να βάλει χέρι στους ενεργειακούς πόρους της Λιβύης και να την ελέγξει γεωπολιτικά.

Συμμαχία για τον EastMed

Η ομάδα των κρατών που συγκροτεί το “EastMed Forum” αποτελεί ουσιαστικά άτυπη συμμαχία κατά των σχεδίων του Ερντογάν για επέκταση του ζωτικού του χώρου. Σημείο αναφοράς αυτής της άτυπης συμμαχίας ήταν ο αγωγός EastMed που θα μετέφερε στην ΕΕ το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου. Προκειμένου να διαλύσει το σχέδιο EastMed, η Άγκυρα επιστράτευσε τους πάντες και τα πάντα.

Αν λοιπόν κάποιος αναζητά την λυδία λίθο σε αυτή την κοσμογονική ανατροπή των διεθνών ισορροπιών στην περιοχή, θα διαπιστώσει τον ρόλο που έπαιξε ο ενεργειακός πλούτος. Σ’ αυτό το πλαίσιο εγγράφεται και η χρησιμοποίηση από τον Ερντογάν της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και άλλων τζιχαντιστών σαν μοχλούς πίεσης ή και σαν επιθετικά εργαλεία. Η τυχοδιωκτική αυτή στάση του προκάλεσε κλίμα άκρατης ανασφάλειας στην περιοχή με αποτέλεσμα το Ισραήλ, η Αίγυπτος και μοναρχίες του Κόλπου να εναντιωθεί στα σχέδια του Τούρκου προέδρου.

Σήμερα, η εικόνα αλλάζει. Η εταιρία Noble Energy πτώχευσε και εξαγοράστηκε από την αμερικανική Chevron. Ο Νετανιάχου έχασε τις εκλογές από τον Μπένετ. Ο Σίσι συμφώνησε να οριοθετηθεί μόνο ένα τμήμα από την ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου. Ακόμα και τα Εμιράτα δείχνουν διάθεση να τα βρουν με την Τουρκία. Το κρίσιμο ερώτημα, λοιπόν, είναι εάν η πτώση του Νετανιάχου αλλάζει την πολιτική του Ισραήλ και εάν η πρόσφατη συμφωνία των Εμιράτων για επενδύσεις στην Τουρκία αλλάζει την στάση τους. Γιατί η όποια αλλαγή, παρά τη διπλωματική ρητορική, επηρεάζει άμεσα την Ελλάδα και το πλέγμα άτυπων συμμαχιών που είχαν διαμορφωθεί.

Η εκτίμησή μου είναι ότι η κυβέρνηση Μπένετ στο Ισραήλ δεν θέλει να αλλάξει πολιτική. Ούτε οι εμίρηδες. Το πρόβλημα είναι ότι η Ελλάδα δεν θέλει να εκμεταλλευτεί τους υδρογονάνθρακές της! Η συμμαχία του East Med έγινε λόγω των υδρογονανθράκων. Αν η Ελλάδα δεν θέλει να τους εξορύξει, τότε αυτό δημιουργεί πρόβλημα στην άτυπη συμμαχία. Το Ισραήλ, όταν είδε την κυβέρνηση Μητσοτάκη απρόθυμη και με διάθεση να τα βρει με τον Ερντογάν, μετατοπίστηκε, έστω και λίγο, προς την Τουρκία. Δεν συμμαχεί με τον Ερντογάν, ούτε εγκαταλείπει την Ελλάδα!

Εφόσον, όμως, η Ελλάδα δεν συμπράττει με Κύπρο-Αίγυπτο-Ισραήλ-Εμιράτα στην κατασκευή του EastMed, προσπαθεί να μεταβάλει την πολιτική του Ερντογάν. Αφού η Ελλάδα δεν θέλει εξορύξεις, διερευνά τρόπο για να εντάξει την Τουρκία με λογικούς όρους στο σχήμα συνεργασίας της Ανατολικής Μεσογείου. Με άλλα λόγια, έχουμε μία προς το παρόν ελαφρά μετατόπιση, η οποία δεν οφείλεται στην κυβέρνηση Μπένετ, αλλά στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία φοβάται και τον ίσκιο της!