Ελλάδα και Κύπρος στο σκληρό πόκερ Τραμπ-Ερντογάν

Σε σκληρό πόκερ εξελίσσονται οι σχέσεις ΗΠΑ-Ουάσινγκτον και προσωπικά των προέδρων Τραμπ και Ερντογάν, παρά την σχετική ύφεση που έδειξε να φέρνει προσωρινά η απελευθέρωση του πάστορα Μπράνσον. Η αγορά των S400 από την Ρωσία, η υπόθεση Γκιουλέν και η συνεχιζόμενη κράτηση Αμερικανών σε τουρκικές φυλακές εξακολουθούν να προκαλούν ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών. Μια ένταση που φτάνει μέχρι την κυπριακή ΑΟΖ και αντανακλάται και στην Αθήνα.

Μία ημέρα μετά την ολοκλήρωση της υποθαλάσσιας φάσης του αγωγού Turk Stream, την οποία χαιρέτισαν σε πανηγυρική εκδήλωση οι πρόεδροι της Τουρκίας και της Ρωσίας, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ έθεσε το ζήτημα της συνεχιζόμενης κράτησης Αμερικανών υπηκόων σε τουρκικές φυλακές.

Ο Πομπέο, στην συνάντηση που είχε με τον Τσαβούσογλου στο Στέιτ Ντιπάρμεντ, εξέφρασε την έντονη ανησυχία της Ουάσινγκτον για το συγκεκριμένο ζήτημα και ειδικότερα για την κράτηση «του επιστήμονα της NASA, Σέργκαν Γκόλγκε». Χαρακτήρισε ωστόσο θετική εξέλιξη την πρόσφατη απελευθέρωση του πάστορα Άντριου Μπράνσον και σημείωσε ότι οι ΗΠΑ προτίθενται να ανοίξουν «πρόσθετους διαύλους επικοινωνίας» με την Άγκυρα.

Η λίστα Τσαβούσογλου

Από την πλευρά της, η Άγκυρα επιμένει στο θέμα του ιεροκήρυκα Γκιουλέν και μάλιστα ο Τσαβούσογλου επέδωσε στις αμερικανικές αρχές έναν κατάλογο με τα ονόματα 84 ατόμων. Η Τουρκία υποστηρίζει ότι είναι μέλη του δικτύου που έχει οργανώσει ο Γκιουλέν και ζητά την έκδοσή τους, ενώ, όπως ανέφερε ο Τσαβούσογλου, ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος ζήτησε αυτόν τον κατάλογο από τον Ερντογάν.

Η Άγκυρα ζητά βεβαίως από την Ουάσιγκτον και την έκδοση του ίδιου του Γκιουλέν, τον οποίο θεωρεί ως τον οργανωτή του αποτυχημένου πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν, τον Ιούλιο του 2016. Το θέμα  του αυτοεξόριστου ιεροκήρυκα ανακινήθηκε πρόσφατα από το αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο NBC, το οποίο μετέδωσε ότι ο Λευκός Οίκος μελετά τις δικαστικές δυνατότητες που υπάρχουν, έτσι ώστε να φύγει ο Γκιουλέν από τις ΗΠΑ. Το δημοσίευμα διαψεύστηκε βέβαια από τον Τραμπ η παράδοση της λίστας των 84 ωστόσο, υποδηλώνει μία κινητικότητα στο θέμα.

Στην κατεύθυνση αυτή συνηγορεί και η έρευνα που διεξάγουν οι αμερικανικές αρχές για το δίκτυο Γκιουλέν, για την οποία ο Τσαβούσογλου εξέφρασε την ικανοποίησή του. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών άφησε υπόνοιες και για οικονομικά εγκλήματα του δικτύου, κάνοντας λόγο για «αδιαφάνεια», την οποία ανακαλύπτουν οι ΗΠΑ.

Ο Γκιουλέν και το δίκτυό του δεν είναι όμως η μοναδική νομική εκκρεμότητα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Η υπόθεση της τράπεζας HALKBANK και η καταδίκη του υποδιοικητή της, Χακάν Ατίλα, σε φυλάκιση 32 μηνών, από αμερικανικό δικαστήριο, αποτελεί επίσης σοβαρό ζήτημα για την Άγκυρα.

Ο Τσαβούσογλου συζήτησε το θέμα με αξιωματούχους του  αμερικανικού υπουργείο Δικαιοσύνης, υποστηρίζοντας ότι «ότι η HALKBANK δεν παραβίασε τις κυρώσεις κατά του Ιράν». Η άγκυρα ζητά ο Ατίλα να εκτίσει το υπόλοιπο της ποινής του στην Τουρκία και ο Τραμπ υποσχέθηκε με κάποιον τρόπο στον Ερντογάν, ότι θα επιλύσει το θέμα. Οι υποσχέσεις του Αμερικανού προέδρου δεν δεσμεύουν όμως τον ομοσπονδιακό εισαγγελέα του Μανχάταν, ο οποίος διεξάγει δεύτερη παράλληλη έρευνα για την υπόθεση και μάλιστα ετοιμάζει νέο κατηγορητήριο.

Οι ρωσικοί S400

Κινούμενος στην γνωστή τουρκική πρακτική «τα ζητάω όλα για να πάρω κάτι» ο Τσαβούσογλου διαμήνυσε από τις ΗΠΑ, ότι η συμφωνία για την αγορά του ρωσικού συστήματος αντιαεροπορικής άμυνας S-400 δεν μπορεί να ακυρωθεί. Πρόσθεσε πάντως, ότι η Τουρκία χρειάζεται και άλλα όπλα, τα οποία μπορεί να αγοράσει από τις ΗΠΑ.

«Είναι κλεισμένη. Δεν μπορώ να την ακυρώσω» είπε ο Τσαβούσογλου μετά την συνάντησή του με τον Πομπέο και τον Μπόλτον, για να κλείσει στην συνέχεια το μάτι στην Ουάσινγκτον, λέγοντας: «Χρειάζομαι όμως και άλλα όπλα και προτιμώ να τα πάρω από τους συμμάχους μου».

Η αλήθεια είναι ότι ο Ερντογάν, μετά τις εκκαθαρίσεις που έκανε στο στράτευμα, έχει αποδυναμώσει την τουρκική πολεμική αεροπορία και οι προηγμένοι πύραυλοι εδάφους-αέρος που ετοιμάζεται να αγοράσει από την Μόσχα εξισορροπούν την κατάσταση, ειδικά σε ότι αφορά την ισορροπία δυνάμεων με την Ελλάδα.

ΑΟΖ και επενδύσεις

Την ώρα πάντως που ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας έθετε αυτά τα ζητήματα η Άγκυρα επεδίωκε την ένταση στην Κύπρο με την παράνομη είσοδο του «Μπαρμπαρός», συνοδεία τεσσάρων τουρκικών πολεμικών, στο τεμάχιο 4 της κυπριακής ΑΟΖ.

Το Στέιτ Ντιπαρτμεντ ρωτήθηκε γι αυτό και έστειλε το μήνυμά του, τονίζοντας ότι οι ΗΠΑ αποθαρρύνουν «τις όποιες δραστηριότητες και την ρητορική που αυξάνει τις εντάσεις». Παραλλήλως επανέλαβε ότι η αμερικανική πολιτική για την κυπριακή ΑΟΖ «δεν έχει αλλάξει» και ότι «οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να αναπτύξει τους πόρους στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της».

Στο δικαίωμα της Κύπρου να εκμεταλλεύεται τους δικούς της πόρους, αναφέρθηκε και ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, με συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, τονίζοντας παραλλήλως την συνέχιση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για επενδύσεις στην Ελλάδα.

Ο πρέσβης των ΗΠΑ σημείωσε επίσης τις πολλές πτυχές της ελληνο-αμερικανικής στρατηγικής συνεργασίας, οι οποίες πέρα από τα ενεργειακά, την οικονομία και το εμπόριο, αφορούν και ζητήματα μετανάστευσης, ασφάλειας, αντιμετώπισης της τρομοκρατίας και φυσικά αμυντικού σχεδιασμού. Έκανε μάλιστα ειδική αναφορά, εκφράζοντας με έμφαση την υποστήριξη της Ουάσινγκτον, στις πολυμερείς συνομιλίες που διεξάγονται με την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Η επιχείρηση Barbaros ήταν βέβαια ένα από τα επεισόδια του σίριαλ των τουρκικών προκλήσεων στην Κύπρο και την ευρύτερη περιοχή. Ήταν ωστόσο και η απάντηση της Άγκυρας στις γεωτρήσεις που κάνει η Exxon Mobil στο τεμάχιο 10 της κυπριακής ΑΟΖ, το οποίο φυσικά δεν μπορεί να παρενοχλήσει, καθώς θα δημιουργήσει νέα ένταση στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.

Η απόπειρά της ωστόσο να «γκριζάρει» τμήματα της κυπριακής ΑΟΖ και μάλιστα στο σημείο, όπου αυτή εφάπτεται με την ελληνική και την αιγυπτιακή ήταν αποτελεί μία στρατηγική επιλογή αμφισβήτησης των σχεδίων που προωθούν Αθήνα, Κάιρο και Λευκωσία. Τα σχέδια αυτά όμως έχουν την αμερικανική συναίνεση και εκ των πραγμάτων γίνονται μέρος του σκληρού πόκερ ανάμεσα στον Τραμπ και τον Ερντογάν.