Ελλάδα και Τουρκία μέσα από το πρίσμα του Θουκυδίδη

Μετά από την ενεργό ανάμειξη της Αθήνας, η οποία εμπόδισε την Κόρινθο να υποτάξει την Κέρκυρα δια της βίας, οι Κορίνθιοι ζήτησαν από τους Λακεδαιμονίους να επέμβουν και να απειλήσουν την Αθήνα με στρατιωτικά αντίποινα. Επικαλούμενοι την υποχρέωση της κοινής άμυνας που δέσμευε τα μέλη της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, οι αντιπρόσωποι των Κορινθίων εκφώνησαν έναν λόγο που έμελλε να γίνει ένα διαχρονικό σημείο αναφοράς. 

Στην ομιλία τους, που διασώζει ο Θουκυδίδης (1,68), οι Κορίνθιοι προβαίνουν σε μια σύγκριση μεταξύ των Αθηναίων και Λακεδαιμονίων… διόλου κολακευτική για τους δεύτερους. Με λίγα λόγια, παρουσιάζουν τους Αθηναίους ως τολμηρούς και πολυμήχανους, που δεν αφήνουν καμία ευκαιρία να πάει χαμένη. Από την άλλη, οι Λακεδαιμόνιοι εγκαλούνται ως υπερβολικά διστακτικοί και κατηγορούνται ότι αφήνουν ευκαιρίες να πάνε χαμένες εξαιτίας του υπερβολικού συντηρητισμού και της αναβλητικότητας τους. 

Το πιο αποκαλυπτικό εδάφιο είναι στο 1,70: «Εκείνοι [σ.σ. οι Αθηναίοι] είναι καινοτόμοι και επινοητικοί και ταχείς στο να εκτελούν τα σχέδιά τους, ενώ εσείς [σ.σ. οι Σπαρτιάτες] περιορίζεστε στο να διατηρείτε τα όσα έχετε χωρίς ποτέ να επινοείτε τίποτε και όταν ενεργείτε, δεν καλύπτετε ούτε το απαραίτητο. Εκείνοι αποτολμούν πράγματα που υπερβαίνουν τις δυνάμεις τους, ριψοκινδυνεύουν χωρίς να λογαριάζουν την φρόνηση και είναι πάντοτε αισιόδοξοι στις αναποδιές. Ενώ εσείς επιχειρείτε πάντα πράγματα κατώτερα απ᾽ τις δυνάμεις σας, είστε διστακτικοί ακόμα κι όταν οι πιο συντηρητικοί υπολογισμοί δείχνουν ότι η επιτυχία είναι βεβαία, και στις υπόλοιπες περιστάσεις νομίζετε ότι δεν θα μπορέσετε να τις αντιμετωπίσετε…

»Όταν νικήσουν τους εχθρούς τους, εκμεταλλεύονται στο έπακρο την επιτυχία τους, ενώ αν νικηθούν, υποχωρούν όσο το δυνατόν λιγότερο… Αν δεν επιτύχουν τα όσα σχεδιάζουν, θεωρούν ότι στερήθηκαν κάτι που τους ανήκει και όσα κερδίζουν με μια τους επιτυχία είναι, γι᾽ αυτούς, ισχνό αποτέλεσμα συγκρινόμενο με ό,τι προσδοκούν να επιτύχουν μελλοντικά. Αν αποτύχουν σε κάποια προσπάθεια, κάνουν νέα σχέδια για να ξανακερδίσουν ό,τι έχασαν, γιατί μόνοι αυτοί ενεργούν τόσο γρήγορα, όταν έχουν αποφασίσει κάτι, ώστε ελπίδα και πραγματοποίηση να συμπίπτουν…».

Με ποιον προσομοιάζει η Τουρκία

Οι απόψεις για το εάν οι Κορίνθιοι ήθελαν πράγματι να πλέξουν το εγκώμιο των Αθηναίων ή να τους παρουσιάσουν ως τυχοδιώκτες και ανήθικους που ηγεμονεύουν την περιοχή ως μη όφειλε εξαιτίας της ανοχής της Σπάρτης διίστανται, αλλά σε κάθε περίπτωση ο λόγος τους αναγνωρίζει το Αθηναϊκό δαιμόνιο και υπογραμμίζει κάποιες από τις αρετές που συνέβαλαν στην μεταμόρφωση της Αθήνας σε ηγέτιδα δύναμη. 

Η σύγκριση αυτή παραμένει επίκαιρη και χρήσιμη μέχρι σήμερα. Κάνοντας μια ειλικρινή αποτύπωση της πολιτικής της Τουρκίας και της Ελλάδας, αξίζει να αναρωτηθούμε μήπως η Τουρκία ομοιάζει περισσότερο με την Αρχαία Αθήνα και η Ελλάδα με την Σπάρτη, ειδικά όσον αφορά στην υπερδραστηριότητα και τον επεκτατισμό της Άγκυρας. Μέσα στην πολυτάραχη περιοχή της Μεσογείου, η οποία ταλανίζεται από πολλαπλές κρίσεις, βλέπουμε σχεδόν παντού τουρκικό δάκτυλο. Φυσικά, επειδή ο λύκος χαίρεται στην αναμπουμπούλα, εννοείται ότι ο απώτερος στόχος της Τουρκίας είναι η δορυφοροποίηση των υπολοίπων κρατών στην περιοχή και η μείωση ή ακόμη και εξάλειψη της κυριαρχίας τους.

Κάπως έτσι εξηγείται και το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, η παρουσία τουρκικής ναυτικής βάσης στην Αλβανία και εσχάτως οι τζιχαντιστές που κατέλαβαν την εξουσία στην Συρία. Φυσικά, σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε την παράνομη κατοχή της Κύπρου, το casus belli στο Αιγαίο, την εθνοκάθαρση των Αρμενίων στο Αρτσάχ, το οργανωμένο εμπόριο λαθρομεταναστών που έχουν πλημμυρίσει την Ελλάδα και ολόκληρη την Ευρώπη και την υποστήριξη των τρομοκρατών της Χαμάς. 

Οι Τούρκοι εννοούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο κάθε ιστορική ευκαιρία που τους παρουσιάζεται για να μεγιστοποιήσουν τα δυνητικά κέρδη τους. Αντιθέτως, διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις κυριολεκτικά” κλωτσούν την τύχη τους” στην μάταια προσπάθεια να διατηρήσουν το στάτους κβο, χωρίς να υπολογίζουν ότι η ισορροπία ισχύος δεν είναι κάτι το στατικό και εφόσον δεν εργαστεί μια χώρα για να αυξήσει διαρκώς τις επιθετικές ικανότητες και την αποτρεπτική ισχύ της, επόμενο είναι να χάνει συνεχώς έδαφος. Η αδράνεια δεν αποτελεί στρατηγική επιλογή για μια χώρα που θέλει να διατηρήσει την κυριαρχία της και τα κυριαρχικά της δικαιώματα. 

Εάν και εφόσον η Ελλάδα δεν αποφασίσει να αξιοποιήσει το γεωστρατηγικό της πλεονέκτημα και τις πάσες που της δίνουν οι σύμμαχοί της, είναι απλά θέμα χρόνου να βρεθεί κάποια άλλη δύναμη να καλύψει το κενό και να ιδιοποιηθεί τα δικαιώματά της. Άλλωστε, πέρα από τις διατυπωμένες διατάξεις του διεθνούς δικαίου, υπάρχει η παράμετρος της χρησικτησίας που μπορεί να λειτουργήσει εις βάρος της Ελλάδας εάν δεν υπερασπιστεί ενεργά τα δικαιώματά της και δημιουργήσει αρνητική γι’ αυτήν νομολογία με την σιωπηρή αποδοχή των τουρκικών αυθαιρεσιών. 

Η αλαζονεία είναι κακός σύμβουλος

Φυσικά, οι παράτολμες κινήσεις της Τουρκίας δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι θα επιτύχει τους στόχους της. Όπως και η αρχαία Αθήνα, μπορεί να γίνει θύμα της αλαζονείας της, εάν εγκαταλειφθεί η συνετή στρατηγική και κυριαρχήσει ο τυχοδιωκτισμός. Όπως η Σικελική εκστρατεία αποδείχθηκε μοιραία απόφαση για την Αθήνα, μπορεί και ο τουρκικός επεκτατισμός, η “γαλάζια πατρίδα”, κτλ. να γυρίσουν εις βάρος των συμφερόντων της Άγκυρας. 

Για παράδειγμα, με την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, μπορεί η Άγκυρα να κέρδισε την παρτίδα και να απέκτησε έμμεσο έλεγχο στην διακυβέρνηση της Συρίας, αλλά συνέβαλε επίσης και στην οσονούπω διάλυση του ενιαίου συριακού κράτους, ενισχύοντας έτσι το σενάριο της δημιουργίας ενός Κουρδιστάν. Κάτι τέτοιο θα απειλούσε άμεσα την κυριαρχία της Τουρκίας στις νοτιοανατολικές περιοχές της ίδιας της επικράτειάς της.

Επίσης, τόσο η αγεφύρωτη ρήξη της Άγκυρας με το Ισραήλ, όσο και τα ήξεις-αφίξεις με τις ΗΠΑ και την Ρωσία, το ΝΑΤΟ και τους BRICS έχουν θέσει την διεθνή αξιοπιστία της Τουρκίας εν αμφιβόλω. Τα μεγαλόπνοα νεοοθωμανικά σχέδια περί περιφερειακής ηγεμονίας έχουν στην ουσία αποδυναμώσει την Τουρκία διεθνώς, εφόσον διεκδικεί ρόλο μεγαλύτερο από αυτό που της προόριζαν οι εταίροι της. Πλέον, έχει γίνει δύσκολο να την εμπιστευθεί κανείς, πράγμα που αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε μια μελλοντική συζήτηση για πιθανή διάλυσή της. 

Όμως, το ενδεχόμενο αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι η Τουρκία πορεύεται με βάση κάποια υψηλή στρατηγική. Το αν η στρατηγική αυτή είναι σωστή ή όχι σηκώνει συζήτηση, πάντως, δεν προχωρά “στα κουτουρού”, όπως συχνά δίνει την εντύπωση ότι πράττει η Ελλάδα. Το μόνο πράγμα χειρότερο από μια λάθος στρατηγική είναι η μη ύπαρξη στρατηγικής, δηλαδή, ένα μόνιμο ευχολόγιο να διατηρηθεί κάποιο δήθεν στάτους κβο, χωρίς να βασίζεται ο στόχος αυτός επάνω σε κάποιο σχέδιο. 

Για την ώρα, όπως η αρχαία Σπάρτη, η Ελλάδα παραμένει στο παιγνίδι και δεν έχει ηττηθεί οριστικά εξαιτίας των λανθασμένων επιλογών της Τουρκίας. Πάντως, το να περιμένει κανείς να σωθεί από την κακή κρίση του αντιπάλου του και όχι από τις δικές του ενέργειες, δεν αποτελεί αποδεκτή λύση. Έφτασε πια η ώρα να αναλάβει η Αθήνα πρωτοβουλίες για την ουσιαστική ενδυνάμωσή της και να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται μπροστά της.