Ελληνοτουρκικά: Από τις κουμπαριές στο Διεθνές Δίκαιο

Τον Ιούλιο του 2004, λίγους μήνες μετά την εκλογή του στην πρωθυπουργία της χώρας, ο Κώστας Καραμανλής γινόταν κουμπάρος με τον Ταγίπ Ερντογάν, παντρεύοντας την κόρη του Εσρά. Ήταν αναγκαίο αυτό; Προφανώς όχι, αλλά φαίνεται ότι αυτό είναι το δεξιό στιλ κατευνασμού και επίλυσης διπλωματικών εντάσεων… Σήμερα, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Παρά τη μεγάλη ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, φαίνεται πως διαμορφώνονται συνθήκες για ένα συνολικό ξεκαθάρισμα των προβλημάτων στα μέτωπα Ελλάδα-Τουρκία και Κύπρος-Τουρκία.

Ο διχασμός που έχουν επιφέρει οι διώξεις του καθεστώτος Ερντογάν, η είσοδος της τουρκικής οικονομίας σε ύφεση, ο βαθύς κλονισμός των σχέσεων με τη Δύση, η διάσταση με τις ΗΠΑ, η στρατηγική αποτυχία στη Συρία και στη Γάζα, το νέο ενεργειακό σκηνικό στην Ανατολική Μεσόγειο, η νέα αυτοπεποίθηση της Ελλάδας, η στρατηγική σύμπραξη Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-ΗΠΑ και Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου, το μπλοκάρισμα των τουρκικών σχεδίων στα Δυτικά Βαλκάνια και πολλοί άλλοι σημαντικοί παράγοντες μοιάζουν να επιτρέπουν μια διαπραγμάτευση εφ’ όλης της ύλης μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου από τη μία πλευρά και Τουρκίας από την άλλη.

Οι παραπάνω εξελίξεις -ανεξάρτητα από τη γνωστή ρητορική της Άγκυρας- μπορεί να συνεφέρνουν σιγά σιγά την Τουρκία. Ποιες ελληνικές πολιτικές δυνάμεις μπορούν να εκμεταλλευτούν μια τέτοια συγκυρία; Προφανώς όχι οι ενοχικές συντηρητικές φοβικές δυνάμεις της ακινησίας του παλιού καθεστώτος. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στις Πρέσπες. Μπορούν Τσίπρας-Αναστασιάδης; Θα δείξει. Πάντως, φαίνεται ότι μπορεί να δοκιμάσουν.

Τι εννοούσε ο Κατρούγκαλος

Τι εννοούσε άραγε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Κατρούγκαλος όταν είπε στον Τούρκο ομόλογό του Τσαβούσογλου πως στην Ανατολική Μεσόγειο και η Τουρκία έχει δικαιώματα που της αναγνωρίζει το Δίκαιο της Θάλασσας; Μα το εξής απλό. Υπογράψτε τις διεθνείς συμφωνίες και το Δίκαιο της Θάλασσας και μετά, βάσει αυτών συζητάμε ποια είναι τα δικαιώματά σας και πώς μπορεί να κάνουμε business μαζί.

Ο υπουργός Εξωτερικών Κατρούγκαλος κατέστησε σαφές πως το μέτρο της αρμονικής συμβίωσης μεταξύ των κρατών το δίνει το διεθνές δίκαιο: «Είμαστε εδώ για να προχωρήσουμε τη θετική ατζέντα, όπως συμφώνησαν οι δύο ηγέτες μας, λίγο καιρό πριν στην Άγκυρα». Έστειλε το μήνυμα πως «οι δύο χώρες μπορούν να δώσουν ένα παράδειγμα πώς μπορεί να υπάρξει ειρηνική συνύπαρξη, με σεβασμό των κανόνων του διεθνούς δικαίου... κομμάτι της θετικής ατζέντας είναι πώς θα εξασφαλίσουμε τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου, πώς θα εξασφαλίσουμε την αποκλιμάκωση της έντασης στην περιοχή μας, εφαρμόζοντας μέτρα εμπιστοσύνης που έχουν ήδη συμφωνηθεί, επανεξετάζοντας την καλύτερη εφαρμογή τους».

Δηλαδή, πέρα από κάθε σκόπιμη παρανόηση, το ελληνικό μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Ελάτε στο διεθνές δίκαιο και θα τα βρούμε. Καταλαβαίνουμε. Και μπορούμε να τα βρούμε. Δηλαδή, κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου δεν πρόκειται άλλο να καταπατήσετε.
Ο Τσαβούσογλου είπε δύο πράγματα:

• Πρώτον, ότι «Κανένα πρότζεκτ χωρίς την Τουρκία δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό» που μπορεί να μεταφραστεί να μπούμε μέσα στα πρότζεκτ, ως μέτοχοι, όχι ως κατακτητές ιδιοκτήτες.
• Δεύτερον, ότι «για να ξεκινήσουμε μία νέα διαπραγμάτευση για την Κύπρο, πρέπει καταρχήν να δούμε τι θα διαπραγματευτούμε». Το ενδιαφέρον εδώ είναι το «νέα» και το «τι θα διαπραγματευτούμε». Που σημαίνει πως σοβαρευόμαστε και πάμε να δούμε πως μπορούμε να προχωρήσουμε σε όλα τα μέτωπα.

Δεν μπορούμε να προδικάσουμε πως πρόκειται για στροφή της τουρκικής πολιτικής. Αυτές άλλωστε οι στροφές δεν γίνονται ποτέ απότομα. Θέλουν τον χρόνο τους για να αφομοιώσουν αφενός τους νέους παράγοντες ισχύος, αφετέρου για να βρεθούν οι νομικές λύσεις και οι τρόποι συμμετοχής στις business. Προς το παρόν, σημασία έχει η κοινή δήλωση των 3+1 στην Ιερουσαλήμ όπου «συμφώνησαν να αυξήσουν την περιφερειακή συνεργασία, να στηρίξουν την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια, και να αμυνθούν ενάντια σε εξωτερικές κακές επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή». Αυτή η δήλωση λέει πολλά.