Ελληνοτουρκική κρίση: Έρχεται σαν κατάφωτο υπερωκεάνειο στη νύχτα…

Βλέποντας την κρίση στα ελληνοτουρκικά που έρχεται σαν κατάφωτο υπερωκεάνειο μέσα στη νύκτα, θεωρώ υποχρέωσή μου να καταγράψω συνοπτικά –δίχως φόβο και “πολιτικά ορθούς” εξωραϊσμούς– τους μείζονες διπλωματικούς συσχετισμούς υπό τους οποίους προσεγγίζουμε τις συμπληγάδες που ορθώνονται μπροστά μας. Η Τουρκία ουσιαστικά διεκδικεί την κυριαρχία στα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Για την εκπλήρωση αυτής της διεκδίκησης εξαγγέλλει την πρόθεση άσκησης στρατιωτικής βίας. Απειλεί με πολεμική ενέργεια εάν τα νησιά δεν αποστρατιωτικοποιηθούν, δηλ. εάν δεν περιορισθεί δραστικά και καίρια η ελληνική κυριαρχία, στα πρότυπα του καθεστώτος των νησιών Aland της Φινλανδίας.

Οι ΗΠΑ επιδιώκουν την διατήρηση της μέγιστης δυνατής συνοχής του ΝΑΤΟ, προκειμένου τα μέλη του να στρατευθούν στην εν εξελίξει σύγκρουση με την Ρωσία. Στράτευση εξικνούμενη μέχρι πολεμικής εμπλοκής. Συνεπώς, η ρυμούλκηση της αποστασιοποιημένης Τουρκίας σ` αυτή την γραμμή αποτελεί τακτική προτεραιότητα για τις ΗΠΑ. Τα διαθέσιμα μέσα πίεσης τους επί της Τουρκίας εν προκειμένω είναι περιορισμένα και κυρίως άπτονται των απαιτήσεων της Άγκυρας για υπερεξοπλισμούς.

Βεβαίως οι ΗΠΑ έχουν την δυνατότητα να καταβαραθρώσουν την τουρκική οικονομία, όμως στόχος των Αμερικανών δεν είναι η συντριβή της Τουρκίας, αλλά η χρησιμοποίησή της κατά της Ρωσίας. Και γι’ αυτόν τον σκοπό, η αμερικανική τακτική μετέρχεται κυρίως δέλεαρ έναντι της Άγκυρας, τηρώντας την “κατάλληλη στάση” στις πολλαπλές διεκδικήσεις της στην Μεσόγειο, στην Μέση Ανατολή, στην Αφρική και στον Καύκασο.

Αφήνοντας κατά  μέρος την αμερικανική στάση έναντι όσων πράττει η Τουρκία σε Συρία και Λιβύη, εστιάζω στην αποτίμηση της “κατάλληλης στάσης” των ΗΠΑ ως προς την τουρκική απαίτηση για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου και ως προς την επαπειλούμενη στρατιωτική ενέργεια για εκβίαση της αποστρατιωτικοποίησης. Το ιδανικό για την επιζητούμενη από τις ΗΠΑ συνοχή του ΝΑΤΟ στην αντιρωσική πάλη θα ήταν η πρόληψη στρατιωτικής ανάφλεξης. Όμως, προκειμένου να ρυμουλκηθεί η Τουρκία μακράν της Ρωσίας και να στραφεί εναντίον της, η θεσμική επιβεβαίωση της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου προβάλλει για τις ΗΠΑ όχι μόνον ως αποδεκτό τίμημα, αλλά –υπό τις περιστάσεις–ως επιβεβλημένη στόχευση.

Ως εκ τούτου, οι ΗΠΑ σχολαστικά απέχουν από οιαδήποτε δημόσια δήλωση (ή και κατ` ιδίαν πράξη) παραδοχής του δικαιώματος της Ελλάδας να διατηρεί στρατό στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Περιορίζονται στην σιβυλλική δήλωση ότι η ελληνική κυριαρχία στα νησιά δεν τελεί εν αμφιβόλλω, όπως και της Φινλανδίας στα νησιά Aland άλλωστε! Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής οι ΗΠΑ καλούν Ελλάδα και Τουρκία να απέχουν από προκλητικές κινήσεις, όπως υπερπτήσεις, αλλά και αναχαιτίσεις και εξοπλισμό των νησιών με όπλα αποτροπης κοκ.

Η στάση των ΗΠΑ σε μία κρίση

Τί θα πράξουν οι ΗΠΑ εάν εκδηλωθεί τουρκική στρατιωτική ενέργεια κατά των νησιών; Προφανώς θα πιέσουν για άμεση, το ταχύτερον, κατάπαυση του πυρός, δίχως όμως τους ελάχιστους ενδοιασμούς για το εάν αυτή επισυμβεί (δηλ. εάν η Αθήνα την αποδεχθεί) ενόσω π.χ. τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις ευρίσκονται πάνω στο Καστελλόριζο ή σε άλλα νησιά. Η αμερικανική πίεση, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, θα είναι ασφυκτική και με όλα τα διαθέσιμα μέσα: αναστολή παράδοσης πυρομαχικών και ανταλλακτικών, απειλή ακύρωσης αγοράς εξοπλισμών, οικονομικών απειλών κοκ. Και θα ασκηθεί μέσω των υψηλών και πυκνών προσωπικών διασυνδέσεων που σχολαστικά διατηρούν οι ΗΠΑ με το ελληνικό πολιτικό και στρατιωτικό προσωπικό.

Εκτός  από την κατάπαυση του πυρός, η πίεση θα αφορά και την συνακόλουθη διαπραγμάτευση εφ` όλων των τουρκικών απαιτήσεων πέραν της αποστρατιωτικοποίησης, ήτοι παραδοχή ότι τα νησιά στερούνται ΑΟΖ, περιορισμός του ελληνικού εναέριου χώρου στα 6 μίλια κοκ. Τα αμερικανικά συμφέροντα δεν θίγονται π.χ. εάν το Καστελλόριζο, έστω για ένα διάστημα, καταληφθεί από τουρκικά στρατεύματα.

Αντίθετα για τους σκοπούς της αναπόφευκτης ελληνοτουρκικής διαπραγμάτευσης που θα επιδιώξουν οι ΗΠΑ είτε τριμερώς είτε στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ μόλις αποδεχθεί η Ελλάδα εκεχειρία, η ενδεχόμενη ύπαρξη τουρκικών στρατευμάτων στο Καστελλόριζο θα λειτουργήσει σαν καταλύτης! Το ιδανικό δέλεαρ για να ικανοποιήσει η Ελλάδα τις τουρκικές απαιτήσεις είναι η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και η “αποκατάσταση” της τρωθείσας ελληνικής εδαφικής ακεραιότητας!

Δεν είναι σαφές εάν για τις ΗΠΑ προέχει ακόμη η πρόληψη της σύρραξης ή η διαχείριση του αποτελέσματός της. Πάντως, οι ΗΠΑ εκτιμούν ότι –ανεξαρτήτως των εκατέρωθεν απωλειών– η επόμενη ημέρα θα περιλαμβάνει τουρκικά στρατεύματα επί του Καστελλορίζου ή σε άλλη νησίδα κατά την στιγμή που η Ελλάδα θα αποδεχθεί κατάπαυση εχθροπραξιών. Το 1974 ο Kissinger προέβλεπε ότι η ελλαδική αδράνεια στην κατάληψη της Κύπρου από τους Τούρκους θα είχε ως παράπλευρη συνέπεια ένα βίαια αντιαμερικανικό κλίμα στην Ελλάδα και πιθανή ανάληψη της ηγεσίας από τον Ανδρέα Παπανδρέου. Σήμερα, αντίστοιχο ενδεχόμενο οι Αμερικανοί εκτιμούν ότι δεν υπάρχει! Για το State Department και το Πεντάγωνο, εξ  Ελλάδος δεν ανιχνεύεται κίνδυνος ζημίας των αμερικανικών συμφερόντων. Αντιθέτως, από την Τουρκία επαπειλούνται σοβαρές ζημιές, τις οποίους μεριμνούν να προλάβουν με το, εκ των πραγμάτων, επιβαλλόμενο δούναι και λαβείν.

Οι κινήσεις Ρωσία και Γαλλίας

Η Ρωσία ενθαρρύνει τον Ερντογάν να κινηθεί στρατιωτικά με προφανή στόχο να αποδιαρθρώσει το ΝΑΤΟ. Οι Ρώσοι εκτιμούν και μεταφέρουν στην Άγκυρα ότι οι Έλληνες θα προβάλουν προσχηματική στρατιωτική αντίδραση και τάχιστα θα αποδεχθούν κατάπαυση του πυρός πριν αποπειραθούν ή καταφέρουν να ανατρέψουν τα τετελεσμένα στο Καστελλόριζο.

Για τους Γάλλους η έννοια της αμυντικής συνδρομής προς την Ελλάδα εξαντλείται σε παροχή όπλων και ανταλλακτικών. Επί πιστώσει. Είναι εξαιρετικά θολή και κυμαινόμενη η γαλλική ερμηνεία για το τί συνιστά επίθεση κατά της Ελλάδας. Από τα μισόλογα και τις υπεκφυγές προκύπτει ότι πολύ δύσκολα η Γαλλία θα θεωρούσε ότι μια τουρκική στρατιωτική επιχείρηση εξαναγκασμού της Ελλάδας σε αποστρατιωτικοποίηση των νησιών πληροί τις προβλεπόμενες από το ελληνοογαλλικό σύμφωνο προϋποθέσεις γαλλικής στρατιωτικής συνδρομής.

Πολλώ δε μάλλον όταν η Άγκυρα θα διακηρύσσει ότι η στρατιωτική ενέργεια στο Καστελλόριζο δεν αποσκοπεί σε αλλαγή συνόρων, αλλά μόνο στην αποχώρηση της ελληνικής μονάδας από τα νησιά που η Άγκυρα διατείνεται ότι σύμφωνα με τις Συνθήκες Λωζάνης και Παρισίων οφείλουν να είναι αποστρατιωτικοποιημένα. Ουδείς (ούτε η Γαλλία!) συντάσσεται στο πεδίο της μάχης με τους διστακτικούς ή τους απρόθυμους να πολεμήσουν για να νικήσουν.

Η γαλλική συμμετοχή στην τουρκική άσκηση EFES-2022 με μονάδα κομάντος (αυτούς που δεν έχουμε ποτέ δει σε ελληνικό νησί) ομιλεί αφ’ εαυτής για την στάση που θα τηρήσει η Γαλλία. Η θέση της Γερμανίας παρέλκει αναλύσεως. Το Βερολίνο ευλαβώς συνεχίζει επί ενάμιση τώρα αιώνα να πωλεί όπλα στην Τουρκία, θεωρώντας την τουρκική ισχύ παραπληρωματική της δικής του.

“Κοιμόμαστε ήσυχοι”…

Η θέση της Ελλάδας έγκειται στην αντίληψη ότι οι κλιμακούμενες τουρκικές απειλές μπορούν να εξουδετερωθούν μόνον με την αντιστάθμιση ισχυρών συμμαχιών (πρωτίστως με Ευρωπαίους, Αμερικανούς ή έστω με Ισραήλ και Αίγυπτο). Οι ισχυροί ημών σύμμαχοι είτε θα αποτρέψουν είτε θα αντιμετωπίσουν διπλωματικά, ή ακόμη και στρατιωτικά την τουρκική επιθετικότητα.

Η τυφλή ελληνική προσήλωση στην όποια πολιτική υπαγορεύουν Ουάσιγκτον και Βερολίνο, συνδυάζεται με  εθιμικά θεσμισμένες υπεραγορές πολεμικών μέσων. Πρόκειται για ακριβές πλατφόρμες –συχνά δίχως επαρκή πυρομαχικά ή επαρκή τεχνική υποστήριξη– με πλήρη αποδοχή, δίκην παράπλευρης απώλειας, της θυσίας κάθε γηγενούς αμυντικής βιομηχανίας. Αυτό το δίπολο, “υποδειγματικός σύμμαχος – καλοπληρωτής πελάτης”, γνώρισε την αποθέωσή του στις επτά standing ovations που επιφύλαξαν οι Αμερικανοί γερουσιαστές και βουλευτές στον Έλληνα πρωθυπουργό κατά την ομιλία του στο Κογκρέσο. Συναφώς προκρίνεται, από σύσσωμη την ελληνική πολιτική élite, σαν η καλύτερη διασφάλιση της ελληνικής εθνικής κυριαρχίας.

Η ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία κινούνται στην γραμμή “οι Έλληνες μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι, οι Ένοπλες Δυνάμεις αγρυπνούν”. Θεωρούν ότι επαπειλείται θερμό επεισόδιο, ή ακόμη και “ατύχημα” περιορισμένης πάντως χρονικής διάρκειας, που θα πρέπει να το χειρισθούν –δίκην νυχτοφυλάκων ή σεκιουριτάδων– οι επαγγελματίες του Ναυτικού, της Αεροπορίας και των Ειδικών Δυνάμεων, ενώ ο ελληνικός λαός αμέριμνος θα καθεύδει στην καθημερινότητά του.

Εάν δεχθεί επίθεση ελληνικό έδαφος, η ελληνική πολιτική ηγεσία ισχυρίζεται ότι δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να αντιδράσει στρατιωτικά, υπερασπιζόμενη “κάθε σπιθαμή” κλπ. Επειδή όμως γνωρίζει ότι οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν σύρραξη, αποφεύγει όπως ο διάβολος το λιβάνι να δεσμευθεί επίσημα (εγγράφως προς Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες) κι όχι με πανηγυρτζίδικες αποστροφές στα ΜΜΕ, ότι θα αντιδράσει, προχωρώντας σε γενικευμένη –όχι σε σημειακή– αντεπίθεση.

Τί ξεχνούν οι Έλληνες ηγέτες

Παρά τον άφθονο βερμπαλισμό τους, οι Έλληνες ηγέτες “ξεχνούν” την απλή και καίρια δήλωση ότι δεν θα συναινέσουν ποτέ σε εκεχειρία και διαπραγματεύσεις όσο τουρκικά στρατεύματα θα κατέχουν ελληνικό έδαφος. Αντί γι’ αυτά, οι Έλληνες πολιτικοί και στρατιωτικοί ιθύνοντες εξαντλούν εαυτούς, εταίρους και συμμάχους, παραπέμποντας φορτικά την διμερή απειλή (Τουρκία κατά Ελλάδας) στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, ικετεύοντας διαμεσολάβηση.

Την ίδια στιγμή επιδεικτικά παραλείπουν να πράξουν τα στοιχειώδη διπλωματικά και στρατιωτικά τους καθήκοντα για την αποτροπή της Τουρκίας. Έτσι δεν ανακηρύσσουν ΑΟΖ, δεν επεκτείνουν τα χωρικά ύδατα στα 12 μίλια, υπογράφουν μακρόχρονες συμφωνίες για βάσεις με τους Αμερικανούς δίχως εγγυήσεις αμερικανικής παρέμβασης εάν η Τουρκία επιτεθεί, όπως αυτές που προέβλεπε η επιστολή Κissinger προς Μπίτσιο το 1977.

Δεν εγκαθιστούν στα νησιά πυραυλικά συστήματα, σύγχρονο πυροβολικό και περιφερόμενα πυρομαχικά, δηλ. όπλα τα οποία θα εξασφάλιζαν όγκο πυρός από πολλαπλά σημεία σε  βάθος εντός της Μικράς Ασίας, αποτρέποντας κάθε ιδέα απόβασης σε ελληνικό νησί. Δεν προειδοποιούν το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ ότι όταν η Τουρκία επιτεθεί, η Ελλάδα θα ζητήσει συμμαχική συνδρομή, επικαλούμενη το άρθρο 5 του Χάρτη της Συμμαχίας. Με την αυτονόητη προσθήκη ότι εάν επιβεβαιωθεί και στην πράξη η γνωμοδότηση της Νομικής Υπηρεσίας του ΝΑΤΟ προς τον τότε Γενικό Γραμματέα Λουντς ότι το άρθρο 5 καλύπτει μόνον επιθέσεις προερχόμενες εκτός ΝΑΤΟ, τότε η Ελλάδα ίσως φτάσει ακόμα και να αποχωρήσει από την Συμμαχία και πάντως θα εγείρει εμπόδια στη λειτουργία της!

Πάνω απ` όλα, όμως, η ελληνική πολιτική ηγεσία παραλείπει να απευθυνθεί στον ελληνικό λαό, να τον συναγείρει, καθιστώντας τον συνειδητό και κύριο παράγοντα αποτροπής. Αντί να “επιστρατεύσουν” τον ελληνικό λαό (μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά όταν οι Τούρκοι ασκούνται στην κατάληψη π.χ. της Χίου), τον φλομώνουν με ιδεοληψίες περί της “ασπίδας του Διεθνούς Δικαίου”, περί των “ισχυρών συμμάχων που θα προστρέξουν” κοκ.

Αυτή η έκδηλη, διαφημιζόμενη παραίτηση των Ελλήνων ιθυνόντων από την ουσία της παλλαϊκής άμυνας είναι και το κύριο στοιχείο που πείθει κάθε τρίτο παρατηρητή (της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης) ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν θέλει και συνεπώς δεν μπορεί να υπερασπισθεί την εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα. Αντίθετα, αναζητεί προσχήματα (κάποιες τουφεκιές;) για να παζαρέψει…

Είναι πολύ πιθανόν –προσωπικά ολόψυχα το εύχομαι– ο Έλληνας πρωθυπουργός  πρωτίστως, μαζί και κάποιοι άλλοι στο πολιτικό και στρατιωτικό προσωπικό να σκέπτονται διαφορετικά από ό,τι φαίνεται και από ό,τι καταλαβαίνουν οι τρίτοι. Μακάρι να είναι αποφασισμένοι να αντιτάξουν σθεναρή άμυνα εάν κι όταν η Τουρκία επιτεθεί σε νησί. Μακάρι, αλλά με την μέχρι τώρα στάση τους χάνουν κατά κράτος την πρώτη μάχη, την μάχη της αποτροπής. Ο πόλεμος είναι φριχτό πράγμα για να τον αφήσει κανείς να συμβεί μέσα από παραλήψεις και ιδεοληψίες. Η δε νίκη μόνον δεδομένη και άπτερος δεν είναι, όπως μας υπενθυμίζει το καλοκαίρι του 1974 και ο Αύγουστος του 1922…