Ελληνοτουρκική “τεχνική συμφωνία” πριν τις διαπραγματεύσεις

Ελληνοτουρκική συμφωνία λειτουργίας “τεχνικού μηχανισμού” για την αποτροπή ατυχημάτων στη θαλάσσια επιφάνεια και τον εναέριο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου είναι πιθανόν να υπογράψουν, διμερώς, τα Γενικά Επιτελεία της Ελλάδας και της Τουρκίας, τις προσεχείς ημέρες, κατόπιν των πρωτοβουλιών του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ και της Στρατιωτικής Επιτροπής της Συμμαχίας.

Αν και τηρείται αυστηρότατο απόρρητο για την εξέλιξη των συζητήσεων των στρατιωτικών αντιπροσώπων στις Βρυξέλλες (στις 10 και 15 Σεπτεμβρίου) και τίποτα δεν είναι ακόμα οριστικό, οι σχετικές διαβουλεύσεις έχουν προχωρήσει συγκριτικά με το αδιέξοδο στις αρχές του μήνα, όταν η Αθήνα απέρριψε κατηγορηματικά τις προτάσεις του κ. Στόλτενμπεργκ.

Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, αντί του –τότε προτεινόμενου– ευρύτερου “μηχανισμού αποτροπής κρίσεων” στη Μεσόγειο, με ενεργή ανάμιξη του ΝΑΤΟ, το παρόν σχέδιο συμφωνίας είναι αυστηρά διμερές και με πιο περιορισμένο πεδίο εφαρμογής. Βασίζεται δε στους συμμαχικούς κανονισμούς και κώδικες συμπεριφοράς που, ούτως ή άλλως, είναι γνωστοί στα Γενικά Επιτελεία, στους κυβερνήτες πλοίων και χειριστές αεροσκαφών επί σειρά ετών.

Πλήρως αναβαθμισμένα ΜΟΕ

Η συμφωνία, αν επιτευχθεί, παρομοιάζεται με “πολύ αναβαθμισμένα” ΜΟΕ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης) τα οποία είχαν δρομολογηθεί με τη μυστική συμφωνία των διπλωματικών συμβούλων Ελένης Σουρανή και Ιμπραχήμ Καλίν, της 13ης Ιουλίου, στο Βερολίνο. Αντίθετα, μεγάλα ερωτηματικά παραμένουν –εδώ εντοπίζεται ο μέγας κίνδυνος για την ελληνική πλευρά– ως προς ποιες και τι είδους παραπομπές και διατυπώσεις θα υπάρχουν για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.

Είναι δεδομένο ότι οι διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας αποτελούν μόνιμο πεδίο ελληνοτουρκικών προστριβών στο ΝΑΤΟ από το 1995. Παράδειγμα η απόφαση Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης ότι η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια συνιστά casus belli. Επίσης προκαλούνται ακόμα πιο σημαντικά ερωτήματα κατά πόσο το Δίκαιο της Θάλασσας θα γίνει σεβαστό από την Τουρκία στη διάρκεια εφαρμογής της συμφωνίας, οπότε η Ελλάδα θα τεθεί ενώπιον διλημμάτων για τη συνέχιση ισχύος ή την καταγγελία της.

Παράλληλα, σε συνέχεια των επαφών της Γερμανίδας καγκελαρίου Άγκελας Μέρκελ και του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο με την Αθήνα και την Άγκυρα, το κοινό συμπέρασμα Ελλήνων και ξένων διπλωματών είναι ότι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιθυμούν –στην παρούσα φάση τουλάχιστον– συνέχιση της διαδικασίας της 13ης Ιουλίου.

Ενδεικτικό πάντως της ρευστότητας της κατάστασης και της ευμετάβλητης πολιτικής της Τουρκίας είναι το γεγονός ότι, προ εβδομάδος, επικρατούσε εντελώς διαφορετικό κλίμα. Μεταξύ άλλων ανησυχητικών εξελίξεων, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ φέρεται να είχε σχεδόν πανικοβληθεί λόγω της απειλητικής στάσης του Τούρκου προέδρου κατά την τηλεφωνική συνομιλία τους. Ο “πανικός” του Σαρλ Μισέλ εκφράστηκε στις τηλεδιασκέψεις που είχε με την Άνγκελα Μέρκελ, τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη.

Ρωσική ανάμιξη

Η καγκελάριος και ο Ευρωπαίος αξιωματούχος παρότρυναν την Αθήνα να επιταχύνει τις συζητήσεις στο ΝΑΤΟ, ώστε να διευκολυνθεί η συζήτηση περί Τουρκίας και κυρώσεων (δηλαδή, μη κυρώσεων) στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 24ης-25ης Σεπτεμβρίου.
Ωστόσο σοβαρότατη μεταβλητή των εξελίξεων (όχι όμως και άλλοθι του Μαξίμου για βιαστική και άφρονα πολιτική κατευνασμού της Άγκυρας) είναι η εμπλοκή των ελληνοτουρκικών εξελίξεων στις εσωτερικές εξελίξεις του ΝΑΤΟ και στην εμφανή πλέον προσπάθεια της Ρωσίας να εκμεταλλευθεί την κρίση στη νότια πτέρυγά του.

Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ ήδη πρότεινε νέο μηχανισμό εγγυήσεων για την Κύπρο υπό το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ώστε η Μόσχα να αποκτήσει πρωτεύοντα ρόλο. Η πρόταση ακολουθεί τους επιτυχείς χειρισμούς της Μόσχας στη Συρία και στη Λιβύη και τα ανοίγματά της προς την Αίγυπτο, με αποτέλεσμα η ρωσική διείσδυση στην Ανατολική Μεσόγειο να είναι πολύ μεγαλύτερη συγκριτικά με μόλις πριν από ένα ή ενάμιση χρόνο.

Ο Σεργκέι Λαβρόφ (Covid-19 επιτρέποντος) θα επισκεφθεί την Αθήνα την πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου με προτάσεις αναβάθμισης της διμερούς συνεργασίας και –ανάλογα με τις μέχρι τότε εξελίξεις– με ιδέες διαμεσολάβησης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν σημαντική για την Ελλάδα και το ΝΑΤΟ αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι τον Ιούλιο ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είχε απορρίψει, σε τηλεφωνική του συνδιάλεξη με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, την έκκληση παρέμβασης προς τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Προς αντίδραση στη ρωσική ανάμιξη, η Ουάσιγκτον έχει υπογραμμίσει, επανειλημμένα, προς την Αθήνα ότι θα αποτελούσε πλήγμα για το ΝΑΤΟ η καθυστέρηση αποκλιμάκωσης της ελληνοτουρκικής έντασης στη νότια πτέρυγά του. Ταυτόσημη είναι η θέση της Γερμανίας (παρά τις δικές της στενές οικονομικές σχέσεις και διαύλους συνεργασίας με τη Ρωσία), αλλά ακόμα και της Γαλλίας που τάσσεται υπέρ της “τεχνικής συμφωνίας” Αθήνας-Άγκυρας.