Ένα βήμα προς την αναγνώριση του Κοσόβου η Αθήνα – Καραμπόλες στα Βαλκάνια

H ένταξη των δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, αν και παραμένει ψηλά και στην ατζέντα της Αθήνας, προσκρούει σε σημαντικά εμπόδια, όπως το βέτο της Βουλγαρίας για τη Βόρεια Μακεδονία και τη διαμάχη Κοσόβου και Σερβίας. Οι εθνοτικές-θρησκευτικές διαμάχες και το αιματηρό ιστορικό της περιοχής παραμένει ο καθοριστικός παράγοντας για τις όποιες διπλωματικές εξελίξεις στα Βαλκάνια.

Η επίλυση της διαμάχης Σερβίας και Κοσόβου αποτελεί μια από τις προτεραιότητες των ΗΠΑ και της ΕΕ, καθώς θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξή τους στις ευρωατλαντικές δομές.  Η Ελλάδα με την επίσκεψη του Νίκου Δένδια στην Πρίστινα υιοθετεί αυτές τις αρχές και δίνει διπλωματική ώθηση στο Κόσοβο, καθώς εξέφρασε τη βούληση για περαιτέρω προώθηση των σχέσεων Ελλάδας-Κοσόβου.

Επίσης, δήλωσε ότι «δεν πρέπει να επιτρέψουμε σε άλλες δυνάμεις να υπονομεύσουν την εύθραυστη σταθερότητα της περιοχής μας, προσπαθώντας να δημιουργήσουν σφαίρες επιρροής ή να εδραιωθούν, επικαλούμενες πολιτιστικούς, ιστορικούς ή θρησκευτικούς συσχετισμούς».

Η νέα προσέγγιση της Αθήνας πρέπει να ερμηνευτεί στο πλαίσιο των σχέσεων με τις ΗΠΑ και της Γερμανίας, που επιδιώκουν να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους στα δυτικά Βαλκάνια και να αποτρέψουν τη ρωσική επιρροή. Σε μια πρώτη ανάγνωση η δήλωση Δένδια δείχνει την Τουρκία που ασκεί επιρροή στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της περιοχής, με διπλωματία “ήπιας ισχύος”, με δημιουργία παράλληλων δομών αλλά στρατιωτική διπλωματία.

Αλλώστε ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ, επισκέπεται την Κωνσταντινούπολη για να συναντηθεί με τον Ταγίπ Ερντογάν, με τον οποίο θα έχει απόψε δείπνο εργασίας, μετά από πρόσκληση του δεύτερου. Ωστόσο, σε μια δεύτερη ανάγνωση η δήλωση Δένδια μπορεί και να θεωρηθεί ως αιχμή και προς τη Ρωσία, που χρησιμοποιεί και αυτή τα ίδια “όπλα” για επιρροή, είναι στενός σύμμαχος της Σερβίας και επιδιώκει τη δημιουργία ενός “ορθόδοξου τόξου”.

Αναγνώριση του Κοσόβου

Επισημαίνεται ότι το Κόσοβο αποτελεί στενό σύμμαχο των Αμερικανών που προωθούν την αναγνώρισή του και από άλλες χώρες. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσεται και το άνοιγμα πρεσβείας του Κοσόβου στην Ιερουσαλήμ. Παράλληλα, εγείρονται ερωτήματα για το αν αποτελεί ένα βήμα προς την αναγνώριση του Κόσοβου η πλήρως αναβάθμιση του ελληνικού Γραφείου Εμπορικών και Οικονομικών Υποθέσεων στην Πρίστινα, που μπόρει να ερμηνευτεί και σαν de facto πρεσβεία.

Οι σχέσεις Αθήνας-Πρίστινας επηρεάζουν αναπόφευκτα και τις ελληνοσερβικές σχέσεις. Ο πρόεδρος της Σερβίας έχει δηλώσει ότι αν και η Ελλάδα έχει διαβεβαιώσει το Βελιγράδι ότι δεν θα αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου, η αναβάθμιση των σχέσων μεταξύ των δύο κρατών «σίγουρα δεν ήταν η καλύτερη είδηση» για τη χώρα του. Η ΕΕ πιέζει από την πλευρά της  για την επίλυση της διαμάχης. Οι ηγέτες Σερβίας-Κοσόβου σύμφωνα με τον ειδικό απεσταλμένο της ΕΕ Μίροσλαβ Λάιτσακ πρόκειται να συναντηθούν άμεσα για την επανεκκίνηση του διαλόγου με στόχο την ομαλοποίηση των σχέσεων τους.

Ο πρωθυπουργός του Κοσόβου Άλμπιν Κούρτι, ο οποίος πέτυχε μια μεγάλη νίκη στις εκλογές του Φεβρουαρίου, έχει επανειλημμένως δηλώσει ότι θέλει μια πλήρη συγνώμη από τη Σερβία για τις ενέργειές της κατά τη διάρκεια της πολέμου 1998-1999, που οδήγησε στον εκτοπισμό ενός εκατομμυρίου Κοσοβάρων και προκάλεσε το θάνατο σε 20.000 άτομα.

Νέα διπλωματία

Η νέα κυβέρνηση της Πρίστινα αναμένεται να ακολουθήσει μια εξωτερική πολιτική, απογαλακτισμένη από την προκάτοχό της. Στο πλαίσιο αυτό απολύθηκαν με προεδρικό διάταγμα 12 πρεσβευτές μετά από πρόταση του υπουργείου Εξωτερικών. Πρότεινε την απόλυση κάθε πρεσβευτή που διορίστηκε λόγω των πολιτικών του διασυνδέσεων.

Ο νόμος για τη Διπλωματική Υπηρεσία του Κοσσυφοπεδίου ορίζει το 50% των πρεσβευτών και των αρχηγών ξένων αποστολών να διορίζονται από τις τάξεις των ενεργών μελών της. Οι υπόλοιποι μπορούν να διοριστούν πολιτικά και μπορεί να υπηρετούν μόνο για μια περίοδο. Ο Κούρτι δεν επιθυμεί παρεμβάσεις στην εξωτερική του πολιτική από την αντιπολίτευση.

Η πορεία των δυτικών Βαλκανίων προς την ΕΕ έχει να αντιμετωπίσει και ένα ακόμα εμπόδιο την αντιπαράθεση της Βόρειας Μακεδονίας-Βουλγαρίας για ιστορικές, γλωσσικές και εθνοτικές διαφορές. Η Σόφια έχει θέσει βέτο για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων των Σκοπιών με τη ΕΕ και θέτει σε κίνδυνο την κυβέρνηση του πρωθυπουργού του Ζάεφ που έχει βασιστεί στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας.

Εμπόδιο Βουλγαρίας

Ο Ζάεφ δήλωσε ότι ναι μεν είναι έτοιμος να παρακαλέσει τη Σόφια, αλλά ότι δεν είναι διατεθειμένος να θυσιάσει την ταυτότητα και τη γλώσσα της χώρας του, προσθέτοντας ότι εάν ο διάλογος με τη Βουλγαρία είναι επιτυχής, μπορεί να διεξαχθούν συνομιλίες και στις 23 Ιουνίου. Αναμένει μια πρόσκληση από τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό της Βουλγαρίας Στέφαν Γιανέφ καθώς και της τήρηση των ευρωπαϊκών αρχών. Κατά την άποψή του, η πρόταση της Πορτογαλίας για την επίλυση των διαφορών των δυο χωρών αποτελεί μια καλή βάση.

Ωστόσο, η Σόφια εμφανίζεται μέχρι στιγμής, ανυποχώρητη, στις πιέσεις που της ασκούνται, από τις Βρυξέλες για να προχωρήσει στην άρση του βέτο. Η ελληνική διπλωματία που εμμένει στην ένταξη των κρατών των δυτικών Βαλκανίων, ενεργεί ως κράτος-μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν την ένταξη του Κοσόβου στο ΝΑΤΟ (διατηρούν τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση, το Camp Bosteal)  και η Γερμανία με το Berlin Process την ένταξη έξι κρατών των δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ. Η Ελλάδα έχει αναπτύξει στενές αμυντικές σχέσεις με τις  ΗΠΑ και οι αποφάσεις της Γερμανίας εντός ΕΕ έχουν αντίτυπο στην Αθήνα.