Έρμαιο της πολεμικής ρητορικής του ο Ερντογάν

Ο Ερντογάν δεν “τρελάθηκε” όπως πολύ συχνά ακούμε, από όσους θέλουν να εξηγήσουν –επιδερμικά– τη συμπεριφορά του Τούρκου προέδρου. Υιοθετεί μια συγκεκριμένη τακτική, που θεωρεί πως θα τον οδηγήσει στην επίτευξη του στρατηγικού του στόχου, ο οποίος είναι ο έλεγχος της περιοχής.

Ο Τούρκος πρόεδρος θεωρεί πως μπορεί να αναβιώσει την οθωμανική αυτοκρατορία και να είναι αυτός ο ηγέτης. Αυτό ηχεί στα αυτιά μας εξωπραγματικό, “εκτός εποχής”, ωστόσο δεν μπορεί τούτο να υποβαθμιστεί καθώς πρόκειται για ένα μεγαλεπήβολο μεν σχεδιασμό, αλλά που βαθμηδόν υλοποιείται.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιχειρεί δια της στρατιωτικής ισχύος να επιβάλει αυτό το σχέδιο του και έχει δείξει σε πολλές περιπτώσεις ότι δεν ορρωδεί προ ουδενός. Είναι, δηλαδή, ικανός για όλα. Η επεκτατική του πολιτική, που είναι ταυτισμένη με τη θεωρία του “ζωτικού χώρου” (“Lebensraum”), των επεκτατικών πολέμων, παραπέμποντας στον Χίτλερ και στις μεθόδους του. Στηρίζεται σε αυτή τη θεωρία –αυτό δείχνει το νήμα των εξελίξεων– και στη βάση της διαμορφώνει την τακτική του.

Παρακολουθούμε καθημερινά πως το καθεστώς της Άγκυρας γίνεται πιο επιθετικό, επιστρατεύει μια ρητορική πολέμου και προσπαθεί να εκφοβίσει. Η επιδίωξη, ο στόχος του, είναι συγκεκριμένος και στέλνει το μήνυμα πως θα τον πετύχει ακόμη και με πόλεμο. Στέλνει καθημερινά απειλές στο “δίδυμο”, όπως το χαρακτηρίζει, Ελλάδος και Ελληνοκυπρίων (δεν αναφέρεται σε Κυπριακή Δημοκρατία, την οποία χαρακτηρίζει “εκλιπούσα”) ενώ τα πυρά του στρέφονται επίσης κατά της Γαλλίας, αλλά και της EE.

Γνωρίζουν στην Άγκυρα πως ένας πόλεμος θα έχει κόστος και για την Τουρκία. Είναι προφανές πως χρησιμοποιεί την απειλή πολέμου για να εξασφαλίσει τα όσα παράνομα και παράλογα αξιώνει, στο διπλωματικό πεδίο. Αλλά την ίδια ώρα, είναι σαφές πως, αν και γνωρίζει το κόστος μιας στρατιωτικής σύγκρουσης, παρουσιάζεται αποφασισμένος να φθάσει μέχρι τα άκρα εάν δεν γίνει αυτό που απαιτεί. Μέχρι τώρα κυρίως σε ό,τι αφορά την Κύπρο, που δεν διαθέτει αποτρεπτική ικανότητα (το γιατί είναι μια άλλη, πονεμένη, ιστορία), αυτή η συνταγή, των απειλών δηλαδή, έπιασε τόπο και η κατοχική Τουρκία έχει επιβάλλει τετελεσμένα επί του εδάφους αλλά και στη θάλασσα.

Δυνατότητες για αποκλιμάκωση δεν υπάρχουν

Είναι πρόδηλο ότι ο Ερντογάν, θέλει να κερδίσει στη διπλωματία επιστρατεύοντας τις απειλές πολέμου. Το σκηνικό που έχει στήσει στην ανατολική Μεσόγειο φαίνεται πως τον εγκλωβίζουν στις τακτικές του κινήσεις. Οι ενέργειες του, η λογική που διέπει τις κινήσεις του με τις σεισμικές έρευνες, τη συγκέντρωση ναυτικών δυνάμεων, τον πόλεμο των Navtex, δεν δημιουργούν μόνο στην Ελλάδα και την Κύπρο έναν ασφυκτικό κλοιό. Πίεση δημιουργεί και στον ίδιο τον Ερντογάν, ο οποίος προφανώς και εγκλωβίζεται στη δική του ρητορική, την επιθετική και πολεμική. Διαμορφώνει συνθήκες και οι πρακτικές που υιοθετεί μπορούν να οδηγήσουν σε σύγκρουση.

Όπως έχει στηθεί το σκηνικό από την κατοχική Τουρκία, δυνατότητες για αποκλιμάκωση δεν υπάρχουν. Κι αυτό σημαίνει πως δεν μπορεί να υπάρξει διάλογος. Διάλογος μπορεί να αρχίσει μετά από μια στρατιωτική σύγκρουση; Αυτό, κατά πάσα πιθανότητα, θα γίνει, εάν η τακτική της Άγκυρας παραμένει εγκλωβισμένη στην πολεμική ρητορική και οδηγήσει τελικά σε σύρραξη. Ενδέχεται δε ο Ερντογάν να πιστεύει πως μετά από μια σύγκρουση θα εξέλθει νικητής και θα επιβάλει τους όρους του στον ηττημένο, την ελληνική πλευρά.

Είναι προφανές πως η Άγκυρα τραβά στα άκρα και όσο το σχοινί τεντώνει, το ενδεχόμενο να κοπεί αυξάνεται. Ο Ερντογάν έχει συνηθίσει να τον χαϊδεύουν οι Ευρωπαίοι, να του κάνουν εν πολλοίς ό,τι ζητά. Από τις λογικές των διαφόρων μεγάλων παικτών, που θέλουν την Τουρκία μαζί τους, έμαθε να απαιτεί και να κερδίζει. Αυτό δεν αλλάζει ούτε και σήμερα.
Σήμερα όσοι έκαναν τα χατίρια στον Ερντογάν, αν και κάποιοι εξ αυτών δεν θέλουν να τον ενοχλήσουν, γνωρίζουν πως έχει ξεφύγει επικίνδυνα. Βρισκόμαστε πολύ κοντά στο να κλιμακωθεί η ένταση ακόμη περισσότερο και να υπάρξει στρατιωτική σύρραξη.

Για να αποτραπούν οι τουρκικές επιθετικές ενέργειες θα πρέπει η Άγκυρα να συνειδητοποιήσει πως το κόστος θα είναι μεγαλύτερο εάν συνεχίσει στην ίδια λογική από το να κινηθεί σε κινήσεις αποκλιμάκωσης. Μπορεί να γίνει τούτο; Μπορεί να γίνει, μέσα από την ΕΕ αλλά και με τη διαμόρφωση ενός αντι-τουρκικού άξονα με χώρες της περιοχής. Διαφορετικά, ο Ερντογάν θα επιβάλει -όπως πιστεύει- τους όρους του διά των απειλών ή ακόμη και μετά από μια σύγκρουση. Γιατί η αδυναμία αποτροπής στο διπλωματικό πεδίο οδηγεί στη σύγκρουση