Ευρωπαϊκές διεργασίες, κυπριακή εσωστρέφεια

του Ανδρέα Θεοφάνους  – 

Ήταν αφενός η οικονομική κρίση, αφετέρου η άνοδος ακροδεξιών εθνικιστικών κομμάτων που υποχρέωσε τους ηγετικούς κύκλους της ΕΕ να ανοίξουν τη συζήτηση για το μέλλον του ενοποιητικού εγχειρήματος. Και η εντυπωσιακή άνοδος της “Εναλλακτικής για τη Γερμανία” αναμένεται να δώσει μία νέα ώθηση σ’ αυτή τη συζήτηση, χωρίς, ωστόσο, να είναι σαφές ακόμα προς ποια κατεύθυνση. Η επαναξιολόγηση πολλών δεδομένων και πρακτικών, όμως, θα επιταχυνθεί. Η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης, άλλωστε, ήταν και παραμένει μέρος του προβλήματος.

Υπό την πίεση της κρίσης, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εφαρμόζει το πρόγραμμα νομισματικής χαλάρωσης, αλλά τώρα πλέον υπάρχουν και σκέψεις για δημιουργία μιας μορφής δημοσιονομικής ένωσης. Μια βασική εισήγηση προς την κατεύθυνση αυτή είναι η εναρμόνιση φορολογικών συντελεστών για τον εταιρικό φόρο. Όμως μια δημοσιονομική ένωση εμπεριέχει και άλλες διαστάσεις όπως η κοινωνική και η μακροοικονομική, οι οποίες αποτελούν σημαντικά στοιχεία στη δημοσιονομική πολιτική όλων των ομοσπονδιακών ενώσεων.

Στο πλαίσιο της κοινωνικής διάστασης επιχειρείται ανακατανομή πόρων και ενίσχυση των ασθενέστερων περιοχών και τάξεων.  Η μακροοικονομική διάσταση είναι απαραίτητη, καθώς έχει ως στόχο να προωθήσει τη σταθερότητα και την ανάκαμψη των χωρών και περιοχών της ΕΕ που αντιμετωπίζουν ύφεση. Και ενώ οι σκέψεις για εναρμόνιση φορολογικών συντελεστών περιλαμβανομένου και του εταιρικού φόρου βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο δεν υπάρχει η ανάλογη βούληση σε σχέση με την κοινωνική και τη μακροοικονομική διάσταση.

Έλλειμμα δημοκρατίας

Είναι αναγνωρισμένος στόχος η ενθάρρυνση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, η έρευνα και η καινοτομία, προκειμένου να δημιουργηθούν νέες θέσεις απασχόλησης. Προς το παρόν, όμως, έχουμε μόνο ρητορική κι όχι δραστικές παρεμβάσεις. Προβληματισμός υπάρχει και για το έλλειμμα δημοκρατίας και αλληλεγγύης. Γι’ αυτό και καταβάλλονται προσπάθειες να βελτιωθεί η εικόνα της ΕΕ στα μάτια των Ευρωπαίων πολιτών.

Χωρίς πρακτικά βήματα, όμως, αυτό είναι δύσκολο. Απαιτούνται πολιτικές που θα μειώσουν τους αποκλεισμούς και την ανισότητα. Επιπρόσθετα, σε σχέση με τη συνεχιζόμενη μεταναστευτική κρίση πρέπει να επιδειχθεί η απαιτούμενη αλληλεγγύη. Όλες οι χώρες-μέλη οφείλουν να μοιρασθούν κατ’ αναλογία το βάρος της διαχείρισης της. Στην πρόσφατη ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο, ο Γιούνκερ διακήρυξε ότι η ΕΕ θα πρέπει να εργασθεί με τρόπο ούτως ώστε οι πολίτες της Βρετανίας να συνειδητοποιήσουν ότι το Brexit ήταν λάθος.

Ο πρόεδρος της Κομισιόν θεωρεί ότι η απάντηση στις πολυδιάστατες προκλήσεις είναι η εμβάθυνση της ΕΕ. Γι’ αυτό και υποστηρίζει ότι, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να διευρυνθεί η Ευρωζώνη. Παρά το γεγονός, όμως, ότι στην περυσινή του ομιλία είχε αναφερθεί στην αναγκαιότητα για μεταρρύθμιση της ΟΝΕ, δεν έχει γίνει οτιδήποτε το ουσιαστικό μέχρι σήμερα. Ως εκ τούτου για χώρες που θα ενταχθούν στην Ευρωζώνη, χωρίς να πληρούν τα κριτήρια, ελλοχεύουν κίνδυνοι αποσταθεροποίησης.

Η γεωπολιτική διάσταση

Στο πολιτικό επίπεδο, όρος για να πρωταγωνιστήσει η ΕΕ είναι να αποκτήσει και μια ισχυρή γεωπολιτική διάσταση. Στο πλαίσιο αυτό, αποτελεί αδήριτη ανάγκη η συμβολή της στην επίλυση προβλημάτων της Μέσης Ανατολής. Μέχρι σήμερα δεν έχει αποδείξει ότι μπορεί να το πράξει.  Αντίθετα, παραμένει απούσα από πολιτικά γεγονότα μείζονος σημασίας που επηρεάζουν την ίδια την Ευρώπη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το τεράστιο προσφυγικό κύμα που εξελίχθηκε σε μεταναστευτική κρίση.

Τι σημαίνουν οι διεργασίες για τις αλλαγές στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα για την Κύπρο; Το πολιτικό σύστημά μας δυστυχώς βρίσκεται σε κατάσταση εσωστρέφειας και σε κλίμα έντονων αντιπαραθέσεων. Οι προκλήσεις, όμως, είναι τεράστιες. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι ένα μικρό κράτος με βαθιές πληγές και με πολλαπλά προβλήματα.

Στο οικονομικό πεδίο θα πρέπει να καταστεί ξεκάθαρο ότι είναι ζωτικός στόχος της Κύπρου να παραμείνει ο εταιρικός φόρος ως έχει. Λαμβάνοντας υπ΄ όψιν το τι έλαβε χώρα τον Μάρτιο του 2013, η Κύπρος νομιμοποιείται να έχει απαιτήσεις. Η Κύπρος μπορεί, επίσης, να απαιτήσει την αλληλεγγύη και τη στήριξη της ΕΕ στο Κυπριακό, καθώς το έδαφος που κατέχει η Τουρκία είναι ευρωπαϊκό.

Από τις προεδρικές εκλογές (αρχές του 2018) θα πρέπει να προκύψει μια αξιόπιστη και ισχυρή κυβέρνηση ευρείας αποδοχής, ικανή να διεκδικήσει τα συμφέροντα της χώρας στην ΕΕ και στο διεθνές περιβάλλον. Η Κύπρος οφείλει να κινηθεί εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου με σεβασμό στους κανόνες του, αλλά και με σχέδιο, το οποίο αφενός να συμβάλει στην οικοδόμηση μιας νέας Ευρώπης, αφετέρου εξυπηρετώντας τα δικά της κρατικά και εθνικά συμφέροντα.