Ευρωπαϊκές κυρώσεις στην Τουρκία – Προς διπλωματικό βατερλώ;

Έξι περίπου εβδομάδες μετά την 4η Μαΐου, όταν και πρωτοεμφανίστηκε το γεωτρύπανο στο ακαθόριστο (μη οριοθετημένο) τμήμα της κυπριακής ΑΟΖ, έρχεται η ώρα της αλήθειας. Έρχεται η ώρα που διπλωματικές προσπάθειες 18 και πλέον μηνών πρέπει να καρποφορήσουν, εάν πρόκειται να επιβληθεί ουσιαστικό αποτρεπτικό κόστος προς την Τουρκία.

Ο στόχος δεν είναι να μην επαναληφθεί απλώς η γεώτρηση του ‘Φατίχ’ σε αντίστοιχα σημεία της κυπριακής ΑΟΖ, αλλά να αποφευχθεί –και αυτό είναι ζωτικότερης σημασίας– μία τουρκική γεώτρηση εντός της υφιστάμενης διεθνώς αναγνωρισμένης ΑΟΖ της Λευκωσίας και μάλιστα σε τεμάχια που έχουν αδειοδοτηθεί σε διεθνείς πετρελαϊκές και συγκεκριμένα ευρωπαϊκές εταιρείες με σημαντικότερες την ENI και την TOTAL.

Οι προσπάθειες αυτές ξεκίνησαν το Μάρτιο του 2018, μετά την καταδίκη της Τουρκίας στο τότε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την παρεμπόδιση της γεώτρησης της ENI στο τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ. Και μάλιστα σε σημείο (στόχος Σουπιά), το οποίο βρίσκεται εκτός των παρανόμως αδειοδοτημένων στην ΤΡΑΟ θαλασσοτεμαχίων από το ψευδοκράτος. Αυτό το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για πρώτη φορά άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο λήψης μέτρων εναντίον της Τουρκίας για την παραβατική συμπεριφορά της. Η απρονοησία και η έλλειψη βούλησης από την πλευρά της Λευκωσίας να αξιοποιήσει πρακτικά αυτή την απόφαση άνοιξε την όρεξη στην τουρκική επιθετικότητα.

Η κυβέρνηση Αναστασιάδη απέφυγε συστηματικά ακόμη και να καταθέσει τουλάχιστον τις συντεταγμένες της κυπριακής ΑΟΖ έναντι της Τουρκίας, οριοθετώντας αυτό που νομίμως δικαιούται να διεκδικεί. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία έχει προβεί στις δικές της αυθαίρετες και παράνομες διεκδικήσεις, καταθέτοντας σχετικές συντεταγμένες στον ΟΗΕ από το 2012. Ένα χρόνο νωρίτερα είχε προβεί και σε σχετική συμφωνία χάραξης ψευδό-υφαλοκρηπίδας με τα Κατεχόμενα. Ουδεμία αντίδραση της Λευκωσίας και σε αυτή την πρόκληση.

Δόγμα του κατευνασμού

Όταν το 2014 εμφανίστηκε το ωκεανογραφικό ‘Μπαρμπαρός’ στην κυπριακή ΑΟΖ, η κυβέρνηση Αναστασιάδη απείλησε με διακοπή των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό και αποχώρησή της από αυτές έως ότου φύγει και δεν επιστρέψει το ‘Μπαρμπαρός’. Προφανώς το ‘Μπαρμπαρός’ επέστρεψε, όπως επέστρεψε και ο κ. Αναστασιάδης στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στα αδιέξοδα της Γενεύης και του Crans Montana το 2017.

Ουδέν έπραξε, όμως, εναντίον του πληρώματος και του ‘Μπαρμπαρός’. Κανένα ένταλμα σύλληψης δεν εξέδωσε, στέλνοντας το μήνυμα στην Τουρκία και τη διεθνή πετρελαϊκή αγορά ότι μπορούν να παραβιάζουν τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς κανένα ουσιαστικό κόστος. Αν είχε τότε εκδώσει εντάλματα σύλληψης κατά του πληρώματος του ‘Μπαρμπαρός’ και των μην τουρκικών πλοίων και πληρωμάτων που το υποβοηθούσαν, ίσως να είχε δυσκολέψει στην Τουρκία να προχωρήσει με το ‘Φατίχ’ και το ‘Γιαβούζ’.

Η κυβέρνηση Αναστασιάδη ανέδειξε σε υψηλή πολιτική τέχνη το δόγμα του κατευνασμού. Ήλπιζε πώς με το να μην κάνει τίποτα για να εμποδίσει την τουρκική επιθετικότητα στη μη οριοθετημένη ΑΟΖ της, η Άγκυρα δεν θα προχωρήσει στα περαιτέρω. Όταν αυτές οι ψευδαισθήσεις κατέρρευσαν στις 4 Μαΐου, ο πρόεδρος Αναστασιάδης ανακήρυξε τη χώρα του υπό νέα τουρκική εισβολή. Ωστόσο, δεν ζήτησε καν να συγκληθεί έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για να εκφραστεί η έμπρακτη αλληλεγγύη της ΕΕ έναντι ενός κράτους-μέλους της, όπως έγινε με την Ουκρανία το 2014, που δεν ήταν κράτος-μέλος.

Από την πλειάδα των δυνητικών μέτρων που θα μπορούσε να λάβει εναντίον της Τουρκίας, προχώρησε στην αυτονόητη και με καθυστέρηση οκτώ περίπου ετών οριοθέτηση των συντεταγμένων της κυπριακής ΑΟΖ έναντι της Τουρκίας. Εξέδωσε εντάλματα σύλληψης εναντίον των διεθνών πληρωμάτων του ‘Φατίχ’ και των συνοδευτικών του πλοίων, αφήνοντας ωστόσο στο απυρόβλητο το πλήρωμα του ‘Μπαρμπαρός’. Λες και το ωκεανογραφικό συγκεντρώνει σεισμογραφικά δεδομένα για την Κυπριακή Δημοκρατία και όχι για τα τούρκικα γεωτρύπανα.

Δεν αρκούν τα εντάλματα

Παράλληλα με αυτές τις ενέργειες άρχισε να αυτοπυροβολεί την προσπάθεια που ο ίδιος κατέβαλε για να επιβάλει κόστος στην Τουρκία, αμφισβητώντας το κατά πόσο το ‘Φατίχ’ θα μπορέσει να κάνει τελικά τη γεώτρηση, λες και η παρουσία του από μόνη της δεν αποτελούσε επαρκή αιτία για τη λήψη μέτρων εναντίον της Άγκυρας. Πώς ακριβώς ήλπιζε να πείσει τα υπόλοιπα 27 κράτη-μέλη να επιβάλουν κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας, όταν ο ίδιος αμφισβητούσε τη σοβαρότητα αυτής της απειλής; Ίσως να θεωρούσε ότι τα διεθνή εντάλματα σύλληψης από μόνα τους θα οδηγούσαν στην παράλυση της γεώτρησης, υποχρεώνοντας την Τουρκία να υποχωρήσει.

Η γεώτρηση καθυστέρησε, αλλά δεν ακυρώθηκε. Το κρίσιμο ζητούμενο δεν ήταν αν θα πετύχαινε ή όχι η γεώτρηση. Το κρίσιμο ζητούμενο ήταν να γίνει γεώτρηση και οι ενδείξεις γι’ αυτό υπάρχουν εδώ και εβδομάδες μέσα από την κίνηση των συνοδευτικών πλοίων που βρίσκονται πέριξ του ‘Φατίχ’. Κινήσεις που υποδήλωναν και υποδηλώνουν δραστηριότητα γεώτρησης, όπως η μεταφορά ειδικής λάσπης, λιπαντικών και σωληνώσεων.

Η αυτοϋπονόμευση του μηνύματος της κρίσης προς τους εταίρους και συμμάχους της Κύπρου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο οδήγησαν σε στρατηγική αμηχανία. Το αποτέλεσμα ήταν να μην ενταχθεί προς συζήτηση το ζήτημα της εξειδίκευσης μέτρων κατά της Τουρκίας ούτε στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων ούτε στο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών της 17ης και 18ης Ιουνίου που προετοιμάζουν τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Εξαιρετικά αμφίβολο

Ευτυχώς την περασμένη Παρασκευή ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας έβγαλε την Κύπρο από αυτή τη δύσκολη θέση, στην οποία έχει η ίδια περιέλθει, ανακοινώνοντας περιχαρής ότι ξεκινούν οι γεωτρήσεις από το ‘Φατίχ’. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο πλέον το κατά πόσο ο κ. Αναστασιάδης θα πετύχει τουλάχιστον να λάβει την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ότι θα υπάρξουν μέτρα κατά της Τουρκίας, παραπέμποντας την εξειδίκευσή τους στους υπουργούς Εξωτερικών σε κάποιο μελλοντικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Είναι εξαιρετικά αμφίβολο το κατά πόσο ο κ. Αναστασιάδης θα παρακάμψει την αντίθεση της Βρετανίας στη λήψη μέτρων εναντίον της Τουρκίας, δεδομένου ότι ο ίδιος έχει απεμπολήσει το μεγάλο διαπραγματευτικό χαρτί που λεγόταν Brexit. Ο ίδιος, άλλωστε, ουδέποτε συνέδεσε το Brexit με το καθεστώς των βρετανικών βάσεων και ακόμα αποφεύγει να αξιοποιήσει υπέρ της Κύπρου την εξαιρετικά θετική απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου υπέρ του Μαυρικίου και κατά της Βρετανίας για το αρχιπέλαγος Κάγκος.

Εάν αποτύχει στις 21 Ιουνίου η μόνη και πιο δύσκολη επιλογή που θα του μένει θα είναι να ασκήσει βέτο στην ανανέωση των κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας για την Κριμαϊκή και την Ανατολική Ουκρανία, έως ότου οι Ευρωπαίοι εταίροι μας συνειδητοποιήσουν ότι όντως βρισκόμαστε υπό νέα τουρκική εισβολή και θα πρέπει να λάβουν πρακτικά μέτρα αποτροπής κατά της Τουρκίας και της τουρκικής οικονομίας.

Αν δεν γίνει ούτε αυτό τότε η κυβέρνηση Αναστασιάδη θα έχει προσφέρει ένα ανοικτό προσκλητήριο προς το ‘Γιαβούζ’. Και τα χειρότερα έρχονται σε θάλασσα αλλά και σε ξηρά με έμφαση στην περαιτέρω κλιμάκωση των τουρκικών προκλήσεων στη νεκρή ζώνη.