Φθάνει το επιτελικό κράτος μέχρι τις ένοπλες δυνάμεις;

Αφορμή για το παρόν άρθρο υπήρξαν δύο φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους γεγονότα που έλαβαν χώρα το ίδιο διάστημα. Το πρώτο ήταν οι θάνατοι δύο ανθρώπων που πέθαναν αβοήθητοι, αναμένοντας ασθενοφόρο το πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου. Το δεύτερο ήταν η έναρξη της αναμενόμενης ουκρανικής επιθετικής επιστροφής, στο πλαίσιο του συνεχιζόμενου πολέμου.

Από τη δημοσιογραφική κάλυψη της κατάστασης στη δημόσια υγεία ενημερωθήκαμε ότι υπάρχουν πολλές κενές θέσεις στο ΕΚΑΒ και στα δημόσια νοσοκομεία. Επισκεπτόμενος το υπουργείο Υγείας ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε στην άμεση έκδοση Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου ακόμα και σήμερα, για την ενίσχυση του ΕΚΑΒ με εξειδικευμένες δυνάμεις από την Πυροσβεστική και τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Από την άλλη πλευρά, ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται για 16ο μήνα και κανένας δεν γνωρίζει πότε και πώς θα τελειώσει. Σύμφωνα με τον Τσόρτσιλ, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία προκαλούν και διευθύνουν τους πολέμους, αλλά είναι οι νέοι που τους διεξάγουν.

Υπό αυτό το πρίσμα, η σημερινή κατάσταση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Αν και το Υπουργείο Άμυνας δεν αποκαλύπτει συγκεκριμένα στοιχεία, είναι κοινός τόπος ότι το στελεχικό δυναμικό των ενόπλων δυνάμεων γηράσκει με αυξανόμενους ρυθμούς. Αν και το φαινόμενο αφορά όλη την κλίμακα της ιεραρχίας, η κατάσταση τείνει να γίνει ανησυχητική στους βαθμούς των υπαξιωματικών και κατώτερων αξιωματικών, οι οποίοι καλούνται να διοικήσουν το προσωπικό (μόνιμο και έφεδρο) και χειρίζονται τα διάφορα εξειδικευμένα οπλικά συστήματα. Επιπρόσθετα, θα κληθούν να διοικήσουν και όσους επιστρατευτούν σε περίπτωση σύρραξης.

Εάν ο πόλεμος διαρκέσει μερικά 24ωρα λογικά δεν θα υπάρξει πρόβλημα. Τί θα γίνει όμως στην περίπτωση που οι επιχειρήσεις παραταθούν για εβδομάδες ή μήνες, όπως στην Ουκρανία; Έχουν σκεφτεί οι ιθύνοντες ότι οι μεσήλικες κατώτεροι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί θα εμφανίσουν προβλήματα υγείας και ψυχικής κόπωσης, λόγω της καταπόνησης και πολλοί θα τεθούν εκτός υπηρεσίας; Ποιοι θα είναι αυτοί οι οποίοι θα τους αντικαταστήσουν;

Ηλικιακός μέσος όρος

Είναι αστείο να πιστεύει κανείς ότι στις μονάδες που θα φέρουν το κύριο βάρος, δηλαδή στο πεζικό, στα τεθωρακισμένα, στο πυροβολικό και στο μηχανικό, θα βρεθούν ως δια μαγείας οι κατάλληλοι και έμπειροι διοικητές μικρών κλιμακίων ή χειριστές εξειδικευμένων οπλικών συστημάτων, ώστε να αναλάβουν αυτοί το βάρος του αγώνα, προκειμένου οι μεγαλύτεροι σε ηλικία να ξεκουραστούν και να αναπληρώσουν τις δυνάμεις τους.

Οι ίδιες εξαιρετικά απαιτητικές και ακόμα χειρότερες συνθήκες από πλευράς στρες μάχης και έκθεσης στις καιρικές συνθήκες ισχύουν και για τα πληρώματα των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού. Η Αεροπορία δεν αντιμετωπίζει τόσο οξύ πρόβλημα, διότι οι χειριστές των πτητικών μέσων είναι στην ηλικιακή ομάδα που ισχύει για όλους τους προηγμένους στρατούς. Από την άλλη πλευρά, η ικανότητα συντήρησης των υλικών –μέσων και φύλαξης των εγκαταστάσεων– αεροπορικών βάσεων δεν είναι τόσο άμεσα εξαρτημένη από την ηλικία του προσωπικού που καλείται να φέρει εις πέρας τα εν λόγω έργα.

Φυσικά, απαιτήσεις για διατήρηση ενός σχετικά χαμηλού ηλικιακού μέσου όρου των στελεχών τους έχουν και υπηρεσίες όπως είναι η ΕΛ.ΑΣ, το Λιμενικό και η Πυροσβεστική, αλλά ο γράφων δεν έχει την απαραίτητη γνώση για να εκφέρει άποψη. Σε όλα τα παραπάνω δεν έγινε καμία νύξη στην υπάρχουσα κατάσταση, όπου λόγω των δεσμεύσεων της χώρας προς την Τρόικα έχει αποχωρήσει μεγάλος αριθμός προσωπικού, χωρίς να αναπληρωθεί, με αποτέλεσμα την επιβάρυνση των υπηρετούντων με επιπλέον καθήκοντα, άρα συσσώρευση κόπωσης και εργασιακού στρες.

Διακλαδικές υπηρεσίες

Εάν θεωρηθεί ότι η ύψιστη αποστολή κάθε κυβέρνησης, ανεξαρτήτως ιδεολογικού προσανατολισμού, είναι η προστασία της πατρίδας και της ελευθερίας των πολιτών της, τότε απαιτείται η λήψη των απαραίτητων μέτρων ανανέωσης του προσωπικού, ώστε να εξασφαλίζεται το αξιόμαχο των ενόπλων δυνάμεων. Άποψη του γράφοντος είναι ότι για να επιτευχθεί αυτό, χωρίς να ακυρώνεται η τήρηση των δεσμεύσεών της χώρας αναφορικά με τις προσλήψεις στο δημόσιο τομέα και το συνταξιοδοτικό σύστημα, είναι απαραίτητη η εμπλοκή του “επιτελικού κράτους”. Μία υποθετική διαδικασία είναι η παρακάτω.

Σε πρώτο χρόνο το Υπουργείο Άμυνας να νομοθετήσει τα χρόνια υπηρεσίας και τα ηλικιακά όρια που θα μπορεί έκαστη ειδικότητα και βαθμός σε κάθε Κλάδο και Όπλο/Σώμα να εκτελεί τα καθήκοντά του. Έκτοτε και στις αρχές κάθε χρόνου θα προβαίνει σε λεπτομερή καταγραφή των αναγκών σε προσωπικό. Στη συνέχεια θα συντάσσει καταστάσεις με το προσωπικό που συμπληρώνει το όριο ηλικίας.

Σε πρώτο χρόνο θα διενεργεί εσωτερικές μετατάξεις του εν λόγω προσωπικού ανά Κλάδο ή και μεταξύ των Κλάδων, π.χ. θα μετατάσσει στελέχη από το Πεζικό στο Υγειονομικό, ή άλλα Σώματα-Υπηρεσίες, στις οποίες δεν είναι έντονη η σωματική καταπόνηση, ή δεν διαθέτουν μονάδες εκστρατείας, ή από τον Στρατό στην Αεροπορία. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να εξεταστεί από μηδενική βάση η δυνατότητα συγκρότησης διακλαδικών μονάδων και υπηρεσιών, ώστε να μην υπάρχει επικάλυψη αρμοδιοτήτων και λειτουργιών.

Στη συνέχεια θα ενημερώνει το υπουργείο Εσωτερικών για το προσωπικό που έχει συμπληρώσει το όριο ηλικίας, ή επιθυμεί να μεταταγεί ασχέτως ορίου ηλικίας, μετά τη συμπλήρωση κάποιων χρόνων υπηρεσίας και εφόσον υπάρχει σχετική υπηρεσιακή δυνατότητα. Θα παρέχει πλήρη στοιχεία όσον αφορά τις δεξιότητες (γραμματικές ή τεχνικές γνώσεις, στοιχεία υγείας, κλπ), οι οποίες θα επιτρέπουν στο Υπουργείο να σχηματίσει πλήρη εικόνα για το μετατασσόμενο προσωπικό. Ταυτόχρονα, το Υπουργείο Άμυνας θα γνωρίζει και τις ανάγκες σε προσλήψεις ΕΠΟΠ-ΟΒΑ, ανεξάρτητα από τους εισακτέους στις στρατιωτικές σχολές, με βάση την εγκριθείσα οροφή των ενόπλων δυνάμεων.

Μετατάξεις και προσλήψεις 

Το Υπουργείο Εσωτερικών θα μπορεί να μετατάσσει το προσωπικό σε τομείς του δημοσίου και σε Δήμους και Περιφέρειες αναλόγως των αναγκών, φροντίζοντας να καλύπτει, κατά το δυνατόν, τις επιθυμίες τόπου διαμονής και απόκτησης νέας εξειδίκευσης των πρώην στρατιωτικών. Έτσι π.χ. θα μπορούσε να μετατάξει στελέχη ως οδηγούς του ΕΚΑΒ, διοικητικό προσωπικό σε νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας, γραμματειακή υποστήριξη σε ΑΕΙ και σχολεία, τεχνίτες οχημάτων σε δήμους, κλπ.

Μεγάλος αριθμός στελεχών είναι κάτοχοι πτυχίων ΑΕΙ-ΤΕΙ, με αποτέλεσμα να δύνανται να καλύψουν και θέσεις στην εκπαίδευση, κατόπιν σχετικής επιμόρφωσης. Ό,τι ισχύει για τα χαμηλόβαθμα στελέχη (δηλαδή προερχόμενους από ΕΠΟΠ-ΕΜΘ, ή σχολές υπαξιωματικών) μπορεί να ισχύει και για αριθμό ανώτερων αξιωματικών, οι οποίοι θα μετατάσσονται σε θέσεις ευθύνης, π.χ. στα τμήματα Παλλαϊκής (ή Πολιτικής) Άμυνας και Πολιτικής Σχεδίασης Έκτακτης Ανάγκης.

Επίσης πρέπει να δοθεί η δυνατότητα σε όσους δεν επιθυμούν να μεταταγούν, να εκπαιδεύονται με έξοδα του δημοσίου σε σχολή ή ΙΕΚ της επιθυμίας τους, προκειμένου να αναζητήσουν εργασία στον ιδιωτικό τομέα, ή να τους δίνεται το εφάπαξ, προκειμένου να δημιουργήσουν μία δική τους επιχείρηση. Επιπρόσθετα πρέπει να ενθαρρυνθεί η βραχυχρόνια κατάταξη χαμηλόβαθμων στελεχών. Δηλαδή να προσλαμβάνονται στελέχη για 5-10 έτη, τα οποία στη συνέχεια θα απολύονται και θα εντάσσονται στην εφεδρεία, παρέχοντάς τους κίνητρα για σταδιοδρομία στον ιδιωτικό τομέα. Για το σκοπό αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί η εμπειρία και η πρακτική των ΗΠΑ, όπως το GI Bill, ή ο τρόπος λειτουργίας της Ένωσης Αποστράτων (US Department of Veterans Affairs).

Μία ακόμα “ριζοσπαστική” πρόταση είναι η δυνατότητα κατάταξης για πέντε έτη στις ένοπλες δυνάμεις αριθμού αλλοδαπών που ήδη διαμένουν στην Ελλάδα για κάποια χρόνια και επιθυμούν να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία. Η ευδόκιμη υπηρεσία θα τους καθιστά δικαιούχους για την απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας, ενώ η απόλυσή τους για πειθαρχικούς ή άλλους λόγους (πλην υγείας) θα τους στερεί αυτό το προνόμιο.

Τα παραπάνω δεν συνιστούν σε καμία περίπτωση πλήρη πρόταση. Απαιτείται, όμως, η έναρξη μίας συζήτησης αναφορικά με την πολιτική για τη βέλτιστη αξιοποίηση του προσωπικού και κατ’ επέκταση του αξιόμαχου των ενόπλων δυνάμεων απέναντι στις προκλήσεις των καιρών, στο πλαίσιο του “επιτελικού κράτους”, το οποίο αποτελεί (ή θα έπρεπε να αποτελεί) το βασικό εργαλείο άσκησης πολιτικής κάθε κυβέρνησης.