Γιατί δεν ήταν έκπληξη η δήλωση Νούλαντ για τα τουρκικά F-35

Κι επειδή “μονιμότητα” στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχει, η αναφορά περιγράφει το βαθύτατα ριζωμένο στο κατεστημένο της Ουάσιγκτον ιδεολόγημα περί “αναντικατάστατης Τουρκίας”. Στην πράξη, διαπιστώνεται, ότι οι ΗΠΑ αδυνατούν να απεμπλακούν και να σχεδιάσουν μια νέα υψηλή στρατηγική, στην οποία η Τουρκία θα έχει άλλη θέση. Προφανώς όμως, η αναφορά αυτή θα ήταν ατελής εάν δεν προστεθεί και η διαχρονική απροθυμία της Ελλάδας να κινηθεί στην κατεύθυνση ανάληψης ουσιώδους ρόλους σε μια τέτοια αρχιτεκτονική ασφαλείας, καθώς φαίνεται ότι το προαναφερθέν ιδεολόγημα, πείθει κυρίως στην Αθήνα…

Εντελώς επιγραμματικά και κινούμενοι χρονολογικώς… ανάποδα, η ολική επαναφορά της Τουρκίας στο πρόγραμμα του F-35 αναφερόταν στην καταληκτική παράγραφο παρέμβασης στην 19 Δεκεμβρίου 2023: «…για να μην τρέφουμε αυταπάτες, τι θα εμποδίσει τους Τούρκους που διαθέτουν γαϊδουρινή υπομονή, εμμένοντας στον σχεδιασμό τους, να επιχειρήσουν να ανατρέψουν και την απόφαση αποβολής τους από το πρόγραμμα των F-35; Δεν υποστηρίζουμε ότι θα το πετύχουν. Η ιστορία όμως μας διδάσκει να μην αποκλείουμε απολύτως τίποτα. Όσο επιβιώνει στην αμερικανική γραφειοκρατία το αφήγημα περί “αναντικατάστατης Τουρκίας”, όλα είναι πιθανά…».

Τον Ιούνιο του 2023, διαπιστωνόταν ότι «στη χώρα βρίσκεται σε εξέλιξη “επικοινωνιακή καταιγίδα” με στόχο να προβληθεί το αμερικανικό μαχητικό ως πανάκεια προβολής αξιόπιστης αποτροπής απέναντι στην Τουρκία. Το ενδεχόμενο η αποδέσμευση των F-16 να ανοίξει την όρεξη στην Τουρκία και εν ευθέτω χρόνο να ανατραπεί και ο εξοβελισμός της Τουρκίας από το F-35, απασχολεί άραγε κανέναν; Διότι εάν τότε το επιχείρημα περί ποιοτικού πλεονεκτήματος πάψει να ισχύει, θα είναι πολύ αργά. “Ο πελάτης έχει πάντα δίκιο”… αρκεί να ξέρει να το διεκδικεί».

Τέτοιες αναφορές είχαν κατά κόρον γίνει και τα προηγούμενα χρόνια. Με αφορμή ανάλυση για την πρόταση των ΗΠΑ στην Ελλάδα για τη μεταφορά των S-300 στην Ουκρανία, ξεκαθαριζόταν (30/8/2022) πως ενδεχόμενη λύση του προβλήματος S-400 θα μπορούσε να επαναφέρει την Τουρκία στο F-35, «η θέση της Ελλάδας θα γίνει πολύ πιο δύσκολη … Οι προσπάθειες του ελληνικού λόμπι στην Ουάσιγκτον θα καταστούν μάχες οπισθοφυλακής».

Το νήμα της Νούλαντ

Παρόμοια αναφορά γινόταν και λίγο πριν μεταβούν στις ΗΠΑ ο τότε αρχηγός ΓΕΕΘΑ και ο υπουργός Άμυνας (30/6/2022), προειδοποιώντας ότι το ζήτημα των S-400 θα μπορούσε να αποτελέσει μεγάλο αιφνιδιασμό από την πλευρά της Τουρκίας. Τα ίδια και για σε αναφορά (19/4/2022) για τις διαφορές στην πολιτική βαρύτητα των F-35 και F-16 σε σχέση με τους S-400. Στις 20 Μαρτίου όμως του 2022, ο υπογράφων είχε ασχοληθεί με την αποκάλυψη αμερικανικών εφημερίδων (WSJ, New York Times), ότι οι ίδιες οι ΗΠΑ πρότειναν στον Ερντογάν ολική επαναφορά στο F-35, εάν έστελνε τους S-400 στην Ουκρανία! Άρα ας μην πέφτουμε από τα σύννεφα με τις δηλώσεις της Νούλαντ.

Λίγες ημέρες νωρίτερα (13/3/2022) είχε τεθεί το ζήτημα ενδεχόμενης επιδίωξης επαναφοράς στο F-35 υπό την οπτική γωνία της κατοχής του μίνι-αεροπλανοφόρου TCG Anadolu. Αν τότε μας απασχολούσε, πόσο ισχυρότερο είναι άραγε το κίνητρο σήμερα που έχει εξαγγελθεί η ναυπήγηση και δεύτερου – κανονικού μεγέθους – αεροπλανοφόρου;

Στις 12 Ιανουαρίου 2022, είχαμε θέσει το πόσο θα εξυπηρετούσε την αμερικανική βιομηχανία η επιστροφή της Τουρκίας, με αφορμή δηλώσεις του τότε Τούρκου υπουργού Άμυνας, στρατηγού ε.α Χουλούσι Ακάρ, ο οποίος είχε φροντίσει «να αποκαλέσει την προμήθεια των ρωσικών S-400 “αναγκαιότητα”, όχι “επιλογή”».

Στις 6 Ιουνίου 2021, η προσέγγιση ήταν πιο… βιβλική! «Εάν τελικά η Τουρκία ξεφορτωθεί το πρόβλημα S-400, ίσως ο “πατέρας” να σφάξει “τον μόσχο τον σιτευτό” για να εορταστεί το γεγονός. Πρακτικά, αυτό θα σήμαινε ακόμα και την –έστω μετά από μια “περίοδο επιτήρησης”– σταδιακή επαναφορά της Τουρκίας στο πρόγραμμα των μαχητικών πέμπτης γενιάς F-35 Lightning II». Στην ίδια ανάλυση, οι S-400 χαρακτηρίζονταν ως “κορυφαίο σφάλμα της τουρκικής πολιτικής”… Διέβη τον Ρουβίκωνα, παραβιάζοντας μια “κόκκινη γραμμή” των ΗΠΑ, στο πλαίσιο της πολιτικής του Ερντογάν να διευρύνει συνεχώς τα όρια».

Τέτοιες αναφορές γινόντουσαν και το 2020 κατά την εξέταση του ενδεχομένου εγκατάλειψης των S-400 από την Τουρκία, χαρακτηρίζοντας το ενδεχόμενο ως σημαντική εξέλιξη που θα επηρέαζε την ελληνική ασφάλεια. Η εξέλιξη αυτή δεν αποκλειόταν και ακόμα νωρίτερα (4/2/2020), καθώς αναφερόταν ότι με ένα TCG Anadolu εξοπλισμένο με F-35B, θα συνεπαγόταν μια Ελλάδα που θα περιερχόταν «σε κατάσταση ομηρείας και στρατιωτικού εκβιασμού».

Στόχος αυτών των αναφορών δεν είναι να παραστήσει ο υπογράφων… τον Νοστράδαμο, αλλά να υποστηριχθεί, ότι η υπόθεση των F-35 για την Τουρκία, επί της ουσίας δεν είχε φύγει ποτέ από το τραπέζι. Διότι μπορεί ο Αμερικανός Γερουσιαστής Μενέντεζ να πρόσφερε πολλά στην ελληνική ασφάλεια, επιτρέποντας στην Αθήνα να αγοράσει χρόνο αποκατάστασης των τραυμάτων της δεκαετίας των Μνημονίων, όμως η όλη υπόθεση είχε και την ακριβώς αντίστροφη ανάγνωση…

Ποια θα είναι η κατάληξη

Η απομάκρυνση της Τουρκίας από το πρόγραμμα του F-35, κατασκεύαζε αυτόματα κι ένα κορυφαίο διαπραγματευτικό χαρτί για την αμερικανική διπλωματία, στο πλαίσιο εξυπηρέτησης του κορυφαίου στόχου για τον “συνετισμό” ή απλά τη στοιχειώδη επαναφορά στο δυτικό μαντρί. Αυτό δεν πρέπει να μας ξενίζει! Η τέχνη της διπλωματίας συνίσταται στο πως θα επιτευχθεί μια επιλογή πολιτικής να εξυπηρετεί ταυτόχρονα δυο χώρες, έστω κι αν οι επιδιώξεις είναι εκ διαμέτρου αντίθετες! Εκτός κι αν υπάρχουν στην Αθήνα, αξιωματούχοι που εύχονται η Τουρκία να εξοπλιστεί και με F-35…

Καταληκτικά και με βάση τα ανωτέρω, η αναφορά της Νούλαντ δεν αποτελεί κεραυνό εν αιθρία. Οι Αμερικανοί ουδέποτε έκρυψαν τις προτιμήσεις τους. Εμείς αρνούμασταν να δούμε την πραγματικότητα και να αντιληφθούμε ότι η πραγματικά μεγάλη ευκαιρία που μας δινόταν, ήταν χρόνος για την αποκατάσταση μιας στοιχειώδους διμερούς στρατιωτικής ισορροπίας δυνάμεων. Δηλαδή, την αποκατάσταση της ελληνικής αποτροπής, σε ξηρά, θάλασσα και αέρα.

Τι θα γίνει στο μέλλον; Κατά πάσα πιθανότατα η εξέλιξη που θα προκύψει θα είναι ακραία. Η πρώτη είναι η εξεύρεση μιας νέας ισορροπίας, που θα σηματοδοτήσει την επιστροφή της Τουρκίας στο F-35, μια κατάσταση που θα αλλάξει πολλά δεδομένα στην εξίσωση της ελληνικής εθνικής ασφάλειας. Παράλληλα, θα σηματοδοτήσει τη σταδιακή επανάκαμψη διεθνών κεφαλαίων στην τουρκική οικονομία. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη, στην οποία ουδείς αναφέρεται, καθώς τελούμε – ως συνήθως – υπό την επήρεια της επικαιρότητας. Όπως αυτή καλύπτεται από τα μέσα ενημέρωσης.

Το δεύτερο ενδεχόμενο λοιπόν, είναι αυτή η διακριτική αλλά συνεχής πίεση στον Ερντογάν, να οδηγήσει σε “έκρηξη”. Αυτή θα μπορούσε να είναι, ξανά, είτε για διαπραγματευτικούς λόγους είτε πραγματική, χωρίς να αποκλείεται και κάποιος συνδυασμός. Διακηρύσσοντας ότι η Τουρκία δεν δέχεται όρους από κανέναν, ο Τούρκος ηγέτης θα μπορούσε να δηλώσει ότι αποσύρεται ακόμα και από τα F-16, ανακοινώνοντας ότι θα εξετάσει εναλλακτικές.

Τί πρέπει να κάνει η Ελλάδα

Πόσο θα ανακάτευε την τράπουλα μια τέτοια εξέλιξη; Έχει εξεταστεί τουλάχιστον ως σενάριο; Πόσο απίθανο θα ήταν να πετύχει ο Ερντογάν, με τον νέο αυτό έμμεσο εκβιασμό, τη μείωση των πιέσεων που του ασκούνται, ίσως δε και… αύξηση των ανταλλαγμάτων; Με επιχείρημα, μια εκδοχή του “εσείς με χρειάζεστε περισσότερο από όσο χρειάζομαι εγώ εσάς”. Κι αν το επιχείρημα είναι ότι η τουρκική οικονομία θα υποφέρει, ο δυνητικός αντίλογος είναι διττός…

Πρώτον, το “όπλο” αυτό έχει ήδη χρησιμοποιηθεί ήδη, χωρίς ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα. Δεύτερον, έχει αποδειχθεί στην πράξη, ότι στη μισή σχεδόν Τουρκία, στην Ανατολία όπου ζουν τα πιο φτωχά αλλά ταυτόχρονα τα πιο θρησκευόμενα και παράλληλα εθνικιστικά στρώματα της τουρκικής κοινωνίας, η “αντίσταση” στις ΗΠΑ συσπειρώνει εκλογικά, παρόλο που οδηγεί σε οικονομικά δεινά.

Ας επαναλάβουμε λοιπόν, ότι η Ελλάδα πρέπει να χαράξει τον δικό της δρόμο, θεωρώντας κάθε τρέχουσα θετική εξέλιξη στα ελληνοτουρκικά ως μια ευνοϊκή τακτική συγκυρία. Εάν αποκτήσουν για οποιονδήποτε λόγο πιο μόνιμα χαρακτηριστικά, τόσο το καλύτερο για μια “χώρα status quo” όπως η Ελλάδα.

Όμως, η σε βάθους χρόνου ρεαλιστική, γεωγραφικά και πολιτικά, θεώρηση των ελληνοτουρκικών, δείχνει στην κατεύθυνση συνέχισης του στρατηγικού ανταγωνισμού, στο μέτρο που επιβάλλεται από την τουρκική πλευρά. Εκτός εάν έχει υπάρξει οποιαδήποτε απόφαση από την ελληνική πολιτική ελίτ για το μέλλον της χώρας, η οποία δεν έχει γίνει επισήμως γνωστή.