Γιατί είναι λάθος το δόγμα για τους Έλληνες πεζοναύτες

Εγκρίθηκε πρόσφατα και από τη Βουλή η προμήθεια 76 μεταχειρισμένων Οχημάτων Αμφίβιας Εφόδου AAV-7 (Amphibious Assault Vehicle-7) από τα αμερικανικά αποθέματα. Η Ελλάδα και χώρες με δυνατότητες όπως της Ελλάδας, συχνά προμηθεύονται μεταχειρισμένα ή και αποσυρόμενα οπλικά συστήματα. Μερικές φορές τα μεταχειρισμένα συστήματα δεν ταιριάζουν ακριβώς στις δικές μας επιχειρησιακές ανάγκες, αλλά τα αγοράζουμε επειδή είναι σχετικά φθηνά και με χαρακτηριστικά παραπλήσια των δικών μας απαιτήσεων.

Ωστόσο με τα οχήματα AAV-7, το ζήτημα είναι εντελώς διαφορετικό και εξαιρετικής σημασίας. Στο δημόσιο λόγο όμως η συζήτηση, ως συνήθως, εξαντλήθηκε σε διάφορα τεχνικά θέματα, που έχουν βέβαια την αξία τους, αλλά είναι δευτερεύοντα. Ποιο είναι το πρόβλημα; Η προμήθεια των αμφίβιων οχημάτων άπτεται της άμυνας του Αιγαίου και του τρόπου διεξαγωγής των αποβατικών επιχειρήσεων. Με την υπόψη προμήθεια, όχι μόνο δεν βελτιώνουμε μία προβληματική οργάνωση και ιδέα ενεργείας για τη χρησιμοποίηση των πεζοναυτών, αλλά τα επιδεινώνουμε και δεσμευόμαστε μάλιστα με αυτή την κατάσταση για τα επόμενα 20-30 χρόνια.

Οι αμφίβιες επιχειρήσεις στη σύγχρονη εποχή εξελίχθηκαν και διαμορφώθηκαν κυρίως από τους Αμερικανούς στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ΗΠΑ είναι η μοναδική χώρα που διαθέτει μέχρι σήμερα Σώμα Πεζοναυτών ως ξεχωριστό κλάδο των ενόπλων δυνάμεων, με δικά του αεροπορικά μέσα και με δύναμη σχεδόν 200.000 προσωπικό. Οι Αμερικανοί κατασκεύασαν ένα πλήθος ειδικών μέσων και ιδιαίτερα από το 1943 τελειοποίησαν και το δόγμα, ενώ εκτέλεσαν με επιτυχία πολυάριθμες αποβατικές επιχειρήσεις. Βεβαίως, η πιο απαιτητική από τις αμφίβιες επιχειρήσεις είναι η αμφίβια έφοδος, η οποία περιλαμβάνει την εγκατάσταση αποβατικής δύναμης σε κατεχόμενη από τον εχθρό ακτή. Το αποκορύφωμα όλων αυτών υπήρξε η απόβαση στη Νορμανδία το 1944, η οποία αποτελεί μέχρι σήμερα το αρχέτυπο της αμφίβιας εφόδου.

Ανάμεσα στα ειδικά μέσα που κατασκεύασαν οι Αμερικανοί εκείνη την περίοδο ήταν και τα Ερπυστριοφόρα Αμφίβια Οχήματα, ώστε να κινούνται με σχετική ασφάλεια οι αποβατικές δυνάμεις από τα πλοία ως την ακτή, αλλά και να μπορούν να κινηθούν στη συνέχεια στο εσωτερικό της ακτής. Τη μετεξέλιξη αυτών των ερπυστριοφόρων αποτελεί το όχημα AAV-7 που μπήκε σε υπηρεσία το 1972.

Η εξέλιξη των αμφιβίων επιχειρήσεων

Οι τεχνικές εξελίξεις που επήλθαν μεταπολεμικά, αφορούσαν κυρίως τα αεροπορικά μέσα και τα αποβατικά πλοία, όπου εμφανίστηκαν πλατφόρμες διαφόρων μεγεθών και δυνατοτήτων. Ωστόσο, τεχνολογικά η μεγαλύτερη εξέλιξη αφορούσε τις απειλές που είχαν να αντιμετωπίσουν οι αποβατικές δυνάμεις, οι οποίες πλήθυναν και έγιναν πιο επικίνδυνες. Η κυριότερη απειλή για τα πλοία είναι οι αντιπλοϊκοί πύραυλοι, εκτοξευόμενοι από την ξηρά ή από τον αέρα.

Η ιστορία των αμφιβίων εφόδων υποδηλώνει ότι για την επιτυχή εισβολή είναι απαραίτητα τρία στοιχεία:

Πρώτον, ο επιτιθέμενος πρέπει να εξασφαλίσει αεροπορική υπεροχή. Οι Αμερικανοί από το 1943 και μετά, σε όλους τους πολέμους που έχουν διεξαγάγει, ενήργησαν στην ξηρά και στη θάλασσα με αεροπορική υπεροχή. Οι Βρετανοί στα Φώκλαντς, παρότι αποβιβάστηκαν σε μη κατεχόμενη ακτή, κατάφεραν να ανακαταλάβουν το νησί με τοπική αεροπορική υπεροχή, την οποία συνεχώς αμφισβητούσε η Αεροπορία της Αργεντινής με πολύ μικρό περιθώριο επιτυχίας και μεγάλες απώλειες.

Δεύτερον, ο επιτιθέμενος πρέπει να χρησιμοποιήσει τον αιφνιδιασμό και να πετύχει τοπική αριθμητική και υπεροχή πυρών.

Τρίτον, η αμφίβια έφοδος χρειάζεται ένα πλήθος μέσων, από ειδικά πλοία, αεροπορικά μέσα και δευτερεύοντα άλλα υλικά. Πρόκειται μάλλον για την πιο απαιτητική στρατιωτική επιχείρηση από πλευράς μέσων, εκπαίδευσης και συντονισμού. Αυτός είναι ο λόγος που αμφίβια έφοδο κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο πραγματοποίησαν οι μεγάλες δυνάμεις, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση. Μεταπολεμικά ίσως μόνο οι Αμερικανοί είχαν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν τέτοιες επιχειρήσεις. Ωστόσο, κι αυτοί μετά την Κορέα δεν έχουν πραγματοποιήσει αμφίβια έφοδο σε κατεχόμενη ακτή, πλην κάποιων μικρής κλίμακας.

Η σύγχρονη αντίληψη για τους πεζοναύτες

Βεβαίως, αποβατικές δυνάμεις διαθέτουν πολλές χώρες που βρέχονται από θάλασσα, επειδή οι αποβατικές επιχειρήσεις προσφέρουν στρατηγικές επιλογές, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι είναι σε θέση να εκτελέσουν αμφίβιες εφόδους. Για παράδειγμα, η Ιταλία και η Ισπανία που διαθέτουν δυνάμεις πεζοναυτών και μάλιστα με αμφίβια οχήματα AAV-7, δεν σημαίνει ότι θα επιτεθούν σε κάποια κατεχόμενη ακτή. Το ίδιο ισχύει και για κάποιες χώρες του Ειρηνικού που επίσης διαθέτουν πεζοναύτες και αμφίβια οχήματα AAV-7.

Σήμερα, ο ελιγμός έγινε πολύ δύσκολος, επειδή στο πεδίο της μάχης, όχι μόνο στην ξηρά αλλά και στις παράκτιες περιοχές (littoral), έχει αυξηθεί κατακόρυφα η φονικότητα των οπλικών συστημάτων. Είναι ενδεικτικό ότι και οι Αμερικανοί, οι τελευταίοι που είχαν τα μέσα και τη διάθεση για να εκτελέσουν αμφίβιες εφόδους, απομακρύνονται πλέον από αυτή την προοπτική, ενώ εμείς θέλουμε να μπούμε σε αυτή ακόμη πιο βαθιά!

Ο τωρινός διοικητής του Σώματος των Πεζοναυτών, στρατηγός Ντέιβιντ Μπέργκερ, δήλωσε το 2019, όταν ανέλαβε τη διοίκηση: «Αντιλήψεις που οραματίζονται μία τεράστια ναυτική αρμάδα εννέα ναυτικά μίλια από τις ακτές στη Νότια Σινική Θάλασσα που προετοιμάζεται να εξαπολύσει την αποβατική δύναμη σε κύματα, με αμφίβια οχήματα και αποβατικά σκάφη, είναι παράλογες και μη εφαρμόσιμες… Πρέπει να αποδεχθούμε την πραγματικότητα που έχει δημιουργηθεί με τη διάδοση πυρών ακριβείας μεγάλου βεληνεκούς, ναρκών και άλλων έξυπνων όπλων και να αναζητήσουμε νέους τρόπους για να ξεπεράσουμε αυτές τις απειλές». Ήδη κατόπιν αυτών οι Αμερικανοί πεζοναύτες βρίσκονται σε διαδικασία μετασχηματισμού σε μικρότερες, πιο ευέλικτες δυνάμεις, με νέο τρόπο ενεργείας. Την ίδια αντίληψη εκφράζει και το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών του Λονδίνου, ενώ και οι Βρετανοί πεζοναύτες κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση.

Οι Έλληνες Πεζοναύτες

Η Ελλάδα απέκτησε κάποια αποβατικά πλοία μεταπολεμικά και πεζοναύτες το 1968 με την αλλαγή ρόλου και ονομασίας του 32ου Συντάγματος Πεζικού. Παρότι η Ελλάδα είναι ναυτική χώρα, το Ναυτικό δεν έχει δείξει ιδιαίτερο ενθουσιασμό για τις αποβατικές επιχειρήσεις, ενώ ο στρατός μετέφερε την αντίληψή του για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων από τα βόρεια σύνορα στο Αιγαίο. Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε υιοθετήσει το κλασικό υπόδειγμα διεξαγωγής αμφιβίων επιχειρήσεων τύπου Νορμανδίας μέχρι σήμερα, ακόμη και όταν όλοι κινούνται προς αλλαγή παραδείγματος στις αμφίβιες επιχειρήσεις.

Ο Στρατός αντί να προβληματιστεί κατά πόσον αυτή η κλασική ιδέα ενεργείας τύπου Νορμανδίας είναι κατάλληλη για ένα αρχιπέλαγος όπως το Αιγαίο, θεωρούσε εδώ και 30 χρόνια ότι εκείνο που του έλειπε για επιτυχή διεξαγωγή αποβάσεων ήταν τα οχήματα AAV-7! Τα ζητήματα, λοιπόν, που τίθενται για τις αμφίβιες επιχειρήσεις στο Αιγαίο, με ή χωρίς αμφίβια οχήματα, είναι τα εξής:

• Οι αποβατικές επιχειρήσεις εναντίον κατεχόμενης ακτής απαιτούν ένα σύνολο μέσων, ειδικών και μη. Από όλο το εύρος αυτών των μέσων, διαθέτοντας μόνο μία “πρόσοψη”, δηλαδή αρματαγωγά και AAV-7, είναι εντελώς αμφίβολο αν μπορούν να αναληφθούν τέτοιες επιχειρήσεις.
• Η κύρια αποστολή, την οποία μπορούν να αναλάβουν οι πεζοναύτες είναι η ανακατάληψη μεγάλων νησιών, βασικών ή ενδιάμεσων, επειδή μόνο αυτά διαθέτουν κατάλληλες ακτές αποβάσεως. Με την προμήθεια των AAV-7 περιορίζονται ακόμη περισσότερο οι επιλογές, διότι τα αμφίβια οχήματα δεν μπορούν να διαπεραιωθούν σε όλες τις ακτές.
•  Για να πραγματοποιηθεί αυτή η κύρια αποστολή, προϋπόθεση είναι η κατάληψη του νησιού από τον εχθρό. Είναι γεγονός ότι η κατάληψη μεγάλου νησιού είναι εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα και γι’ αυτό δεν το έχουν αποτολμήσει οι Τούρκοι. Παρά ταύτα σε μια τέτοια περίπτωση, για να καταφέρουν να καταλάβουν το νησί οι Τούρκοι, σημαίνει ότι διαθέτουν πλήρη ναυτική και αεροπορική υπεροχή. Η αποβατική επιχείρηση επομένως για την ανακατάληψη χωρίς αεροπορική υπεροχή τουλάχιστον, είναι αδύνατη.
• Η αποβατική δύναμη είναι μία δύναμη αντίδρασης σε εχθρικές ενέργειες και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλο το φάσμα της σύγκρουσης μεταξύ ειρήνης και πολέμου, παρά μόνο σε περίπτωση γενικού πολέμου.
• Για την ανακατάληψη μικρονήσων ή βραχονησίδων, την πιθανότερη δηλαδή περίπτωση, οι πεζοναύτες δύσκολα μπορεί να χρησιμοποιηθούν και με τα αμφίβια οχήματα κάτι τέτοιο πρέπει μάλλον να αποκλειστεί.
• Το ίχνος μίας αποβατικής δύναμης είναι πολύ μεγάλο, όταν μάλιστα αυτή πρέπει να συγκροτηθεί και να κινηθεί εντός της περιοχής επιχειρήσεων, στο Αιγαίο, και όχι σε μία άλλη μακρινή περιοχή και να επιτεθεί στο κατειλημμένο νησί. Ολόκληρο το Αιγαίο πλέον όχι μόνον επιτηρείται, αλλά βρίσκεται κιόλας εντός του βεληνεκούς διαφόρων οπλικών συστημάτων της Τουρκίας.

Από την παραπάνω ανάλυση προκύπτει ότι τόσο το δόγμα όσο και η στρατηγική χρησιμότητα των πεζοναυτών χρειάζεται να αναθεωρηθούν έστω και τώρα, διότι τα προβλήματα προϋπήρχαν όλα τα προηγούμενα χρόνια. Η προμήθεια των AAV-7 όχι μόνο δεν λύνει κανένα από αυτά τα προβλήματα, αλλά αντίθετα τα επιδεινώνει.

Προτάσεις και συμπέρασμα

Χρειαζόμαστε αμφίβιες δυνάμεις για το Αιγαίο με διαφορετική φιλοσοφία οργάνωσης και χρησιμοποίησης, οι οποίες να:

• Γεφυρώνουν τα όρια μεταξύ θάλασσας και ξηράς, δηλαδή να ελίσσονται δια της θαλάσσης και να ενεργούν επί της ξηράς.
• Να παρέχουν στρατηγικές επιλογές χρησιμοποίησης σε όλο το φάσμα της σύγκρουσης, σε ειρήνη, κρίση και πόλεμο.
• Διεξάγουν επιθετικές και αμυντικές επιχειρήσεις στα νησιά όλων των μεγεθών.
• Μπορούν να αναπτύσσονται ταχέως και να χρησιμοποιούνται άμεσα, ενεργώντας σε “πακέτα δυνάμεως” διαφόρων μεγεθών.
• Διαθέτουν αυξημένη ευελιξία και ευκινησία, να κινούνται με μεγάλη ταχύτητα και με μεγάλο εύρος ενεργείας.
• Παρουσιάζουν μικρό ίχνος και μεγάλη διασπορά αλλά και με δυνατότητα συγκεντρωτικής χρησιμοποίησης.
• Διαθέτουν δυνατότητα αυτόνομου ελιγμού με οργανικά τμήματα υποστήριξης και επιμελητείας.

Συμπέρασμα: Η αγορά των οχημάτων AAV-7 –παρεμπιπτόντως δεν είναι και φθηνά– φέρνει στην επιφάνεια το ζήτημα των αμφιβίων επιχειρήσεων και της άμυνας του Αιγαίου. Στη δημόσια συζήτηση κυριαρχεί η απόκτηση νέων οπλικών συστημάτων, χωρίς τον προβληματισμό για το πώς θα χρησιμοποιηθούν αυτά τα συστήματα. Ο πόλεμος δεν είναι άθροισμα όπλων και μέσων και το δόγμα χρησιμοποίησής τους απαιτεί σημαντική διανοητική προσπάθεια.

Ωστόσο αν ψάξει κάποιος τις διατριβές των σπουδαστών στην Ανωτάτη Διακλαδική Σχολή Πολέμου και στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, δύσκολα μπορεί να βρει κάποιο θέμα για τις αμφίβιες επιχειρήσεις. Αντιθέτως, θα βρει εκατοντάδες διατριβές για θέματα διεθνούς πολιτικής. Το ίδιο ισχύει και με τα ερευνητικά κέντρα, όσα τέλος πάντων διαθέτουμε…