Γιατί η ελληνική διπλωματία πρέπει να ξαναμάθει το αλφάβητο της στρατηγικής

Πρωτίστως και κατά κύριο λόγο, το διεθνές δίκαιο, οι συνθήκες και τα καταστατικά των διεθνών θεσμών, αφορούν τη διεθνή τάξη. Δηλαδή, την οριοθέτηση της κυριαρχίας που καλύπτει η επικράτεια των κρατών-μελών του ΟΗΕ στο έδαφος, στη θάλασσα και στον αέρα. Ενώ αυτό είναι το ορθό και το ορθολογιστικό, η ελληνική διπλωματία, για την ακρίβεια οι ηγετικοί κύκλοι στην Αθήνα, εν πολλοίς, παραμιλάνε, μπερδεύονται και κατρακυλάνε σε δίνη θεμελιωδών συγχύσεων.

Όποτε οξυνθεί ο τουρκικός αναθεωρητισμός αναδεικνύονται, αφενός ελλειμματικές και προβληματικές διατυπώσεις όρων και εννοιών, αφετέρου μεγάλο έλλειμμα στρατηγικής κουλτούρας. Αντιπαραγωγική ασάφεια με τρόπο που επισκιάζει ή εκτοπίζει την ουσία, επίσης, στον πολιτικό λόγο μερικών φορέων τίτλων. Οι τελευταίοι αδυνατούν να καταλάβουν ότι η άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων προηγείται δεν έπεται!

Είναι αυτονόητο ότι η Ελλάδα, ως φιλειρηνικό κράτος, είναι έτοιμο να συζητήσει ειρηνική επίλυση διαφορών για την διεθνή τάξη, αλλά η άσκηση δικαιώματος προηγείται οποιονδήποτε συνομιλιών. Ποτέ ένα βιώσιμο κυρίαρχο κράτος δεν θέτει την άσκηση των κυριαρχικών του δικαιωμάτων υπό την αίρεση ενός άλλου κράτους και μάλιστα αναθεωρητικού και απειλητικού.

Οι δε πρόνοιες του διεθνούς δικαίου της θάλασσας ορίζουν ως κυριαρχία έως και 12 μίλια και την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ σύμφωνα με τις αντίστοιχες συνοδευτικές διατάξεις και την πρακτική που όλα τα κράτη ακολούθησαν. Το δε casus belli –που παρανομώντας εκστόμισε η Τσιλέρ το 1995– απορρίπτεται και καταγγέλλεται (έπρεπε βέβαια να είχε γίνει από καιρό).

Για ένα ακόμη λόγο, μια τέτοια παράνομη ακρότητα καθιστά αναγκαία μια πανίσχυρη εθνική αποτρεπτική στρατηγική. Τόσο ισχυρή αποτρεπτική απειλή που θα πείσει την Άγκυρα πως εάν η Τουρκία τολμήσει να επιτεθεί κατά της Ελλάδας η ελληνική αντεπίθεση θα την συντρίψει, όπως αξίζει σε κάθε αναθεωρητικό και επιθετικό κράτος, το οποίο μάλιστα, όπως και οι Ναζί, προτάσσει κριτήρια “ζωτικού χώρου”

Κατευναστικές παραφιλολογίες

Όλα τα υπόλοιπα είναι επικίνδυνες κατευναστικές παραφιλολογίες που οδηγούν σε μη άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων, αλλά και σε πολεμικές περιπέτειες καθότι ο κατευνασμός εκεί οδηγεί. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα επειδή εξελέγη για να κυβερνήσει για κάποιο χρόνο, να δέχεται να παραδίδει έστω και μια ίντσα ελληνικής κυριαρχίας που προβλέπουν οι πρόνοιες του διεθνούς δικαίου.

Η θέση για εγκατάλειψη ακόμη και μιας ίντσας ελληνικής κυριαρχίας είναι παράνομη, πολιτικά ανήθικη και αντισυνταγματική. Αυτά δεν αλλάζουν με μεταμφίεση του κατευνασμού και του ενδοτισμού με ανάξια για σοβαρές συζητήσεις “επιχειρήματα”. Ούτε με επικοινωνιακά τεχνάσματα και κατατρομοκράτηση των πολιτών πως κατευνάζοντας αποφεύγουμε, δήθεν, πολεμικές περιπέτειες.

Εάν αμφισβητηθεί η ερμηνεία προνοιών του διεθνούς δικαίου και η απορρέουσα διεθνής τάξη, κάθε τρίτο ενδιαφερόμενο κράτος δύναται να προσφύγει στο διεθνές δικαστήριο μετά την άσκηση του δικού μας κυριαρχικού δικαιώματος. Εάν δεν το κάνει και απειλεί αποτρέπεται με εσωτερική και εξωτερική εξισορρόπηση (οικεία ισχύς και συμμαχίες). Μέχρι νεοτέρας, τελεία και παύλα.

Στην Ελλάδα, αντιστρέψαμε τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου και της διεθνούς πρακτικής: Αντί να τα ασκήσουμε, δεχόμαστε να διαπραγματευτούμε εάν και πως θα ασκήσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Μερικοί δε πολιτικά και στρατηγικά ανάποδα σκεπτόμενοι θεωρούν ως μόνο ευκταίο (ή γι’ αυτούς επιθυμητό!) τη συνεκμετάλλευση εντός της δικής μας υφαλοκρηπίδας, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

Έχουμε επαρκή ισχύ;

Επιτάσσεται να υπάρχει πάντα στο μυαλό το αξίωμα του Hans Morgenthau, ο οποίος ως προς αυτά αλλά και προς πολλά άλλα διαμόρφωσε την αμερικανική πολιτική σκέψη. Όπως υποστήριξε: «Βιώσιμο είναι εκείνο το κράτος, το οποίο έχει επαρκή ισχύ [και ως προς τούτο αναπτύσσει αξιόπιστη στρατηγική] εφαρμογής των προνοιών του διεθνούς δικαίου που αφορούν την κυριαρχία της επικράτειάς του».

Στις συζητήσεις μας με τις ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες αλλά και εσχάτως γιατί δεν ξεκαθαρίζεται ότι αυτή είναι η ελληνική θέση και ότι προχωρεί άμεσα, όπως έχει κυριαρχικό δικαίωμα να εφαρμόσει τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Πως προχωρούμε σε συμφωνίες για αγωγούς (EastMed) εάν εκεί από όπου θα περάσουν δεν θα ισχύουν οι πρόνοιες του διεθνούς δικαίου όσον αφορά τα δικαιώματα της Ελλάδας; Γιατί νομίζουμε πως τα άλλα κράτη και ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, εάν είμαστε τόσο αναξιόπιστοι και ως εκ τούτου μη βιώσιμο κράτος, ότι δεν θα έχουν εναλλακτικές αποφάσεις για την εκπλήρωση των συμφερόντων τους;

Όσοι διερωτώνται εάν έχουμε επαρκή ισχύ καλό είναι να γνωρίζουν τα εξής:

• Οι εξοπλισμοί δεν γίνονται κάθε χρόνο, αλλά με ορίζοντα δεκαετιών. Διαθέτουμε ακόμη στρατιωτική ισχύ που οφείλουμε να αξιοποιήσουμε αποτρεπτικά.
• Οι συντελεστές ισχύος είναι πολλοί (όπλα, εκπαίδευση, επιτελική οργάνωση, ανάπτυξη και συνδυασμός δυνάμεων, φρόνημα κτλ) και η βελτιστοποίηση-μεγιστοποίηση της ισχύος, όπως είναι καθιερωμένο στην στρατηγική ανάλυση, “έχει όριο τον ουρανό”.
• Η κοινωνικοπολιτική συναίνεση και στήριξη της κρατικής κυριαρχίας λειτουργεί πολλαπλασιαστικά.
• Πολλαπλασιαστικά λειτουργεί επίσης η καλή –όχι σίγουρα η γονυπετής– διπλωματία που διασφαλίζει την μέγιστη δυνατή εξωτερική εξισορρόπηση.

Αποκλιμάκωση και τουρκικές ραδιουργίες

Παραμένει γεγονός ότι η Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες δηλώνει ότι επιφυλάσσεται να ασκήσει τα νόμιμα δικαιώματά της. Φαίνεται πολλοί έχουν τρομοκρατηθεί από το casus belli του 1995 (ή και βολευτεί με το να το επισείουν ως “δικαιολογία”). Έχουμε συμφέρον να καταδικαστούν νομικά τέτοιες παράνομες απειλές. Ταυτόχρονα αυτή η απειλή όπως και πολλές άλλες πιο πρόσφατες οφείλουν να κάνουν όλους να καταλάβουν ότι η ισχυρή αποτροπή και η άσκηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων είναι μονόδρομος.

Ασφαλώς, εάν εμείς δεν εφαρμόσουμε τα προβλεπόμενα από το δίκαιο της θάλασσας για τα 12 μίλια, την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ και αντ’ αυτού ζητάμε από τις ΗΠΑ «να παρέμβει διπλωματικά» για να «έχουμε αποκλιμάκωση», αυτό που οι Αμερικανοί αντιλαμβάνονται είναι ότι την κυριαρχία μας μπορεί να την βάλουν στο τραπέζι του Προκρούστη των εν εξελίξει στρατηγικών παιγνίων με την Άγκυρα. Υπάρχει κάποιος που διαθέτει στοιχειώδη στρατηγική γνώση που να μην το βλέπει;

Το γεγονός πως οι Αμερικανοί έτσι διαμορφώνουν συγκεκριμένη δυσμενή για εμάς στρατηγική λογική ισχύει ακόμη περισσότερο, επειδή η εδώ πρεσβεία τους ενημερώνει για τις τάσεις και τις θέσεις σε όλο το πολιτικό φάσμα. Ερωτάται: Ακούστηκε κάτι τελευταία για άμεση εφαρμογή του διεθνούς δικαίου για τα 12 μίλια, την υφαλοκρηπίδα και για την ΑΟΖ; Για τα 12 μίλια κανείς δεν μιλά ως να είναι ανύπαρκτο ζήτημα.

Καζάν-καζάν

Αυτό που οι ιθύνοντες των τρίτων κρατών ακούνε καθημερινά είναι το καζάν-καζάν του τουρκικού αναθεωρητικού γλωσσαρίου που ξεστομίζουν ακόμη και άτομα, τα οποία κατέχουν θέσεις ευθύνης για την εθνική ασφάλεια. Ακούνε επίσης πολλά και μπερδεμένα για συνεκμετάλλευση εντός της κυριαρχίας μας. Γιατί λοιπόν οι ΗΠΑ αφού εμείς το ζητούμε –και τους συμφέρει από άποψη στρατηγικών χειρισμών αφάνταστα– να μην συνηγορήσουν για είσοδο στον λαβύρινθο “συνομιλιών αποκλιμάκωσης” με την Άγκυρα;

Ακούγεται επίσης ότι πρέπει να πάμε στην Χάγη, πριν ασκήσουμε τα κυριαρχικά δικαιώματα που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Η Χάγη, ένα βασικά ανύπαρκτο ζήτημα, έγινε αυτοκτονικά μήλο της έριδος στην εσωτερική συζήτηση, αλλά και στις διπλωματικές επαφές. Έτσι όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα πλέον κανείς δεν μας εμπιστεύεται και κανείς δεν μας θεωρεί αξιόπιστο συνομιλητή.

Στρατηγικές αποφάσεις, στρατηγικές συναλλαγές

Υιοθετείς αποφάσεις στρατηγικών προεκτάσεων και διεξάγεις στρατηγικές συναλλαγές όταν η δική σου στρατηγική εδράζεται πάνω σε ισχυρά θεμέλια. Δηλαδή κυριαρχία μέχρι 12 μίλια, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Ερείσματα δεν υπάρχουν όταν με δική σου “παράκληση” βρίσκονται υπό την αίρεση διαπραγματεύσεων με την Άγκυρα εντός του απέραντου και αδιέξοδου λαβύρινθου τουρκικών αναθεωρητικών αξιώσεων.

Επιπλέον, συναλλαγές με τις ΗΠΑ και άλλα ενδιαφερόμενα κράτη δεν μπορούν να γίνουν εάν η απόφαση για τα 12 μίλια δεν συνοδευτεί από αποφάσεις για ελεύθερες διαβάσεις, για τις οποίες έχουμε ήδη γράψει. Εξ ου και η διατύπωση “μέχρι 12 μίλια” όχι για να μπουν ερωτηματικά για το κατά πόσο αυτή είναι η αιγιαλίτιδα ζώνη, αλλά για να υπογραμμιστεί πως είναι κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας σε κάποια σημεία να οριστεί πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης με τρόπο που θα δημιουργεί ελεύθερη διάβαση που αναιρεί επιφυλάξεις κρατών όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία.

Η ιστορική εμπειρία είναι διδακτική: Ο επιθετικός, αναθεωρητικός και απειλητικός αντίπαλος ανατολικά του Αιγαίου αφηνίασε: Προκλήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, απερίφραστη αξίωση με δήθεν “λύση” να διαλυθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και εισέλθει στα πεδία της τουρκικής επικυριαρχίας, “Γαλάζια Πατρίδα”, Μνημόνια με Λιβύη και εσχάτως η Εύβοια είναι νησί. Υποθέτω πλέον και η Πελοπόννησος είναι νησί.

Εάν συνεχίσουμε έτσι, χωρίς να προταχθεί άμεσα μια πανίσχυρη αποτρεπτική προειδοποίηση, ο στρατηγικός ανορθολογισμός γιγαντώνεται με συνέπειες πέραν φαντασίας. Αντί αποτροπής, οδηγούμαστε σε πολεμική σύρραξη με τουρκικούς μάλιστα όρους, οι οποίοι, όπως συχνά ισχύει, ο επιτιθέμενος τους ορίζει στη βάση συναλλαγών στρατηγικών συμφερόντων με τα ηγεμονικά κράτη.