Γιατί η επίσκεψη Μητσοτάκη στη Λιβύη κατέληξε σε φιάσκο

Η επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Λιβύη ήταν επιβεβλημένη, υπό το σκεπτικό ότι η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να συνομιλεί με τις ηγεσίες όλων των γειτονικών χωρών, αλλά δεν απέδωσε το παραμικρό λόγω της ανεπαρκούς προετοιμασίας των συνομιλιών, της ασάφειας στόχων και της ανεπαρκούς συνεννόησης με την ΕΕ.

Η δυσάρεστη αλήθεια είναι ότι, σε αντίθεση με τις προσεκτικές κινήσεις του υπουργείου Εξωτερικών, το Μέγαρο Μαξίμου δεν έδειξε τη δέουσα προσοχή στο ζήτημα της Λιβύης, στην αρχική φάση της κρίσης. Από την επομένη των εκλογών του Ιουλίου του 2019 έως τα τέλη Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς, όταν η Άγκυρα και η Τρίπολη υπέγραψαν τα μνημόνια περί θαλάσσιων ζωνών και στρατιωτικής συνεργασίας, δεν έγινε απολύτως τίποτε για την αποτροπή της δυσμενούς εξέλιξης, ή την ευαισθητοποίηση τρίτων κρατών και διεθνών οργανισμών.

Η κυβέρνηση διέθετε εγκαίρως ασφαλέστατες πληροφορίες για συγκεκριμένες ημερομηνίες υπογραφής των μνημονίων. Kορυφαίος υπουργός είχε συνομιλήσει σχετικά στις 5 Νοεμβρίου 2019 με ξένο ομόλογό του, που επισκεπτόταν την Αθήνα. Η λογική συνέχεια θα ήταν ο πρωθυπουργός να αναλάμβανε επείγουσα πρωτοβουλία, είτε επικοινωνώντας με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, την ηγεσία της ΕΕ και τις ΗΠΑ με προσωπικά ταξίδια, ώστε να εξηγήσει το διακύβευμα για ολόκληρη τη Μεσόγειο.

Λάθη και παραλείψεις

Δυστυχώς, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αδράνησε. Πραγματοποίησε κιόλας στα μέσα Νοεμβρίου 2019 ιδιωτικό ταξίδι στο Λονδίνο, χωρίς να αντιλαμβάνεται το πραγματικό μέγεθος της κρίσης, που πλέον οδηγεί σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις. Ίσως ο πρωθυπουργός, που πίστευε ότι θα ασχοληθεί κυρίως με την οικονομία, να μην ήταν επαρκώς προετοιμασμένος ούτε στο Λιβυκό, όπως άλλωστε ευθαρσώς παραδέχτηκε σε τηλεοπτικές συνεντεύξεις, για το Μεταναστευτικό και την οξύτητα των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Ωστόσο, πέρα από την ολιγωρία του 2019, που θα αξιολογηθεί ιστορικά, το πρόβλημα είναι ότι η κυβερνητική ηγεσία συνεχίζει με λάθη και παραλείψεις έως σήμερα. Όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά τη διάρκεια των κοινών δηλώσεων στην Τρίπολη, υπογράμμισε την ακυρότητα των μνημονίων, ο Λίβυος ομόλογός του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά επικαλέστηκε την προάσπιση των συμφερόντων του λαού και της χώρας του.

Πρόσθεσε, δε, ότι «ενθαρρύνουμε τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας και Λιβύης-Τουρκίας για τον ορισμό των οικονομικών ζωνών για να συνεχιστεί η συνεργασία στην περιοχή της Μεσογείου». Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν ανταπάντησε και το Μαξίμου ασχολήθηκε με την εσωτερική κοινή γνώμη και διαρροές περί αναβίωσης των τεχνικών διαβουλεύσεων Αθήνας-Τρίπολης για την ΑΟΖ και περί προειδοποιήσεων προς τον Αμπνούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά για τις σχέσεις Λιβύης-ΕΕ.

Θα αλλάξει στάση η Λιβύη;

Όμως, ασφαλέστατες πληροφορίες αναφέρουν ότι, παρά τις προσπάθειες των αρμόδιων διπλωματών, που συνεχίζονται υπό τον ειδικό συντονιστή για θέματα Λιβύης, πρέσβη Χριστόδουλου Λάζαρη, η εκδοχή του Μαξίμου δεν ευσταθεί για δύο λόγους:

Πρώτον, ο Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, ο οποίος ελέγχεται από την Άγκυρα, δεν συμφώνησε με τον Κυριάκο Μητσοτάκη για τις διαβουλεύσεις. Φέρεται ότι χρησιμοποίησε μόνον τις συνήθεις διατυπώσεις υπεκφυγής, περί “σκέψης”, “ετοιμότητας” και “ωρίμανσης του χρόνου” έναρξης τεχνικών διαβουλεύσεων, χωρίς να δεσμευτεί πώς και πότε θα δρομολογηθούν. Απομένει, επίσης, να διευκρινιστεί τι ακριβώς εννοεί ο Λίβυος μεταβατικός πρωθυπουργός με τον όρο “θαλάσσιες ζώνες” και αν υπαινίσσεται δικαίωμα προκήρυξης “θαλάσσιων οικοπέδων” για έρευνα υδρογονανθράκων.

Δεύτερον, όσο και αν ο πρωθυπουργός επικαλείται το διπλωματικό όπλο της ΕΕ, οι αξιωματούχοι των Βρυξελλών δεν είναι αρκούντως απόλυτοι και κατηγορηματικοί ως προς τα τουρκολιβυκά μνημόνια. Αν και η ΕΕ τα καταδίκασε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου 2019 (και επρόκειτο για επιτυχία του Κυριάκου Μητσοτάκη τότε) ως αντίθετα προς το Δίκαιο της Θάλασσας και τα δικαιώματα τρίτων χωρών, η συνέχεια δεν ήταν και δεν είναι η αναμενόμενη. Σήμερα στους διαδρόμους της κοινοτικής γραφειοκρατίας γίνεται λόγος για εξεύρεση “φιλικής λύσης” μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης και για μεταξύ τους διάλογο.

Υπό αυτά τα δεδομένα, δεν δικαιολογείται αισιοδοξία για αλλαγή στάση της Λιβύης. Όλα τα στοιχεία –δημόσια και μη– δείχνουν ότι η Τουρκία εξασφάλισε την ισχύ των παράνομων μνημονίων για όσο διάστημα ο μεταβατικός Αμπνούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά θα βρίσκεται στην εξουσία. Κρίσιμη ημερομηνία είναι η 24η Δεκεμβρίου 2021, όταν προγραμματίζεται η διεξαγωγή εκλογών, αλλά πολλές ξένες κυβερνήσεις ήδη προβλέπουν μετάθεσή τους το επόμενο έτος. Ως τότε, το ζητούμενο είναι η ελληνική πλευρά να αποτρέψει ενδεχόμενη κύρωση των μνημονίων από τη λιβυκή Βουλή υπό τον Ακίλα Σάλεχ, ο οποίος βρίσκεται μεν εγγύτερα στις απόψεις της Αθήνας, αλλά τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται βέβαιο.