Γιατί η Συμφωνία των Πρεσπών δεν αφήνει οδό διαφυγής στην Ελλάδα

Οι επόμενες ημέρες θα δείξουν εάν ο Ζάεφ θα βρει τους 80 βουλευτές που είναι απαραίτητοι για να αλλάξει το Σύνταγμα, να προχωρήσει η διαδικασία κύρωσης από την Ελλάδα και να τεθεί σε ισχύ η Συμφωνία των Πρεσπών. Στην περίπτωση που η προσπάθειά του αποτύχει η Συμφωνία θα “πεθάνει”. Εάν, όμως, τα καταφέρει, θα έχει δημιουργηθεί ένα τετελεσμένο σχεδόν ανεξαρτήτως του εάν ο ΣΥΡΙΖΑ επιτύχει την κύρωση από την ελληνική Βουλή. Για την ακρίβεια, εάν η Συμφωνία σκοντάψει εδώ, η Ελλάδα θα κληθεί να πληρώσει υψηλό διπλωματικό κόστος.

Υπενθυμίζουμε ότι το 1995 η Ελλάδα αποδέχθηκε στο πλαίσιο της Ενδιάμεσης Συμφωνίας (άρθρο 11) να μην προβάλει αντιρρήσεις στην ένταξη του γειτονικού κράτους σε διεθνείς οργανισμούς, εφόσον αυτή γίνεται με το προσωρινό όνομα ΠΓΔΜ. Το 2011, μετά την προσφυγή που κατέθεσαν τα Σκόπια στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τη στάση της Ελλάδος στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι (2008) την καταδίκασε, κρίνοντας ότι είχε παραβιάσει αυτή την υποχρέωση. Επειδή, όμως, το Διεθνές Δικαστήριο δεν αρέσκεται σε 100% καταδίκες, άφησε μία διέξοδο στην ελληνική πλευρά. Απέφυγε να συστήσει ρητώς στην Αθήνα να απέχει από παρόμοια συμπεριφορά στο μέλλον.

Στο πολιτικό επίπεδο, πάντως, το ζήτημα της ένταξης της ΠΓΔΜ δεν επανήλθε από το 2008 σε σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ. Στη σύνοδο, μάλιστα, στο Σικάγο το 2012 επιβεβαιώθηκε ότι το γειτονικό κράτος ΠΓΔΜ θα κληθεί να ενταχθεί μόνον όταν βρεθεί λύση στο ζήτημα της ονομασίας. Η δεκαετής αυτή ανάπαυλα δεν οφείλεται μόνο στους ελληνικούς διπλωματικούς χειρισμούς. Οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η Δύση γινόταν ολοένα και πιο επιφυλακτική έναντι του καθεστώτος Γκρουέφσκι, το οποίο, εκτός των άλλων, ερωτοτροπούσε και με τη Μόσχα.

Η υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών σηματοδότησε την επανέναρξη της διαδικασίας εντάξεως του γειτονικού κράτους στην Ατλαντική Συμμαχία. Από μία άποψη, η Συμφωνία δρομολογήθηκε ακριβώς επειδή η Δύση επιδιώκει την ένταξη, με σκοπό να εκτοπίσει περαιτέρω τη Ρωσία από τα Βαλκάνια. Η αίτηση για ένταξη, πάντως, υπάρχει από το 1999 και έχει υποβληθεί με το προσωρινό όνομα ΠΓΔΜ. Μόνο εάν τεθεί σε εφαρμογή η Συμφωνία των Πρεσπών θα μετονομασθεί σε «Βόρεια Μακεδονία».

Υπάρχει και όριο

Για να προχωρήσει η ένταξη έχει τεθεί από την ίδια τη Συμφωνία ως προϋπόθεση η ολοκλήρωση της αναθεώρησης του Συντάγηματος (άρθρο 2, παρ. 4, εδάφιο β, σημείο ΙΙ). Εφόσον ολοκληρωθεί θα ξεκινήσει από τα 29 κράτη-μέλη η υπογραφή και η διαδικασία κυρώσεως του πρωτοκόλλου εντάξεως στο ΝΑΤΟ. Με δεδομένο ότι η αίτηση των Σκοπίων είναι με το προσωρινό όνομα ΠΓΔΜ, η Ελλάδα δεσμεύεται από την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995 να κυρώσει το πρωτόκολλο.

Εάν, λοιπόν, η Ελλάδα κυρώσει τη Συμφωνία των Πρεσπών, το γειτονικό κράτος θα ενταχθεί στη Συμμαχία ως «Βόρεια Μακεδονία». Εάν δεν κυρώσει τη Συμφωνία, τα Σκόπια θα ζητήσουν να ενταχθούν με το προσωρινό όνομα ΠΓΔΜ βάσει της υποχρεώσεως που έχει η Ελλάδα λόγω της Ενδιάμεσης Συμφωνίας. Αυτή η υποχρέωση είναι ανεξάρτητη της κυρώσεως ή μη της συμφωνίας των Πρεσπών.

Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να κωλυσιεργήσει αρκετό καιρό την κύρωση του πρωτοκόλλου εντάξεως του γειτονικού κράτους, αλλά υπάρχει ένα όριο. Θα βρεθεί, ωστόσο, υπόλογη, και μάλιστα ως υπότροπη, στο Διεθνές Δικαστήριο, όπου κατά πάσα πιθανότητα θα καταδικασθεί και πάλι. Είναι προφανές πως αυτό θα έχει ιδιαιτέρως αρνητικές επιπτώσεις, λόγω του γεγονότος ότι η Αθήνα έχει υψώσει τη σημασία του διεθνούς δικαίου και του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για την επίλυση προβλημάτων που έχει με την Τουρκία.

Η παγίδα αυτή θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν στη Συμφωνία των Πρεσπών προβλεπόταν ότι το πρωτόκολλο εντάξεως της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ θα ξεκινούσε μόνον όταν και η ελληνική πλευρά είχε ολοκληρώσει την κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών. Κατά συνέπεια, η Ελλάδα απώλεσε ένα βασικό διαπραγματευτικό της πλεονέκτημα, το οποίο θα μπορούσε να αποδειχθεί σωτήριο στην περίπτωση που για τον έναν ή τον άλλο λόγο, δεν θα καταστεί δυνατή η κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Για την κυβέρνηση, όμως, η κύρωση έχει καταστεί πολιτικά μονόδρομος και ως εκ τούτου δεν φρόντισε να αφήσει διέξοδο για την περίπτωση που η εξέλιξη δεν ήταν αυτή που επιδιώκει.