Γιατί η Τουρκία απειλεί, αλλά δεν θα μας επιτεθεί

Επανέρχεται για μια ακόμα φορά η τουρκική απειλή. Πολιτικοί αλλά και στρατιωτικοί παράγοντες κάνουν λόγο για πόλεμο. Και όχι, όπως παλιότερα, για θερμό επεισόδιο λίγων ωρών. Ο κόσμος δεν φαίνεται να πολυδίνει σημασία, όχι άδικα. Υποστηρίζω σταθερά ότι η Τουρκία δεν θα μας επιτεθεί. Όχι επειδή μας αγαπάνε και μας προστατεύουν οι Αμερικανοί, αλλά επειδή έχουν δικό τους ισχυρό συμφέρον να μην αφήσουν την Τουρκία να μας επιτεθεί.

Το συνηθισμένο, βάσιμο, επιχείρημα είναι ότι οι ΗΠΑ δεν θέλουν ρήγμα στο ΝΑΤΟ και μάλιστα τώρα εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία. Ασφαλώς ισχύει. Αλλά αυτή η συγκυρία θα εκλείψει, ο πόλεμος θα τελειώσει. Η αντίρρηση, όμως, των Αμερικανών δεν είναι συγκυριακή, έχει στρατηγική αιτιολόγηση. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να επιτρέψουν στον Ερντογάν ή σε διάδοχό του να μετατρέψει την Τουρκία από εξαρτημένη, υποτελή τους χώρα, σε επικίνδυνο ανταγωνιστή. Νίκη της Τουρκίας επί της Ελλάδας έχει απτό κέρδος γιατί τη μετατρέπει αντικειμενικά από χώρα που δεν έχει αλλά διεκδικεί δικαιώματα και ισχύ, σε κράτος που πέτυχε τους στόχους του, έγινε πραγματικά ισχυρή δύναμη στην περιοχή. Εκτός των άλλων, θα αναζωπυρώσει στη φαντασίωση των λαών της περιοχής, το μεγαλείο της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας.

Ο άλλος κίνδυνος που θέλουν να αποφύγουν οι ΗΠΑ, είναι να αποσταθεροποιηθεί η Τουρκία, επειδή απότυχε η επίθεσή της. Η Τουρκία αυτοδιαφημίζεται ως παντοδύναμη. Αν μας επιτεθεί και αποκρουστεί, ένα είδος ισοπαλίας, ισοδυναμεί με οδυνηρή ήττα για την Τουρκία. Η αίγλη γίνεται αισχύνη και ο μεν Ερντογάν ίσως προλάβει να το σκάσει, ίσως όχι, ελάχιστα ενδιαφέρει η τύχη του. Αλλά, από αντίδραση, μπορεί η Τουρκία να στραφεί αποφασιστικά προς τη Ρωσία.

Ούτε την ισοπαλία μπορούν, λοιπόν, να επιτρέψουν οι Αμερικάνοι. Και αν ηττηθούν; Οι Τούρκοι φοβούνται (και το λένε) ότι οι Αμερικάνοι τους κλείνουν όλες τις πόρτες (π.χ. τελευταία το τουρκολιβυκό σύμφωνο) σε μια μεθοδευμένη προσπάθεια να τους αφήσουν ανοιχτή μόνο την πόρτα της επίθεσης στα ελληνικά νησιά, ώστε να πνίξουμε στο Αιγαίο τη “Γαλάζια Πατρίδα” τους.  Αντεστραμμένο το 1922. Μια ήπια εναλλακτική –λογικά– γραμμή των ΗΠΑ, είναι να επιτρέπουν να εξελίσσεται στην κόψη του ξυραφιού την ελληνοτουρκική διαμάχη, έτσι ώστε η Ελλάδα να τους παραχωρεί λιμάνια, αεροδρόμια, βουνά και θάλασσες για να εξασφαλίζει προστασία, ενώ η Τουρκία θα φοβερίζει άσφαιρα.

Αμερικανικές ισορροπίες

Η Ελλάδα δεν έχει παρά σχεδόν μηδενική δυνατότητα αυτόνομης χάραξης στρατηγικής και εξοπλισμών. Η πρόσφατη επίθεση στο ναύαρχο Λυμπέρη με βαθύτερη αιτία την προμήθεια ή όχι πεπαλαιωμένων και ακατάλληλων πλοίων του αμερικανικού Ναυτικού είναι αποκαλυπτική για τα άκρως περιορισμένα περιθώρια επιλογών. Αυτό ισχύει για κάθε υψηλόβαθμο στέλεχος, το οποίο, υποστηρίζοντας τις απόψεις του, διακινδυνεύει άκαιρη αποστρατεία. Ισχύει για στελέχη, ισχύει και για κυβερνήσεις. Ας θυμηθούμε πως έπεσε η μη αρεστή κυβέρνηση του πατρός Μητσοτάκη.

Η προστασία είναι υπαρκτή, αλλά είναι συνέπεια των συμφερόντων του προστάτη και με τους δικούς του όρους. Αυτό το ξέρουν και το έχουν εμπεδώσει όλοι όσοι έχουν δημόσιο λόγο από τον τελευταίο δημοσιογράφο έως τους θεωρούμενους, κατά συνθήκη, κορυφαίους πολιτικούς. Περί αυτού ας θυμηθούμε τις περιπέτειες και την κατάληξη, έως τώρα, του Κώστα Καραμανλή. Άλλο Αθήνα άλλο Ραφήνα.

Η τελευταία αλλά όχι έσχατη παρατήρηση είναι ότι όσοι επικρίνουν την υποτίθεται δειλή ή ενδοτική πολιτική αυτής ή άλλης κυβέρνησης απέναντι στην Τουρκία αποφεύγουν επιμελώς να παρουσιάσουν την παλικαρίσια δική τους εναλλακτική πολιτική. Είναι άλλη υπόθεση η διακυβέρνηση Σημίτη όπου άνοιξε, θα έλεγε κανείς προγραμματισμένα, ο δρόμος αισχύνης στα Ίμια.

Και έξω δεν πάει καλά

Ο Ερντογάν έχει ήδη εισπράξει δυο σημαντικές αποτυχίες στη μεγαλόστομη εξωτερική του πολιτική. Η πρώτη είναι ότι στην τριμερή Διάσκεψη τον Ιούνιο με Ρωσία και Ιράν, του απαγόρευσαν να επιτεθεί στους Κούρδους της Συρίας και υπέκυψε. Η δεύτερη, όταν ο Πούτιν του ξεκαθάρισε ότι η Τουρκία δεν μπορεί να ενταχθεί στη Συμμαχία της Σαγκάης (Κίνα, Ρωσία κλπ) εφ’ όσον είναι στο ΝΑΤΟ.

Η “δύναμη” της Τουρκίας βρίσκεται μόνο στη δυνατότητά της να παίζει τον “επιτήδειο ουδέτερο”. Η γεωγραφία –και μόνο αυτή– της δίνει πλεονέκτημα έναντι της Δύσης. Όταν κομπορρημονεί, οι ισχυροί βγάζουν τα γάντια και τη βάζουν στη θέση της. Η Σαγκάη της πέφτει μακριά και οι εμπλεκόμενες χώρες ανήκουν στη λέσχη των ισχυρών. Οι ΗΠΑ ξεκαθάρισαν στον Ερντογάν ότι ορισμένες απαιτήσεις και προσδοκίες μπορεί να τις έχουν μόνο μεγάλες δυνάμεις και όχι η Τουρκία, μια χώρα εξαρτώμενη, τελικά υποτελής.

Η Τουρκία με τα περί “Γαλάζιας Πατρίδας” αμφισβητεί ότι το Αιγαίο, ως σύνολο, είναι τμήμα της Ελλάδας. Η Τουρκία διεκδικεί το μισό Αιγαίο, λένε στην Αθήνα. Αυτό είναι ψεύδος και κυρίως είναι μοιραίο λάθος. Το Αιγαίο δεν γίνεται να μοιραστεί σε δύο, ίσα ή άνισα, μέρη. Αναπόφευκτα και μάλλον τάχιστα η Τουρκία θα επιχειρήσει να πάρει το όλον, μετατρέποντας την Ελλάδα από χώρα της θάλασσας σε κράτος της στεριάς. Φαίνεται κάποιοι στη Συμμαχία είχαν υποθέσει μια τέτοια εξέλιξη περί τη δεκαετία του 1990, χωρίς να δοθεί συνέχεια. Προφανώς επειδή η κατοχή του Αιγαίου καθιστά την Τουρκία ισχυρή δύναμη, ενώ η ελληνική κυριαρχία δεν επηρεάζει τους συσχετισμούς στην περιοχή. Αυτό ισχύει και σήμερα.