Γιατί νίκη της Ουκρανίας στον πόλεμο ενισχύει την Τουρκία

Η κατάσταση στην Ουκρανία έχει τροφοδοτήσει μία έκρηξη ηθικολογικών σχολίων, τα οποία αφορούν την απεχθή δραστηριότητα του ρωσικού στρατού και την εμμονή του να καταπατά το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δύσκολα θα βρίσκαμε άνθρωπο ο οποίος να μη νιώθει συμπόνια για την δεινή θέση στην οποία έχουν περιέλθει οι Ουκρανοί, ιδιαίτερα όσοι έχουν βομβαρδιστεί από τα ρωσικά στρατεύματα.

Η Ελλάδα ήδη αποδεικνύεται φιλάνθρωπη, δεχόμενη χιλιάδες ουκρανούς μετανάστες πέρα από όσα υπαγορεύουν το καθήκον της και οι διεθνείς της υποχρεώσεις. Φαίνεται, όμως, ότι η ουκρανική πλευρά δεν εκτιμά αυτή την ευεργεσία, αφού χωρίς να εγείρει το παραμικρό θέμα για την τουρκική δραστηριοποίηση στην Ρωσία, απειλεί με κυρώσεις την Ελλάδα! Μόνο που τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά˙ κοντά στο καθήκον μας απέναντι στην ανθρωπότητα, το οποίο επιτάσσει να ευχόμαστε τον άμεσο τερματισμό του πολέμου με την εκδίωξη των Ρώσων πέραν των ουκρανικών συνόρων, υπάρχει το εθνικό συμφέρον το οποίο –όπως ελπίζουμε να δείξουμε– εξυπηρετείται από μία διαφορετική κατεύθυνση.

Για να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει μεταξύ των δυνάμεων που ανταγωνίζονται για τη δημιουργία σφαιρών επιρροής στην Ουκρανία οφείλουμε ναι ορίσουμε το γενικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο εκτυλίχθηκε η κρίση χωρίς αυτό να σημαίνει ότι επιχειρούμε την ηθική εξίσωση των ανταγωνιστών. Ούτε φυσικά αμφισβητούμε το δικαίωμα κάθε χώρας να διαλέγει τους συμμάχους της, να ασκεί την κυριαρχία της συνάπτοντας συνθήκες ελεύθερα και χωρίς καταναγκασμό. Το δικαίωμα αυτό φυσικά πρέπει να το αναγνωρίζουμε σε όλες τις χώρες και όχι επιλεκτικά.

Χαρακτηριστική περίπτωση η συμμαχία των Νήσων του Σολομώντος με την Κίνα και η διεθνής κατακραυγή που προκάλεσε, ως εκεί να μην ίσχυε το δικαίωμα κυρίαρχου κράτους να επιλέγει συμμάχους. Στην περίπτωση της Ουκρανίας έχουν παρατηρηθεί δεκάδες κυριολεκτικά παρατυπίες από όλους τους ενδιαφερόμενους. Η Ρωσική Ομοσπονδία προσάρτησε παράνομα την Κριμαία, και εδώ και μία δεκαετία περίπου στηρίζει τα αυτονομιστικά κινήματα σε περιοχές όπως το Donetsk.

Ανάμιξη στα εσωτερικά της Ουκρανίας

Όμως, η Γερμανία και οι ΗΠΑ έχουν αναμειχθεί στα εσωτερικά της Ουκρανίας με τρόπο πού, για να το πούμε κομψά, δεν αφήνει αμφιβολία ότι την θεωρούν προνομιακό πεδίο δράσης, ίσως μάλιστα και σφαίρα επιρροής. Συγκεκριμένα, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γκίντο Βεστερβέλε συμμετείχε σε πορεία εναντίον του τότε Προέδρου της Ουκρανίας. Ακόμη πιο εξοργιστική και αντίθετη με τα διπλωματικά ειωθότα ήταν η συμμετοχή του τότε Πρέσβη στην Ουκρανία Τζέφρι Πάιατ  σε ανάλογες διαδηλώσεις  εναντίον του προέδρου που είχε δεχθεί τα διαπιστευτήρια του Αμερικανού αξιωματούχου.

Δεν χρειάζεται να είμαστε ιδιαίτερα εγκρατείς περί τo διεθνές δίκαιο για να κατανοήσουμε ότι οι πράξεις αυτές είναι αντικανονικές και υπονομεύουν επιτεύγματα στο πεδίο των διπλωματικών σχέσεων για τα οποία χρειάστηκαν αιώνες. Η συζήτηση Νούλαντ-Πάιατ στο έγκυρο BBC δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας σχετικά με την εμμονή των ΗΠΑ να αναμειγνύονται στα εσωτερικά άλλων χωρών, καταπατώντας κάθε έννοια κυριαρχίας. Στην συζήτηση αυτή η Νούλαντ λέει: «Δεν νομίζω ότι ο Κλιτς [Βιτάλυ Κλίτσκο] θα έπρεπε να είναι μέλος της κυβέρνησης. Δεν νομίζω ότι είναι αναγκαίο δεν νομίζω ότι είναι καλή ιδέα».

Μία συνολική ανάγνωση του μεταγεγραμμένου διαλόγου δεν αφήνει αμφιβολίες για την πρόθεση των ΗΠΑ να επιβάλει πρόσωπα δικής της επιλογής. Φυσικά, αν και οι αδερφοί Κλίτσκο είναι Ουκρανοί και παρά τους ισχυρισμούς περί του αντιθέτου, αποτελούσαν πρότυπα κοινωνικής ενσωμάτωσης στην χώρα διαμονής τους, την Γερμανία. Έτσι, μετά την εξέγερση του 2014 η Ουκρανία πέρασε από τη ρωσική στη δυτική σφαίρα επιρροής.

Αυτό δεν αποτελεί ούτε ηθική αξιολόγηση ούτε κάποιου είδους κεκαλυμμένη μομφή. Είναι διαπιστωτική περιγραφή. Όμως, πέρα από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ υπάρχει ένας τρίτος πόλος ισχύος που διαμορφώνει την ουκρανική πολιτική πραγματικότητα, η Τουρκία, για τον
πραγματικό ρόλο της οποίας τα περισσότερα ελληνικά ΜΜΕ τηρούν ύποπτη σιγή. Τον  αποκρύπτουν συστηματικά. Δεν αναφέρομαι φυσικά στην προσφορά των μεσολαβητικών υπηρεσιών της μεταξύ των δύο εμπολέμων, αλλά στη μακροχρόνια στρατηγική σχέση που έχει αναπτύξει με την Ουκρανία και τα οφέλη που επιδιώκει από αυτή.

Συμφωνίες Άγκυρας – Κιέβου

Ουκρανία και Τουρκία έχουν υπογράψει πλήθος συμφωνιών συνεργασίας στο οικονομικό, στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο. Το γεγονός ότι Ουκρανία χρησιμοποιεί τουρκικά drones είναι η κορυφή του παγόβουνου. Η απόκρυψη, κατά την γνώμη μας, των συνθηκών συνεργασίας Τουρκίας-Ουκρανίας από τα ελληνικά ΜΜΕ έχει εμφανή στόχο να μην ερεθιστεί το πατριωτικό αίσθημα του ελληνικού λαού, ο οποίος θα δυσφορούσε με τις στρατηγικές επιλογές της κυβέρνησης.

Θα χρησιμοποιήσουμε αξιόπιστες πηγές, κυρίως την ιστοσελίδα της Ουκρανικής Προεδρίας, προκειμένου να καταδείξουμε ότι τα τουρκικά συμφέροντα θα ευνοηθούν από την θετική για
την Ουκρανία εξέλιξη του πολέμου. Ελάχιστα έχουν ακουστεί για τον εφοδιασμό των μη επανδρωμένων αεροσκαφών της Τουρκίας με ουκρανικούς κινητήρες, έστω μάλιστα και αν
γίνεται σαφέστατη αναφορά στα “Μπαϊρακτάρ” στη συμφωνία που υπέγραψαν Τουρκία και Ουκρανία στις 3 Φεβρουαρίου 2022.

Τότε, υπέγραψαν συμφωνία δημιουργίας ζώνης ελεύθερου εμπορίου με δηλωμένο στόχο την αύξηση του μεταξύ τους εμπορίου, η οποία προβλέπει τη σταδιακή απελευθέρωση κινήσεως αγαθών και υπηρεσιών. Με δεδομένο ότι η Τουρκία έχει το οικονομικό προβάδισμα στην περιοχή, οι συμφωνίες αυτές, αν και ωφελούν την Ουκρανία, την προσδένουν στο τουρκικό άρμα. Συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου, συνεργασίας σε θέματα νεολαίας και φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής αποτελούν νόμιμο αντικείμενο ενδιαφέροντος από άλλα γειτονικά κράτη,  όμως δεν αποτελούν άμεση απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα. Αυτό έχει περιορισμένη ισχύ σε συμφωνίες για θέματα συνεργασίας στον αθλητισμό, αφού είναι γνωστό ότι ανατολικές και ασιατικές χώρες μεταμφιέζουν γυμνάσια ειδικών δυνάμεων ως αθλητικές προπονήσεις.

Η στρατιωτική, όμως, συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών ιδιαίτερα μάλιστα όταν η μία από τις δύο χώρες δεν κρύβει τις φιλοδοξίες της να καταστεί ισχυρότατη πυρηνική δύναμη, εξισορροπώντας το πυρηνικό οπλοστάσιο του Ισραήλ, αποτελεί σαφέστατη απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα και ιδιαίτερα για τα ελληνικά συμφέροντα και την ασφάλεια της Ελλάδας. Η Ουκρανία προμηθεύτηκε στο παρελθόν κορβέτες κλάσεως ADA από την Τουρκία τον Δεκέμβριο 2020, ενώ είχε ήδη προμηθευθεί σκάφη επιφάνειας στο παρελθόν.

Είχε προηγηθεί η υπογραφή στρατιωτικής συμφωνίας-πλαισίου μεταξύ των δύο χωρών στις 16 Οκτωβρίου 2020. Ο πρόεδρος Zελένσκι έχει δηλώσει δημόσια την ικανοποίησή του για την ανάληψη έργων υποδομής από τουρκικές εταιρείες στην Ουκρανία. Την ίδια μέρα υπογράφηκε συμφωνία-πλαίσιο για συνεργασία στο πεδίο της αεροναυπηγικής και των προηγμένων τεχνολογιών Με δηλωμένο σκοπό την καλύτερη δυνατή εκμετάλλευση της τεχνογνωσίας των δύο μερών.

Είναι ευνόητο ότι οποιαδήποτε τεχνογνωσία των Ουκρανών διατηρεί ακόμη την παραμικρή σημασία θα περάσει στα χέρια τον Τούρκων. Το δελτίο Τύπου αναφέρεται συγκεκριμένα σε μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τη σημασία τους για την ανάπτυξη των αμυντικών δυνατοτήτων της Ουκρανίας. Επιπλέον είναι γνωστό  ότι η Ουκρανία διαθέτει στρατηγικά αποθέματα τσιρκονίου, βηρυλλίου και νιοβίου. Το πρώτο είναι απαραίτητο για την κατασκευή αεροπορικών κινητήρων προηγμένης τεχνολογίας, ενώ τα άλλα δύο μπορούν να στηρίξουν τις τουρκικές φιλοδοξίες για κατασκευή εκτεταμένου δικτύου πυρηνικών αντιδραστήρων. Ο Ερντογάν, άλλωστε, έχει δηλώσει τις προθέσεις του να καταστήσει στην Τουρκία πυρηνική δύναμη
στο μέλλον.

Η Ελλάδα

Βλέπουμε λοιπόν ότι η στρατιωτική συνεργασία Ουκρανίας-Τουρκίας όχι μόνο δεν είναι αθώα ή αδιάφορη για την Ελλάδα, αλλά αντιθέτως μπορεί να πλήξει τα εθνικά μας συμφέροντα. Μία Τουρκία η οποία θα έχει καταστεί ενεργειακός  κόμβος, παραγωγός οπλικών συστημάτων και ίσως πυρηνική δύναμη και θα έχει επανενταχθεί στο πρόγραμμα αεροσκαφών F-35 με δεδομένη την περαιτέρω γεωστρατηγική της αναβάθμιση, ειδικά μετά από μία έστω και περιορισμένη ουκρανική νίκη, θα αποτελεί ισχυρή απειλή για την Ελλάδα.

Όσο για το επιχείρημα ότι η συμμετοχή μας στο ΝΑΤΟ διασφαλίζει τα σύνορά μας είναι παντελώς αβάσιμο. Η Ελλάδα οφείλει να διατηρεί τις καλύτερες δυνατές συμμαχικές σχέσεις, αλλά χωρίς ψευδαισθήσεις ότι αν οι Τούρκοι π.χ. καταλάμβαναν το Καστελλόριζο, το οποίο
είναι σε θέση από στρατιωτική άποψη να πράξουν, θα υπήρχε εκστρατεία του ΝΑΤΟ για την ανακατάληψή του.

Επομένως, η Ελλάδα κανένα απολύτως συμφέρον δεν έχει από την στήριξη της Ουκρανίας, η οποία έχει προσδεθεί στο τουρκικό άρμα. Μόνο γιγάντιες παραχωρήσεις στρατιωτικού υλικού και οικονομικής βοήθειας από τις ΗΠΑ μπορεί να εξισορροπηθεί η αύξηση της τουρκικής ισχύος στην ευρύτερη περιοχή, λόγω και της συμμαχίας της με την Ουκρανία. Βεβαίως προοπτική τέτοιας κλίμακας ενίσχυση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων από τις ΗΠΑ δεν διαγράφεται στον ορίζοντα.