Γιατί ο Μητσοτάκης πρέπει να θέσει όρο για να επισκεφθεί τη Λιβύη

Πριν μερικές μέρες ο Μητσοτάκης τηλεφώνησε στο νέο Πρωθυπουργό της Λιβύης Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά και τον συνεχάρη για το σχηματισμό της μεταβατικής κυβέρνησης. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, μάλιστα, αποδέχτηκε πρόσκληση να επισκεφτεί την Λιβύη. Σε τι κατάσταση, όμως, βρίσκεται τώρα η Λιβύη;

Ο πρόεδρος Σίσι συναντήθηκε την Πέμπτη με τον επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου της Λιβύης Μοχάμεντ Μένφι και του δήλωσε «την πλήρη και απόλυτη υποστήριξη της Αιγύπτου προς τη νέα εκτελεστική αρχή στη Λιβύη σε όλους τους τομείς τα διμερή, περιφερειακά και διεθνή φόρουμ, για να διασφαλιστεί η επιτυχία της διαχείριση του τρέχοντος σταδίου μέχρι τις εκλογές».

Η συνάντηση Σίσι-Μένφι έδειξε ότι η αιγυπτιακή ηγεσία έχει πλησιάσει τη μεταβατική εξουσία στη Λιβύη εις βάρος των συμμάχων του, ειδικά του στρατόρχη Χαφτάρ, ο οποίος επισκέφθηκε τελευταία φορά το Κάιρο πριν από μήνες. Προσπαθεί να αντισταθμίσει την αποτυχημένη προώθηση του προέδρου του Κοινοβουλίου Σάλεχ και του πρώην υπουργού Εσωτερικών Μπασάγκα στη νέα εκτελεστική αρχή, πλησιάζοντας στελέχη της κυβέρνησης Σάλεχ.

Ο Σίσι μπορεί να χάσει τον Σάλεχ, έναν από τους εξέχοντες σύμμαχους του, ο οποίος δεν μπορεί να παραμείνει πρόεδρος του Κοινοβουλίου. Η πολιτική συμφωνία για την ειρήνευση προβλέπει ότι ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου πρέπει να είναι από τη νότια Λιβύη, ο επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου από την ανατολική και ο πρωθυπουργός από τη δυτική. Μετά την αποτυχημένη προσπάθειά του να καταλάβει την Τρίπολη, η πολιτική και στρατιωτική επιρροή του Χαφτάρ μειώθηκε. Οι σχέσεις του με το Κάιρο ήταν τεταμένες για μήνες κι αυτό αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες της Ουάσινγκτον να τον περιθωριοποιήσει στο νέο πολιτικό σκηνικό της Λιβύης.

Ο ρόλος της Αιγύπτου

Στη συνάντησή του με τον Σίσι, ο Μένφι επεσήμανε ότι η Αίγυπτος ήταν ο αποφασιστικός παράγοντας στην επίλυση της κρίσης στη Λιβύη από πολιτική, στρατιωτική και οικονομική άποψη. Αυτή ήταν η δεύτερη επίσκεψη του Μένφι (μετά τη Γαλλία) και αντικατοπτρίζει τη σημασία που αποδίδει στις σχέσεις με το Κάιρο για τη δημιουργία μιας νέας ισορροπίας που να αφήνει στη νέα λιβυκή κυβέρνηση περιθώρια κινήσεων.

Η απροθυμία του Καΐρου να συνεργαστεί με την προηγούμενη κυβέρνηση Σάρατζ και η στενή σχέση του με Χαφτάρ και Σάλεχ, δημιούργησε την εντύπωση ότι η Αίγυπτος επέλεξε να αποστασιοποιηθεί από τη δυτική Λιβύη, γεγονός που δημιούργησε τις προϋποθέσεις ο Σάρατζ να πέσει στην αγκαλιά της Τουρκίας. Το Κάιρο γνωρίζει τους στενούς δεσμούς μεταξύ της Άγκυρας και του πρωθυπουργού Ντμπεϊμπά, ο οποίος επισκέφθηκε το Κάιρο τον περασμένο μήνα.

Είναι γνωστό ότι πολλά μέλη της μεταβατικής κυβέρνησης διάκεινται φιλικά προς την Τουρκία. Αυτός ωθεί το Κάιρο να προσπαθήσει να ενισχύσει την επιρροή του και αντιστοίχως να περιορίσει την τουρκική επιρροή, αναπτύσσοντας τις σχέσεις του με την Τρίπολη. Η Αίγυπτος έχει ήδη ανακοινώσει το άνοιγμα της πρεσβείας της στην Τρίπολη και του προξενείου της στη Βεγγάζη.

Ο επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου Μένφι μετά το Κάιρο πήγε στην Άγκυρα, επωφελούμενος της ύφεσης που επικρατεί στις αιγυπτοτουρκικές σχέσεις. Η κρίση στη Λιβύη, εξάλλου, θεωρείται ένα από τα κύρια “αγκάθια” σ’ αυτές τις σχέσεις. Η Αίγυπτος έχει θέσει όρο την έξοδο των μισθοφόρων και των ξένων μαχητών από τη Λιβύη. Την περασμένη Πέμπτη, μάλιστα, γαλλικά Μίντια δημοσίευσαν πληροφορίες ότι αρχίζει η απόσυρση τζιχαντιστών που είχε μεταφέρει η Άγκυρα στη δυτική Λιβύη από τη Συρία.

Η Ευρώπη αφυπνίζεται για τη Λιβύη

Η μερική απόσυρση των ισλαμιστών μισθοφόρων, όμως, δεν σημαίνει πολλά. Οι συμφωνίες για στρατιωτική συνεργασία και για την παράνομη οριοθέτηση ΑΟΖ, που η Άγκυρα είχε υπογράψει με την κυβέρνηση Σάρατζ παραμένουν σε ισχύ, με αποτέλεσμα να παραμένει η τουρκική στρατιωτική δύναμη. Η επίσκεψη των υπουργών Εξωτερικών της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ιταλίας στην Τρίπολη την περασμένη Πέμπτη υποδηλώνει μεταξύ άλλων και την ανησυχία της Ευρώπης για τον συνεχιζόμενο ρόλο της Τουρκίας και της Ρωσίας στη Λιβύη, κάτι που υπό προϋποθέσεις μπορεί να ευνοήσει την Αθήνα.

Ο Αιγύπτιος αναλυτής Αχμέντ Αλίμπα δήλωσε στο Arab Weekly: «Ο κοινός παρονομαστής στις επισκέψεις του επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου σε Γαλλία, Αίγυπτο και Τουρκία είναι να βρει υποστήριξη για τον οδικό χάρτη που έχει αποφασιστεί. Πιο συγκεκριμένα για να διευκολύνει την διεξαγωγή των εκλογών, την υποστήριξη της κεντρικής εξουσίας και την ενοποίηση των θεσμών». Η Αίγυπτος υποστηρίζει την οικοδόμηση ενοποιημένων λιβυκών ενόπλων δυνάμεων σε αντίθεση με την κυβέρνηση Σάρατζ, η οποία βασίστηκε στην υποστήριξη ένοπλων πολιτοφυλάκων, ξένων μισθοφόρων και Τούρκων επιτελικών.

Ο Αλίμπα τόνισε ότι η αιγυπτιακή κυβέρνηση δεν παρενέβη ούτε επιδίωξε να επιβάλει την άποψή της στις συνεδριάσεις της Στρατιωτικής Επιτροπής (5 + 5) που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα στην Χουργκάντα της Ερυθράς Θάλασσας στην Αίγυπτο. Το Κάιρο περιόρισε το ρόλο του στην προσφορά της εμπειρίας του όποτε τα δύο μέρη το χρειάζονταν για να το πράξει. Σύμφωνα με πληροφορίες, η νέα εξουσία στην Τρίπολη επιδιώκει ένα συμβιβασμό Καΐρου-Άγκυρας, έτσι ώστε η ίδια να χειριστεί τα εσωτερικά προβλήματα και να αποφευχθεί το δίλημμα “Αίγυπτος ή Τουρκία”.

Το Κάιρο δεν εγκαταλείπει τον Χαφτάρ

Αν και υπάρχει πρόβλημα στις σχέσεις Καΐρου-Χαφτάρ, αιγυπτιακές πηγές απέκλεισαν το ενδεχόμενο ο πρόεδρος Σίσι να εγκαταλείψει τον Χάφταρ και τον Σάλεχ, ακόμη κι αν θέλει να δείξει προς το παρόν ότι δεν ευθυγραμμίζεται μαζί τους. Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν ότι δεν θα τους εγκαταλείψει, «επειδή ο ρόλος τους δεν έχει τελειώσει ακόμη. Υπάρχει το ζήτημα της ενοποίησης του στρατιωτικού κατεστημένου που απαιτεί συνεργασία με τον στρατάρχη για να επιτευχθεί, πράγμα για το οποίο ο Χαφτάρ δεν έδειχνε πρόθυμος καθώς πίστευε ότι θα υπονόμευε τον ρόλο του».

Η Αίγυπτος πιστεύει ότι αυτό το βήμα είναι απαραίτητο για την εδραίωση των πυλώνων του κράτους και τη διατήρηση της ενότητάς του. Πιστεύει ότι είναι επίσης απαραίτητο να βρεθεί μια φόρμουλα που να λύσει το πρόβλημα Χαφτάρ, ο οποίος διοικεί ένα στράτευμα από την ανατολική και δυτική Λιβύη. Οποιαδήποτε αναγκαστική έξοδος του στρατάρχη θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την κατάσταση.

Η σχέση μεταξύ των στρατιωτικών κατεστημένων Λιβύης και Αιγύπτου είναι αρκετά καλή ώστε να επιτρέπει στο Κάιρο και να μιλά για την ενοποίηση του λιβυκού στρατού. Όλοι, όμως, λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο. Το χάσμα μεταξύ Ντμπεϊμπά και Χαφτάρ, έχει αναβιώσει φόβους για την επιτυχία της ειρηνευτικής διαδικασίας για διευθέτηση της οκταετούς σύγκρουσης.

Σύννεφα στον ορίζοντα

Σημειώθηκε από πολλούς η απουσία του Ντμπεϊμπά από την τελετή της Βεγγάζης, με την οποία η προσωρινή κυβέρνηση Θίννι παρέδωσε την εξουσία στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Η ρήξη Ντμπεϊμπά-Χαφτάρ φάνηκε κι όταν ο πρώτος έγραψε στο twitter ότι σχεδιάζει να ξεκινήσει έρευνα σχετικά με την ανακάλυψη τουλάχιστον δώδεκα πτωμάτων στη Βεγγάζη, η οποία βρίσκεται υπό τον έλεγχο του δεύτερου. Ο Ντμπεϊμπά έγραψε: «Δεν είναι δυνατόν να επιτρέψουμε την επανάληψη αυτών των γεγονότων ή να τα καλύψουμε. Έδωσα άμεσες οδηγίες στον υπουργό Εσωτερικών για την αντιμετώπιση αυτού του περιστατικού και ζήτησα από τον εισαγγελέα να ξεκινήσει έρευνα».

ΜΜΕ φίλια προσκείμενα στον Χαφτάρ επέκριναν την ανωτέρω δήλωση. Οι επιθέσεις τους στην κυβέρνηση Ντμπεϊμπά έχουν περιορίσει την πολιτική δυναμική της. Οι σχέσεις του νέου πρωθυπουργού με τον Χαφτάρ καταρρέουν πριν ακόμη ξεκινήσουν. Αυτό ρίχνει σκιές και για το πως θα διεξαχθούν οι εκλογές, ή και αν θα διεξαχθούν στο τέλος του χρόνου. Η καθυστέρηση του Σάλεχ να συγκαλέσει τη Βουλή για την ψήφιση του προϋπολογισμού, συνδέεται με την κρίση στις σχέσεις του Χαφτάρ με το νέο πρωθυπουργό.

Γιατί τώρα ο Μητσοτάκης στη Λιβύη

Όλα αυτά δείχνουν ότι η κατάσταση στη Λιβύη παραμένει ασταθής. Εγείρεται, λοιπόν, το ερώτημα για ποιο λόγο ο Μητσοτάκης να την επισκεφθεί αυτή την περίοδο. Ειδικά ότι ο Λίβυος πρωθυπουργός όχι μόνο δεν κρύβει την εξάρτησή του από την Τουρκία, αλλά και διατηρεί σε ισχύ το παράνομο μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης για οριοθέτηση ΑΟΖ. Η επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού σ’ αυτές τις συνθήκες δεν συνιστά νομιμοποίηση του σφετερισμού ελληνικής ΑΟΖ; Κι αν ο Λίβυος πρωθυπουργός απηύθυνε πρόσκληση στον Έλληνα ομόλογό του, αυτή για διπλωματικούς λόγους μπορούσε να γίνει αορίστως αποδεκτή κι όχι να ανακοινωθεί.

Ήταν στοιχειώδες η Αθήνα να έχει θέσει ως απαράβατο όρο για την εξομάλυνση των σχέσεών της με την Τρίπολη την ακύρωση του λεγόμενου τουρκολιβυκού μνημονίου. Προσεγγίζοντας άνευ όρων την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά δεν εξισορροπείται η τουρκική επιρροή, αλλά νομιμοποιείται το τετελεσμένο Ερντογάν-Σάρατζ. Η Ελλάδα έχει δικά της ζωτικά συμφέροντα και ως εκ τούτου δεν πρέπει απλά και μόνο να ακολουθεί τις πολιτικές σκοπιμότητες της Αιγύπτου, ή τις αμερικανικές συστάσεις.

Μέχρι να επανέλθει η νομιμότητα και να προκύψει νέο Κοινοβούλιο, μέχρι δηλαδή να κριθεί η κύρωση ή όχι του μνημονίου Άγκυρας-Τρίπολης, η Αθήνα όφειλε για λόγους εθνικού συμφέροντος και πολιτικού αυτοσεβασμού να τηρήσει απολύτως επιφυλακτική στάση, μη εγκαταλείποντας όσους έχουν δημοσίως δεσμευτεί ότι πρέπει να ακυρωθεί το επίμαχο μνημόνιο.

Λόγω της συμφωνίας μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ελλάδα, η Αίγυπτος έχει συμφέρον να ακυρώσει το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης, αλλά δεν είναι αυτό η προτεραιότητά της. Προτεραιότητά της είναι να ρυμουλκήσει προς την πλευρά της τις αντιμαχόμενες παρατάξεις στη Λιβπυη, ώστε το Κάιρο να αναδειχθεί απόλυτος ρυθμιστής. Και για να το επιτύχει ίσως κάνει εκπτώσεις σε άλλα θέματα.

Οι δεσμοί Αθήνας-Καΐρου και η κοινή επιδίωξη να φθαρεί η ισχυρή τουρκική επιρροή στη Λιβύη είναι οπωσδήποτε πλεονέκτημα για την ελληνική διπλωματία. Δεν αρκούν, ωστόσο, από μόνοι τους. Πολύ περισσότερο όταν η Αθήνα δεν θέτει ξεκάθαρο όρο προς όλες τις πλευρές εντός και εκτός Λιβύης, μη εξαιρουμένης της ΕΕ και των κρατών-μελών που εμπλέκονται, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία.