Γλυκόπικρη γεύση αφήνει η γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ

του Κωνσταντίνου Φίλη  –

Τα αποτελέσματα της προκαταρκτικής γεώτρησης της Κοινοπραξίας Total-ENI στο κοίτασμα “Ονησίφορος-δυτικά” ήταν πενιχρά, ίσως, πέραν του αναμενομένου. Ήδη, πάντως, από τις αρχές Ιουλίου, ο πήχης των προσδοκιών είχε τοποθετηθεί χαμηλά από την κυπριακή κυβέρνηση (όχι ως κόλπο κατευνασμού της Τουρκίας), αλλά εν γνώση των δυνατοτήτων του εν λόγω ενεργειακού πεδίου.

Έτσι, η Λευκωσία αλλά και οι εταιρείες δεν βρέθηκαν προ -αρνητικού- απροόπτου. Αντιθέτως, η γεώτρηση επιβεβαίωσε τις ενθαρρυντικές αρχικές ενδείξεις, ότι, δηλαδή, ταιριάζει στη δομή του τεράστιου αιγυπτιακού κοιτάσματος Ζορ. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως το γεωλογικό μοντέλο για ένα σημαντικό κομμάτι της Ανατολικής Μεσογείου έχει τροποποιηθεί, εφόσον διαπιστώνεται πως τα ασβεστολιθικά πετρώματα δεν έχουν χαμηλό πορώδες, ώστε να απαιτούνται πολλές γεωτρήσεις σε βαθιά νερά. Εύλογα, η νέα φόρμουλα έχει αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για τα γειτονικά κυπριακά τεμάχια (στο μέλλον και για τα αντίστοιχα ελληνικά νοτίως της Κρήτης).

Μετατόπιση του ενδιαφέροντος

Το ενδιαφέρον πλέον στρέφεται στα συνορεύοντα στον “Ονησίφορο” οικόπεδα 6 και 10 και στον επόμενο 3^ο γύρο αδειοδοτήσεων. Στο μεν πρώτο δραστηριοποιείται η ίδια γαλλο-ιταλική κοινοπραξία (Total-ENI), στο δε δεύτερο υπάρχει αμερικανο-καταρινή σύμπραξη των εταιρειών Exxon-Mobil και Qatar Petroleum.

Μόνο τυχαία, άλλωστε, δεν ήταν η κινητοποίηση της Τουρκίας το προηγούμενο χρονικό διάστημα στην περιοχή του τεμαχίου 6, το οποίο φαίνεται να αμφισβητεί ως προς την κυριότητά του. Εν ολίγοις, κινείται σε διττή κατεύθυνση για να προωθήσει τα συμφέροντά της. Από τη μία επικαλείται τα δικαιώματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας στην αξιοποίηση των υδρογονανθράκων της Κύπρου. Από την άλλη, προβάλει δικά της “κυριαρχικά” δικαιώματα επί της κυπριακής ΑΟΖ.

Ο νομικά αβάσιμος ισχυρισμός της φτάνει στο σημείο να επιπλήττει την Αίγυπτο για σοβαρές απώλειες στη συμφωνία που η τελευταία έχει συνάψει με την Κυπριακή Δημοκρατία. Η Άγκυρα προσπαθεί να δελεάσει το Κάιρο, με το επιχείρημα ότι αν ακυρώσει αυτή τη συμφωνία και προχωρήσει σε εκ νέου οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών αυτή τη φορά με την Άγκυρα, θα κέρδιζε αρκετά επιπλέον τετραγωνικά χιλιόμετρα ΑΟΖ.

Το τουρκικό τρίπτυχο

Ίσως, λοιπόν, η μητέρα των μαχών για την τουρκική ηγεσία (και ενώ η πίεση στο εσωτερικό αυξάνει με την πολιτική κατάσταση να μοιάζει αρκετά ρευστή) να είναι ο κύκλος εξορύξεων στο “οικόπεδο” 6. Εκεί, όπως και στο ευρύτερο ενεργειακό σκάκι της Ανατολικής Μεσογείου, η Τουρκία έχει τουλάχιστον τρεις στόχους:

• Να γκριζάρει την περιοχή κατά το πρότυπο του Αιγαίου, ώστε να μην είναι σε θέση η Κύπρος να ασκεί πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα.
• Να ενισχύσει δια της απειλής δημιουργίας τετελεσμένων στην κυπριακή ΑΟΖ τη θέση των Τουρκοκυπρίων, αλλά πρωτίστως τη δική της. Έτσι ελπίζει να πλασαριστεί σε καλύτερη διαπραγματευτική θέση ενόψει του επόμενου γύρου ερευνών και γεωτρήσεων.
• Να δώσει την αίσθηση συγκυριαρχίας επί των υδρογονανθράκων της Κύπρου, ώστε να μην αγνοηθούν οι απόψεις της μελλοντικά από τη διεθνή κοινότητα και τις πετρελαϊκές εταιρείες.

“Εγχώρια” πηγή για την Ευρώπη

Από εκεί και πέρα, η απειλή χρήσης βίας, παρότι βρίσκεται στο τραπέζι, συγκεντρώνει μόνο στατιστικές πιθανότητες. Αντιθέτως, καταδεικνύει την αδυναμία της Τουρκίας να προωθήσει με ήπιο διπλωματικό τρόπο τα συμφέροντά της.

Η Λευκωσία, εξάλλου, είναι επαρκώς θωρακισμένη τόσο βάσει του διεθνούς δικαίου όσο και χάριν του ότι οι φυσικοί της πόροι της Ανατολικής Μεσογείου έχουν δεδομένη στρατηγική αξία για τη Δύση και την ασφάλεια τροφοδοσίας της ευρωπαϊκής αγοράς. Είναι εύλογη η προσδοκία για την ανακάλυψη τουλάχιστον ενός μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου εντός της κυπριακής ΑΟΖ, λόγω της γειτνίασης με το τεράστιο κοίτασμα Ζορ της Αιγύπτου και της υιοθέτησης νέας φόρμουλας σε σχέση με τις εξορύξεις σε ασβεστολιθικά και ανθρακικά πετρώματα.

Εφόσον η εύλογη αυτή προσδοκία γίνει πραγματικότητα, η ΕΕ θα έχει εξασφαλίσει μία σημαντική “εγχώρια” πηγή, σε μία περίοδο που η εξάρτηση της από τις εισαγωγές φυσικού αερίου βαίνει αυξανόμενη. Εν συνεχεία, ο τρόπος διάθεσης στην ευρωπαϊκή αγορά πιθανόν να επιφέρει ανακατατάξεις. Είναι προφανής αλλά όχι δεδομένη η προτίμηση στην Ελλάδα ως διαμετακομιστή. Η Τουρκία θα επιδιώξει, εκτός από τη συμμετοχή στο σκέλος της μεταφοράς προς τη Γηραιά Ήπειρο, να αποκτήσει πρόσβαση (και) στις πηγές της Κύπρου για τη δική της διψασμένη αγορά.

Αιγυπτιακός γρίφος

Αξιοπρόσεκτο ρόλο στις αποφάσεις διατηρεί και η Αίγυπτος. Εφόσον παραμείνει σταθεροποιημένη, πολλά θα εξαρτηθούν από το μέγεθος του Ζορ. Θα αξιοποιηθεί αποκλειστικά για την εγχώρια κατανάλωση, δεδομένου ότι το καθεστώς Σίσι επιζητά τρόπους επαναφοράς των χαμηλών τιμών ενέργειας για τους πολίτες της χώρας; Θα χρησιμοποιηθούν τα δύο εργοστάσια υγροποίησης φυσικού αερίου για την αποστολή ποσοτήτων LNG, κυρίως στην Ευρώπη;

Θα περισσέψει χωρητικότητα σε αυτά για κυπριακό ή/και ισραηλινό αέριο, εφόσον το αντίστοιχο project στον Βασιλικό της Κύπρου κρίνεται ασύμφορο; Εν τέλει, θα ενώσουν δυνάμεις τα κράτη της περιοχής με παραγωγικές δυνατότητες, ώστε να καταστούν αναταγωνιστικότεροι; Ή τελικώς θα κινηθούν κατά μόνας;

Τα ερωτήματα αυτά θα βρίσκουν απαντήσεις όσο προχωρούν αδιατάρακτα οι εξορυκτικές δραστηριότητες, με βάση οικονομικοτεχνικά κριτήρια. Ταυτοχρόνως, όμως, λαμβάνοντας υπόψη και τις γεωπολιτικές μεταβολές που μπορεί να επιφέρει η κάθε επιλογή.

Στο τέλος της διαδρομής θα απαιτηθεί μία συμβιβαστική λύση ανάμεσα στους παραγωγούς, στις εταιρείες που συμμετέχουν στην εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, στους πελάτες/αγοραστές και στις δυνάμεις με ρόλο στα περιφερειακά τεκταινόμενα. Εφόσον δεν προηγηθούν άλλες εξελίξεις, το πιθανότερο είναι η Τουρκία να μη μείνει εκτός νυμφώνος. Εξαιτίας της πολιτικής της, όμως, δύσκολα θα καταφέρει να το κάνει με τους όρους της.