Η άλγεβρα του δημοψηφίσματος στην ΠΓΔΜ

Η τελευταία μεγάλη δημοσκόπηση έδωσε τα εξής ποσοστά: 40,9% θα ψηφίσει “ναι”. Το 8,6% θα ψηφίσει “όχι”. Το 6,3% δήλωσε ότι είναι αναποφάσιστοι και ένα 2% αρνήθηκε να απαντήσει. Το ποσοστό-κλειδί της δημοσκόπησης είναι το 42,2%, το οποίο ουσιαστικά είναι στη λογική να τορπιλίσει το δημοψήφισμα. Επισήμως, πάντως, το ποσοστό όσων στη δημοσκόπηση δήλωσαν πως θα επιλέξουν την αποχή είναι 28,8%.

Το Σύνταγμα της ΠΓΔΜ προβλέπει ότι για να είναι έγκυρο ένα δημοψήφισμα πρέπει η συμμετοχή να υπερβαίνει το 50%. Σε απόλυτους αριθμούς αυτό σημαίνει περίπου 900.000 ψηφοφόροι. Σύμφωνα με πηγές στα Σκόπια, αυτός ο αριθμός δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να προσεγγισθεί:

• Πρώτον, επειδή η μεγάλη πλειονότητα όσων αντιτίθενται στη Συμφωνία των Πρεσπών επιδιώκει να τορπιλίσει το δημοψήφισμα, μέσω της καταγγελίας του και της αποχής, εξ ου και το 42,2%.
• Δεύτερον, επειδή περίπου 300.000 πολίτες της ΠΓΔΜ (Σλαβομακεδόνες και Αλβανομακεδόνες) έχουν πάει μετανάστες στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Αυστραλία, στη Γερμανία και αλλού και ως εκ τούτου δεν μπορούν να συμμετάσχουν στο δημοψήφισμα, ακόμα και αν το ήθελαν. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για να προκύψει το 50% στο σύνολο των εγγεγραμμένων θα πρέπει η συμμετοχή όσων κατοικούν στην ΠΓΔΜ να φθάσει σχεδόν το 65%.

Η στάση της αντιπολίτευσης

Η αξιωματική αντιπολίτευση ανακοίνωσε την επίσημη θέση της. Τάχθηκε εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών, αλλά κάλεσε τους υποστηρικτές της να ψηφίσουν κατά συνείδηση, ουσιαστικά προτρέποντάς τους να συμμετάσχουν στο δημοψήφισμα. Ο στόχος της Μέρκελ, άλλωστε, ήταν να πειθαναγκάσει τον Μίτσκοτσκι να ανακοινώσει πως το κόμμα του θα συμμετάσχει στο δημοψήφισμα. Όπως αποδείχθηκε, όμως, κατάφερε περισσότερα. Έτσι, από την κατηγορηματική απόρριψη της Συμφωνίας φθάσαμε στην προτροπή για κατά συνείδηση ψήφο. Επιβεβαιώθηκαν, λοιπόν, οι εκτιμήσεις πως ο αρχηγός του VMRO δεν είχε περιθώρια να αρνηθεί.

Έτσι όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα η υφιστάμενη διάσπαση των αντιτιθέμενων στη Συμφωνία των Πρεσπών κλιμακώνεται. Εκ των πραγμάτων θα περιορισθεί ο αριθμός των ψηφοφόρων που δεν θα πάνε να ψηφίσουν, θεωρώντας πως και μόνο η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος είναι απαράδεκτη. Πιθανότατα δεν θα είναι ποσοτικά αρκετός για να καταστήσει το δημοψήφισμα άκυρο.

Λόγω της διάσπασης, όσοι θα συμμετάσχουν και θα ψηφίσουν “όχι” θα είναι μία σχετικά μικρή μειοψηφία στο σύνολο των ψηφισάντων. Ως εκ τούτου θα δημιουργηθεί η εντύπωση ενός ίσως και σαρωτικού “ναι”, παρότι ο πραγματικός συσχετισμός δυνάμεων στο εκλογικό σώμα θα είναι πολύ διαφορετικός από τα ποσοστά που θα ανακοινωθούν και θα αφορούν μόνο τους ψηφίσαντες.

Ενάντια στο Σύνταγμα

Σύμφωνα με πληροφορίες από τα Σκόπια, ο Ζάεφ δεν πρόκειται να αποδεχθεί ότι το δημοψήφισμα είναι άκυρο, ακόμα και εάν όσοι τελικώς συμμετάσχουν θα είναι αρκετά λιγότεροι από τους 900.000 που είναι περίπου το αναγκαίο 50% των εγγεγραμμένων. Με το επιχείρημα ότι περισσότεροι από 300.000 έχουν μεταναστεύσει το εξωτερικό, έχει κατεβάσει το όριο εγκυρότητας στις 700.000.

Μπορεί αυτό πολιτικά να έχει μία βάση, αλλά θεσμικά είναι αυθαίρετο, επειδή δεν προβλέπεται από το Σύνταγμα. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, όμως, θεωρείται δεδομένο πως η “λεπτομέρεια” αυτή δεν θα εμποδίσει Αμερικανούς και Ευρωπαίους να αναγνωρίσουν την εγκυρότητα του δημοψηφίσματος και βεβαίως την άνετη επικράτηση του “ναι”.

Όσο δε για την αντίδραση του VMRO, πολιτικοί παρατηρητές στα Σκόπια εξαρχής θεωρούσαν ότι ο Μίτσκοτσκι δεν θα πήγαινε σε μετωπική σύγκρουση, επειδή η Μέρκελ θα του ασκούσε ασφυκτικές πιέσεις, όπως και τελικώς συνέβη. Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, πως η αξιωματική αντιπολίτευση είναι χωρισμένη σε τρεις φράξιες, οι οποίες έχουν υιοθετήσει διαφορετική στάση έναντι του δημοψηφίσματος και της συνταγματικής αναθεώρησης.

Διασπασμένη αντιπολίτευση

Η μία έχει ταχθεί υπέρ του μποϊκοτάζ. Η δεύτερη υποστηρίζει τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα και την αποδοχή του αποτελέσματος, ενώ μία τρίτη υποστήριξε τη γραμμή της συμμετοχής και της κατά συνείδηση ψήφου. Ο Μίτσκοτσκι τελικώς έριξε το βάρος του υπέρ της τρίτης θέσης, η οποία και ανακοινώθηκε ως επίσημη θέση του κόμματος.

Ας σημειωθεί ότι αρκετοί πρώην υπουργοί και βουλευτές είναι υπόδικοι και κάποιοι εξ αυτών έχουν καταδίκες. Ειδικά σ’ αυτούς δίνονται υποσχέσεις –με την εγγύηση και δυτικών– προκειμένου να μην εμποδίσουν την έγκριση της Συμφωνίας και τη συνταγματική αναθεώρηση. Οι εσωτερικές αντιθέσεις στο VMRO είναι τόσο ισχυρές, ώστε πολιτικοί παρατηρητές στα Σκόπια αναρωτιούνται εάν το κόμμα αυτό θα παραμείνει ενωμένο μετά το δημοψήφισμα.

Στους πολιτικούς κύκλους της γειτονικής χώρας, πάντως, είναι διάχυτη η εντύπωση πως εάν ο Ζάεφ ξεπεράσει τον σκόπελο του δημοψηφίσματος δεν πρόκειται να χάσει τη μάχη της συνταγματικής αναθεώρησης στη Βουλή. Τις αναγκαίες 80 βουλευτικές ψήφους με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα τις βρει. Μένει να αποδειχθεί εάν αυτές οι προβλέψεις θα επιβεβαιωθούν από τα γεγονότα, ειδικά εάν η συμμετοχή κινηθεί κάτω από τους 800.000 ψηφοφόρους.