Η Αθήνα βάζει πλάτη στην ΕΕ για Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία

Πρωτοβουλία διοργάνωσης ειδικής συνόδου για τα Δυτικά Βαλκάνια και την ευρωπαϊκή προοπτική τους αναλαμβάνει η ελληνική κυβέρνηση, επιλέγοντας την οδό να στηρίξει άνευ (αυστηρών) όρων την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, αντιπαρατιθέμενη μάλιστα με αρκετούς εταίρους στην ΕΕ. Η βαλκανική σύνοδος πιθανότατα θα διοργανωθεί στο πρώτο τρίμηνο του 2020. Η επίσκεψη του Νίκου Δένδια στα Σκόπια και η μετάβασή του στα Τίρανα, λόγω του φονικού σεισμού, εκ των πραγμάτων επηρεάζουν την ατμόσφαιρα στις σχέσεις της Αθήνας με τις δύο γειτονικές χώρες.

Στόχος είναι αφενός να έχει προχωρήσει η αρχική περίοδος ανάληψης καθηκόντων της νέας Κομισιόν υπό την Ούρσουλα φον ντερ Λάϊεν, αφετέρου να υπάρχουν ικανά χρονικά περιθώρια ζυμώσεων μέχρι τις επόμενες διαδικασίες που συνδέονται με τα Τίρανα και τα Σκόπια. Μεταξύ αυτών, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το Μάρτιο, το δεύτερο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η σύνοδος κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων τον Ιούνιο και η σύνοδος του Berlin Process αργότερα το καλοκαίρι του 2020.

Η ελληνική πρωτοβουλία απευθύνεται (πέραν της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας) και προς τη Σερβία, το Μαυροβούνιο, τη Βοσνία, καθώς και προς τις χώρες της βαλκανικής χερσονήσου που είναι ήδη μέλη της ΕΕ. Κρίσιμο νομικό και διπλωματικό ζήτημα θα αποδειχθεί η πρόσκληση ή μη της Δημοκρατίας του Κοσόβου λόγω της μη αναγνώρισής της από πέντε μέλη της ΕΕ (ανάμεσά τους και η Ελλάδα) και του κινδύνου επίκλησης σχετικών αναλογιών στο Κυπριακό. Επίσης, ο σχεδιασμός της Αθήνας προβλέπει –αυτονόητα- τη συμμετοχή της Κομισιόν και ίσως τρίτων χωρών εκτός Βαλκανίων.

Η παρούσα πρωτοβουλία θυμίζει, σε πολύ μεγάλο βαθμό, τη Σύνοδο της Θεσσαλονίκης του Ιουνίου 2003 επί Κώστα Σημίτη και Γιώργο Παπανδρέου (με διευθυντή Βαλκανικών Υποθέσεων στο υπουργείο Εξωτερικών τον πρέσβη Αλέξανδρο Μαλλιά), η οποία εδραίωσε τις στενότερες σχέσεις ΕΕ-Βαλκανίων και τη σταθεροποίηση στα βόρεια σύνορά μας μετά την αιματηρή δεκαετία του ’90.

Αόριστες υποσχέσεις από Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία

Δυστυχώς, βέβαια, οι συσχετισμοί ισχύος είναι πολύ διαφορετικοί συγκριτικά με το 2003, όταν η Ελλάδα και η οικονομία της αναπτύσσονταν εντυπωσιακά και οι βαλκανικές κυβερνήσεις αποδέχονταν τους όρους της Αθήνας, ενώ σήμερα οι πρωθυπουργοί της Αλβανίας, Έντι Ράμα, και της Βόρειας Μακεδονίας, Ζόραν Ζάεφ, δίνουν αόριστες υποσχέσεις στον ομόλογό τους Κυριάκο Μητσοτάκη, χωρίς να εκτιμούν την ελληνική χείρα φιλίας.

Παράλληλα, τίθενται ερωτήματα για τις αντιδράσεις των άλλων εταίρων έναντι της ελληνικής πρωτοβουλίας. Η Γερμανία προφανώς θα ταχθεί υπέρ της πρωτοβουλίας, καθώς επιθυμεί ταχεία πρόοδο στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις και είναι γνωστή η θεωρία του Βερολίνου πως η Συμφωνία των Πρεσπών αποτελεί ιδανικό μοντέλο για την επίλυση των διαφορών στα Βαλκάνια και για άλλες χρονίζουσες κρίσεις διεθνώς. Κατά παρόμοιο τρόπο, θετική αναμένεται και η στάση της Ιταλίας που υιοθετεί περίπου το σύνολο των εσωτερικών και εξωτερικών επιλογών της κυβέρνησης Ράμα. Κυριαρχεί στην Αλβανία, έχοντας την ίδια φιλοδοξία για το Κόσοβο και τη Βόρεια Μακεδονία.

Αντίθετα, η Γαλλία, που πρωταγωνίστησε στο βέτο κατά των Τιράνων και των Σκοπίων τον Οκτώβριο, είναι σαφές ότι θα δυσαρεστηθεί με την ελληνική πρωτοβουλία ακόμα κι αν δεν υπάρξουν επίσημες ανακοινώσεις και σχολιασμοί. Ο Ζόραν Ζάεφ έσπευσε να παρέμβει στις σχέσεις Αθήνας-Παρισιού, δηλώνοντας στη Θεσσαλονίκη, στα μέσα Νοεμβρίου, ότι «ο κ. Μητσοτάκης μου υποσχέθηκε πως θα μας βοηθήσει» και «θα μιλήσει με όλους τους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Εμμανουέλ Μακρόν».

Το “ευχαριστώ” των Σκοπίων

Φυσικά, προς απόδειξη της διαχρονικής διγλωσσίας και αναξιοπιστίας όλων των ηγετών των Σκοπίων από το 1991 μέχρι σήμερα, το “ευχαριστώ” προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη ήρθε λίγες ημέρες αργότερα: το υπουργείο Εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας εξέδωσε μία απειλητική ανακοίνωση ότι η διαφημιστική εκστρατεία προστασίας των ελληνικών προϊόντων αποτελεί «μονομερή προσέγγιση που θα μπορούσε να υπονομεύσει την αμοιβαία εμπιστοσύνη και να έχει αρνητικό αντίκτυπο»!

Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από τα αιτήματα των Σκοπίων και των Τιράνων, ο Εμμανουέλ Μακρόν δεν δείχνει διάθεση να αλλάξει στο παραμικρό τη γενικότερη πολιτική του για τη διεύρυνση, όπως αποδεικνύεται από το σκληρό γαλλικό non paper προς τις άλλες κυβερνήσεις της ΕΕ που διέρρευσε προ ημερών. Επιπρόσθετα, καλά πληροφορημένες πηγές διαψεύδουν την καλλιεργούμενη εικόνα περί απομόνωσης του Παρισιού και επηρεασμού του Εμμανουέλ Μακρόν από τις εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητές του.

Αντιθέτως, υποστηρίζουν ότι η Γαλλία έχει καταφέρει να εξασφαλίσει την υποστήριξη τουλάχιστον της Αυστρίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Σλοβενίας και της Σουηδίας, δημιουργώντας ένα πολύ ισχυρό μέτωπο. Και το ερώτημα, που μάλλον ξεπερνά τις διπλωματικές δυνατότητες της Ελλάδας, είναι αν θα υπάρξει ειδική διαπραγμάτευση μεταξύ του φιλογαλλικού μετώπου και της Κομισιόν για την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία και με ποιες παρενέργειες.