Η δυναμική του θαλασσοχερσαίου χώρου – Γιατί η Άγκυρα είναι πολύ μπροστά από την Αθήνα

Με την πρόσφατη συμφωνία Άγκυρας-Τρίπολης, η οποία ουσιαστικά ενεργοποιεί το τουρκολιβυκό Μνημόνιο του 2019, σε συνδυασμό με τις ευθείες πολεμικές απειλές που εκτοξεύονται από την Άγκυρα, η ανάγκη για out of the box προσεγγίσεις καθίστανται ζωτικής σημασίας. Η δυναμική του θαλασσοχερσαίου χώρου δείχνει πως είναι σημαντικό να συνειδητοποιηθεί ότι χερσαία δίκτυα προβολής ισχύος στο Αιγαίο επεκτείνουν de facto τα χωρικά ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια και μετατρέπουν μεγάλο μέρος της Ανατολικής Μεσογείου σε χώρο άτυπης ελληνικής εθνικής κυριαρχίας. 

Σε προηγούμενα άρθρα στο SLpress, έχουμε εξετάσει τις θετικές συνέπειες που θα είχε στις ελληνικές αμυντικές και αποτρεπτικές ικανότητες, στην εθνική οικονομία αλλά και την γεωπολιτική αξία της Ελλάδας, η αξιοποίηση της αρχιπελαγικής δομής του Αιγαίου ως βάση έδρασης για την ανάπτυξη ενός πολυπλέγματος (grid-of-grids) αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2/SD).

Αυτό θα αποτελείται κατά βάση από υπάρχοντα συστήματα πυροβολικού, εφοδιασμένα με προηγμένα πυρομαχικά και ενοποιημένα σε μια αποκεντρωτική δικτυοκεντρική δομή. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτού του πολυπλέγματος ενδέχεται να έχει πολύ σημαντικές θετικές συνέπειες και σε έναν άλλον τομέα. Αυτόν της επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια και τη διασφάλιση της ΑΟΖ. Συγκεκριμένα, το αρχικό όριο των χωρικών υδάτων στα τρία ναυτικά μίλια διαμορφώθηκε εν πολλοίς από το μέγιστο βεληνεκές του χερσαίου πυροβολικού εκείνη την εποχή. Ήταν ο λεγόμενος “κανόνας βολής του πυροβόλου” (cannon shot rule) που αποτέλεσε τη βάση, πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η νομική έννοια των χωρικών υδάτων.

Σε πολύ γενικές γραμμές, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα χωρικά ύδατα αποτελούν την προέκταση της στεριάς μέσα στη θάλασσα, διαμέσου της χερσαίας στρατιωτικής ισχύος. Με πιο απλά λόγια, τα χωρικά ύδατα είναι ο θαλάσσιος χώρος όπου, στη μονομαχία μεταξύ χερσαίας και θαλάσσιας ισχύος, η χερσαία ισχύς πλεονεκτεί.

Συνακόλουθα, ένα παρόμοιο χερσαία εδραζόμενο πολυπλέγμα προβολής ισχύος προς τη θάλασσα, μέσα σε μια αρχιπελαγική δομή, αποτελεί ένα συνδετικό στοιχείο που συνδέει όλα τα νησιά σε μια ενότητα. Επίσης, μετατρέπει τη θάλασσα ανάμεσά τους σε “φυσική” προέκταση της στεριάς και de facto επιλύει το ζήτημα της επέκτασης των χωρικών υδάτων δια ενός “τετελεσμένου ισχύος”. Βέβαια, αυτό απέχει από μια de jure λύση υπέρ των ελληνικών συμφερόντων, αλλά διαμορφώνει μια θετική για την Ελλάδα κατάσταση στο θεμέλιο της έννοιας των χωρικών υδάτων.

Ο “εμπλουτισμός της ΑΟΖ

Σε κάθε περίπτωση, η ελληνοτουρκική διαφορά, όσον αφορά τα χωρικά ύδατα, αλλά και την ΑΟΖ, θα ρυθμιστεί εν πολλοίς από ευρύτερες γεωπολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, που θα επιφέρουν και σημαντικές ανατροπές στο ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας. Συγκεκριμένα, όπως έχει υποστηριχθεί σε προηγούμενο άρθρο, πολλές χώρες του κόσμου, με προεξάρχουσα την Κίνα, έχουν αρχίσει να θεωρούν τα 200 ναυτικά μίλια της ΑΟΖ, ως χώρο όπου δικαιούνται να ασκούν κυριαρχία και όχι απλώς να έχουν το δικαίωμα της αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης.

Επίσης, η Ρωσία, λόγω της διαφαινόμενης τήξης του στρώματος των αρκτικών πάγων, θεωρεί ότι είναι κρίσιμης σημασίας για την ασφάλειά της, να έχει τον πλήρη έλεγχο του Αρκτικού σε βάθος πολλών εκατοντάδων χιλιομέτρων από τις ρωσικές ακτές. Ακόμη και η Ινδία, που αποτελεί μεγάλο στρατηγικό ανταγωνιστή της Κίνας, ταυτίζεται με τις κινεζικές θέσεις όσον αφορά την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ΑΟΖ. Παρόμοιες θέσεις έχουν πολλές άλλες χώρες.

Άρα, ο “εμπλουτισμός” της έννοιας της ΑΟΖ, ως χώρου άσκησης εθνικής κυριαρχίας και όχι απλώς αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης, είναι κάτι που ήδη έχει αρχίσει. Εν κατακλείδι λοιπόν, η ΑΟΖ σταδιακά έχει την τάση να αποκτά ιδιότητες που έχουν τα χωρικά ύδατα. Όπως προαναφέρθηκε, άλλωστε, τα χωρικά ύδατα, ως νομική έννοια, εδράζονται πάνω στις ικανότητες προβολής ισχύος από τη στεριά στη θάλασσα.

Άρα, δια της οικοδόμησης πολυπλεγμάτων άρνησης και αντιπρόσβασης περιοχής στην αρχιπελαγική δομή του Αιγαίου (και της Κρήτης), η Ελλάδα θα είχε πολλαπλά οφέλη. Οφέλη στρατηγικής σημασίας οφέλη στην άμυνα, στη γεωπολιτική της λειτουργία και στην εθνική οικονομία. Επίσης, θα αποκτούσε και ένα ισχυρό χαρτί για να κατοχυρώσει τα δώδεκα ναυτικά μίλια στα χωρικά της ύδατα και να εξασφαλίσει την ΑΟΖ που δικαιούται. Και μάλιστα μια “εμπλουτισμένη” έννοια της ΑΟΖ, που θα λειτουργεί σε σημαντικό βαθμό ως χώρος άσκησης εθνικής κυριαρχίας.

Το Αιγαίο θα μετατραπεί σε λίμνη

Σε περίπτωση παρόμοιας εξέλιξης, το γεωπολιτικό ειδικό βάρος της Ελλάδας θα αυξηθεί έτι περαιτέρω, μιας και ολόκληρο το Αιγαίο και μεγάλο μέρος της Ανατολικής Μεσογείου θα μετατραπούν σε χώρο συμπαγούς ελληνικής εθνικής κυριαρχίας. Η ενοποίηση των αρχιπελαγικών χερσαίων δομών του Αιγαίου με τις θαλάσσιες εκτάσεις, γύρω και μέσα από αυτές, θα δημιουργήσει ένα είδος “μεγάλης Ελλάδας” με υβριδική “θαλασσοχερσαία” γεωπολιτική δομή και ο διεθνής ρόλος της χώρας μας θα ενισχυθεί αποφασιστικά.

Τέλος, όπως είχε υποστηριχθεί σε προηγούμενο άρθρο του γράφοντος στο SLpress.gr που αναφερόταν στη διεθνή τάση για μετεξέλιξη της έννοιας της ΑΟΖ σε χώρο εθνικής κυριαρχίας, «θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι, αν δεν προχωρήσει η Ελλάδα στην ανάπτυξη μιας αρχιτεκτονικής ισχύος που θα καθιστά το Αιγαίο “ελληνική λίμνη”, είναι πολύ πιθανόν ότι θα το πράξει η Τουρκία. Για την ακρίβεια, ήδη το πράττει. Το τρίπτυχο των μαχητικών αεροσκαφών F-35 Lightning II, του συστήματος αεράμυνας μεγάλου βεληνεκούς S-400 και μιας οικογένειας βαλλιστικών πυραύλων τουρκικής ανάπτυξης, στους οποίους στο μέλλον μπορεί να περιλαμβάνονται και κατευθυνόμενοι βαλλιστικοί πύραυλοι εναντίον πλοίων (ASBM), απειλεί να θέσει το Αιγαίο μέσα σε έναν θόλο άρνησης δράσης της Ελληνικής Αεροπορίας και του Ελληνικού Ναυτικού. Κι αυτό, με ό,τι μπορεί να σημαίνει σε βάθος χρόνου, για την εθνική κυριαρχία των δύο χωρών».

Όλα τα παραπάνω, που στην Αθήνα αντιμετωπίζονται σαν μελλοντολογία, στην Άγκυρα θεωρούνται εδώ και πολλά χρόνια το αναπόφευκτο αύριο. Αυτός είναι ο λόγος που οι Τούρκοι και πριν τον Ερντογάν και επί των ημερών του, αρνούνται επιμόνως να αναγνωρίσουν ότι τα νησιά δικαιούνται υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ, όπως ρητά προβλέπει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Αυτός είναι ο λόγος που από το 1974 επιδιώκουν να διχοτομήσουν το Αιγαίο, που έχουν χαρακτηρίσει την προβλεπόμενη από το Διεθνές Δίκαιο επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων σε casus belli.

Αυτός είναι ο λόγος που έχουν ρίξει το βάρος τους στην ανάπτυξη του Πολεμικού Ναυτικού τους και έχουν αναγορεύσει σε κυρίαρχο δόγμα τη “Γαλάζια Πατρίδα”. Αυτός είναι τέλος ο λόγος που πίεσαν τη λιβυκή κυβέρνηση να υπογράψει το περιβόητο Μνημόνιο, με το οποίο σφετερίζονται ελληνική ΑΟΖ και τώρα υπέγραψαν συμφωνία για έρευνες και γεωτρήσεις για να μετατρέψουν εκείνο το Μνημόνιο σε επεκτατικό τετελεσμένο.