Η ΕΕ αποκτά γεωπολιτική ατζέντα – Ευκαιρία ανάσχεσης της Τουρκίας;

Η ΕΕ υποχρεώνεται στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, να καλύψει το γεωπολιτικό κενό στη γειτονιά της και να εξασφαλίσει στρατηγική αυτονομία. Γίνεται επείγουσα η διαμόρφωση ελληνικής γεωπολιτικής ατζέντας, που βλέπει πέρα από το Αιγαίο. Η νέα πολιτική άμυνας της ΕΕ, προσφέρει ευκαιρίες ανάσχεσης της Τουρκίας.

Η ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εκλεκτή της Α. Μέρκελ, θα είναι μια “γεωπολιτική” Κομισιόν. Για την βελτίωση της στρατιωτικής ισχύος της ΕΕ και επομένως την ενίσχυση της διπλωματικής της επιρροής, ιδρύει ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, και μια Ειρηνευτική Διευκόλυνση για στρατιωτική δράση. Η γερμανική προεδρία, θα δώσει ώθηση στην εξωτερική πολιτική –που περιλαμβάνει τις σχέσεις με την Αφρική και την Κίνα– αλλά και την ενίσχυση της πολιτικής Άμυνας. Έχει επιτευχθεί ένας γαλλογερμανικός συμβιβασμός, με πυλώνες την οικονομική ευρωστία της Γερμανίας και την στρατιωτική ισχύ της Γαλλίας.

Η Γερμανία μέχρι τώρα, δεν θέλησε να συμμετάσχει στην ενεργειακή σκακιέρα της ευρύτερης Μεσογειακής λεκάνης, μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας. Η επιλογή αυτή, σχετιζόταν με την παρουσία των ΗΠΑ, την νατοϊκή πολιτική ίσων αποστάσεων, αλλά και με την προνομιακή σχέση που διατηρεί με την Τουρκία. Σήμερα, μετά την μείωση της αμερικανικής παρουσίας, θα στραφεί αργά αλλά σταθερά προς την Μεσόγειο, μέσω της Συρίας και της Λιβύης, σε συνεργασία με την Γαλλία.

Ο Μακρόν, έκανε μια καλά υπολογισμένη πιρουέτα, δηλώνοντας πως «οι συνομιλίες οικοδόμησης εμπιστοσύνης με τον πρόεδρο Πούτιν συνεχίζονται, με αναφορά στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, στις περιφερειακές διενέξεις και στην κλιματική αλλαγή». Η κίνηση ανήκει στα προεόρτια της ευρωπαϊκής γεωπολιτικής αυτονομίας.

Ο ευρωτουρκικός διάλογος

Μετά την επίσκεψη των προέδρων Μισέλ και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στον Εβρο, ο Μισέλ επισκέφθηκε την Άγκυρα και ο Ερντογάν τις Βρυξέλλες. Συμφωνήθηκε η συνέχιση του ευρωτουρκικού διαλόγου και ο Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας Ζοζέπ Μπορέλ, είναι αρμόδιος να ετοιμάσει τον σχετικό φάκελο. Ο Μπορέλ, δήλωσε πως η ΕΈ, είναι δεσμευμένη στην προστασία της κυριαρχίας Ελλάδας και Κύπρου.

Η δήλωση ενόχλησε ιδιαίτερα την Τουρκία, που δεν θέλει αυτά τα θέματα στον ευρωτουρκικό διάλογο. Ωστόσο, ο Έλληνας πρωθυπουργός στην τελευταία Σύνοδο κορυφής, έθεσε το ερώτημα: πως είναι δυνατόν η ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις στην Ρωσία για την Ουκρανία και όχι στην Τουρκία, που παραβιάζει την κυριαρχία της Κύπρου και της Ελλάδας; Έτσι, το θέμα της Τουρκίας θα βρίσκεται στην ατζέντα του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων και της Συνόδου Κορυφής στα μέσα Ιουλίου.

Λόγω της Λιβύης, η Γαλλία ζήτησε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες, για μια συνολική συζήτηση σχετικά με την Τουρκία και ο υπουργός Εξωτερικών Λε Ντριάν πρότεινε να εξετάσει η ΕΕ από μηδενική βάση, “χωρίς ταμπού”, τις σχέσεις με την Τουρκία.

Οι ελληνικές επιδιώξεις

Για την προετοιμασία του ευρωτουρκικού διαλόγου, έγινε η επίσκεψη Μπορέλ, καθώς Αθήνα και Λευκωσία πρέπει να συμφωνήσουν στο περιεχόμενο της ευρωπαϊκής ατζέντας. Αυτή θα περιλάβει το μεταναστευτικό, την προενταξιακή βοήθεια στην Τουρκία ύψους 1,5 δισ., αλλά και το θέμα των προκλήσεων της Τουρκίας.

Ζητούμενο για την Ελλάδα είναι να πεισθεί η ΕΕ, να αξιοποιήσει τα εργαλεία που διαθέτει για άσκηση πίεσης προς την Τουρκία. Μπορεί να υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα, έχει όμως σημασία να αντιληφθούν όλοι, πως πρέπει να μπει φρένο στην επιθετικότητα της Τουρκίας. Η Γαλλία έδειξε ότι το έχει αντιληφθεί και η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει την ευκαιρία. Στην παρούσα συγκυρία, η ΕΕ μπορεί να υιοθετήσει κυρώσεις, που θα προκαλέσουν κόστος στην Τουρκία, ώστε να εγκαταλείψει τις προκλήσεις, σε Αιγαίο και Αν. Μεσόγειο. Ο πρωθυπουργός έχει την δυνατότητα να πιέσει για την υιοθέτηση κυρώσεων, στο πρότυπο εκείνων σε βάρος της Ρωσίας.

Στο πλαίσιο του ευρωτουρκικού διαλόγου, μπορεί επίσης η ΕΕ, να ξεκαθαρίσει στην Τουρκία, ότι οι σχέσεις με τις χώρες μέλη της, οφείλουν να διέπονται από τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της θάλασσας. Η κυβέρνηση, δεν πρέπει να τηρήσει σιωπή στο Μεταναστευτικό, ούτε στην έγκριση προενταξιακής βοήθειας προς την Τουρκία, χωρίς εξασφάλιση του σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων Ελλάδος και Κύπρου.

Φρένο στην Τουρκία

Η στρατηγική αυτονομία που επιδιώκει η ΕΕ, δεν μπορεί παρά να υποστηρίζει εμπράκτως τα κυριαρχικά δικαιώματα των μελών της, απέναντι σε τρίτες χώρες. Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Λε Ντριάν, δήλωσε στην γαλλική Γερουσία, πως η «ΕΕ θα πρέπει να προασπισθεί σθεναρά τα δικά της συμφέροντα, καθώς η ίδια έχει τα μέσα».

Μέχρι σήμερα, η ΕΕ, εκτός από φραστική αλληλεγγύη προς Ελλάδα και Κύπρο, έχει κάνει ελάχιστα βήματα για να περιορίσει την τουρκική προκλητικότητα. Έτσι, η επιθετικότητα της Άγκυρας, επεκτάθηκε στην Λιβύη και την Κεντρική Μεσόγειο. Ωστόσο, η επιμονή της για την Σύρτη, έδειξε φιλοδοξίες που θίγουν ενεργειακά και γεωπολιτικά συμφέροντα μεγάλων ευρωπαίων παικτών. Παρά τις διαρροές πως έχει την στήριξη Τραμπ, η Άγκυρα δεν θα αποφύγει την άσκηση διεθνούς πίεσης, με την Γαλλία επισπεύδουσα στον ευρωτουρκικό διάλογο.

Ελληνική γεωπολιτική ατζέντα

Η έντονη κινητικότητα του Ν. Δένδια το τελευταίο διάστημα, δείχνει πως η κυβέρνηση έχει αναλάβει διπλωματική δράση, για την ανατροπή του τουρκολιβυκού συμφώνου. Ωστόσο, για την προστασία των ελληνικών συμφερόντων, είναι πλέον απαραίτητο να διαμορφωθεί ελληνική γεωπολιτική ατζέντα, με βάση το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα Ελλάδος-Κύπρου και τις “τριμερείς συμφωνίες” Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ και Ελλάδας – Κύπρου–Αιγύπτου.

Το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου, εκτός από την αμυντική θωράκιση της Κύπρου, αξιοποιεί την στρατηγική θέση της, για αεροναυτική παρουσία της Ελλάδας και της ΕΕ, στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ΕΕ θα ενδιαφερθεί για το σχήμα, καθώς η γεωπολιτική ρευστότητα και το Brexit, την υποχρεώνει να επανεξετάσει το στρατηγικό πλαίσιο των σχέσεών της με τον κόσμο.

Η Γερμανία θεωρεί πλέον ζωτικής σημασίας την ενδυνάμωση της ικανότητας δράσης της ΕΕ στο εξωτερικό. Ο πρώην Γερμανός διπλωμάτης Βόλφγκανγκ Ίσινγκερ, επικεφαλής της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια, εξέφρασε την πεποίθηση ότι η ΕΕ στην ανάγκη, πρέπει να απειλήσει ακόμα και με στρατιωτική δράση στην Λιβύη. Είναι ώρα αποφάσεων και πρωτοβουλιών, που κινητοποιούν όλους τους συντελεστές ισχύος της Ελλάδας. Η Γαλλία κινείται διπλωματικά με γεωπολιτική οπτική και την βουβή συναίνεση της Γερμανίας. Μετά την δήλωση Μακρόν πως η συμπεριφορά της Τουρκίας είναι “επικίνδυνο παιχνίδι”, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, ζήτησε να μην αφεθεί η Άγκυρα να ελέγξει την περιοχή της Μεσογείου.

Η δυσαρέσκεια της ΕΕ

Ο Μακρόν δήλωσε βέβαιος πως «μπορούμε να κάνουμε πρόοδο με τη Ρωσία σε μια σειρά από θέματα, όπως η κρίση στη Λιβύη». Σύμφωνα μάλιστα με άτυπη ανακοίνωση, Γαλλία και Ρωσία έχουν “κοινό συμφέρον να σταθεροποιηθεί και να επανενωθεί η Λιβύη”. Η συμμετοχή στο στόχο αυτό και η ακύρωση του τουρκολιβυκού συμφώνου, ενδιαφέρει την Ελλάδα και όλα δείχνουν, ότι έχει εξασφαλίσει την πρόσκληση.

Ο Μακρόν στο πλευρό της Μέρκελ, δήλωσε καθαρά πως «οι συμφωνίες της Τουρκίας για γεωτρήσεις στην Αν. Μεσόγειο, απειλούν την ακεραιότητα μελών της ΕΕ, όπως η Κύπρος και η Ελλάδα». Στο μεταξύ, λόγω της επιθετικότητας της Τουρκίας στο λιβυκό πέλαγος, θα διεξαχθεί συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στις 13 Ιουλίου, μόνο για το τουρκικό ζήτημα. «Έχουν ήδη επιβληθεί κυρώσεις κατά της Τουρκίας για τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Είναι πιθανόν να επιβληθούν και άλλες» δήλωσε ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών.

Λίγες μέρες αργότερα, στο Συμβούλιο Κορυφής στις 18 Ιουλίου, η Ελλάδα ίσως έχει την διπλωματική ευκαιρία να εξασφαλίσει, ότι ο ευρωτουρκικός διάλογος θα υπερασπίσει τα δικαιώματά της, που η “γεωπολιτική” ΕΕ, αρχίζει να έχει συμφέρον να θεωρεί και δικά της.