Η έκπληξη στα ελληνοτουρκικά μπορεί να έρθει από την ΕΕ

Η επανεκλογή του προέδρου της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν – για την οποία, παρασκηνιακά, εξέφραζαν βεβαιότητα όλες οι μεγάλες χώρες και η ελληνική Διπλωματική Υπηρεσία εδώ και μήνες – και ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης στην Ελλάδα, μετά την 25η Ιουνίου, δημιουργούν συνθήκες αναβίωσης του διαλόγου Αθήνας-Άγκυρας στα ελληνοτουρκικά. 

Θεωρητικά, οι δύο εμπλεκόμενες πλευρές και οι ενδιαφερόμενοι τρίτοι (ΝΑΤΟ, ΕΕ, Ηνωμένες Πολιτείες και ευρωπαϊκές δυνάμεις) συναινούν ότι πρέπει και μπορεί να υπάρξει διάλογος Αθήνας-Άγκυρας, αλλά πρακτικά προκύπτουν διαφωνίες – ενδεχομένως αγεφύρωτες – ως προς την ατζέντα και τον χρόνο των επαφών.

Η Τουρκία, παρά το ήπιο κλίμα με την Ελλάδα μετά τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου και τις εκατέρωθεν ευχές για μακροημέρευσή του, είχε διαμηνύσει στην κυβέρνηση Μητσοτάκη ότι δεν προτίθεται να μεταβάλει τη διμερή ατζέντα στο παραμικρό. Κατά την άποψη της Άγκυρας, πρέπει να συζητηθούν οι θαλάσσιες ζώνες, η κυριαρχία και η αμυντική οχύρωση των νησιών του Αιγαίου, το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων και του εναερίου χώρου, η ισοπολιτεία στη Θράκη, ζητήματα Κούρδων και τρομοκρατίας και το Μεταναστευτικό.

Αν λάβουμε υπόψη την εφευρετικότητα της τουρκικής διπλωματίας, όπως τα Ίμια το 1996 (48 χρόνια μετά την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα) και οι εξόχως παράνομες συμφωνίες με τη Λιβύη (ΑΟΖ και στρατιωτική το 2019 και διαχείρισης υδρογονανθράκων το 2022), δεν αποκλείεται η ξαφνική ανάδυση πρόσθετων θεμάτων.

Αντιφάσεις στην εξωτερική πολιτική

Ενώπιον της ανεξέλεγκτης τάσης της Άγκυρας να θέτει στο τραπέζι του διαλόγου ό,τι, όπως και όποτε θέλει, ο απελθών – και πιθανότερος νέος – πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αυτονόητα απαντά ότι δεν αποδέχεται συζήτηση επί της κυριαρχίας και της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών. Επίσης, προ των εκλογών της 21ης Μαΐου διευκρινίστηκε από “κύκλους” (δηλαδή, ανώνυμα, άτυπα και μη δεσμευτικά) ότι, όταν ο κ. Μητσοτάκης κάνει λόγο για διαπραγμάτευση επί των “θαλάσσιων ζωνών”, δεν εννοεί και τα χωρικά ύδατα, αλλά μόνον την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ.

Ωστόσο, στην πρόσφατη συνέντευξή του στην “Καθημερινή” και στον Αλέξη Παπαχελά ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναίρεσε τα λεγόμενα των “κύκλων”. Επανέλαβε τη διατύπωση για «βασική διαφορά (σ.σ.: άρα, όχι μοναδική) με την Τουρκία για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών», χωρίς διασαφήνιση για τα χωρικά ύδατα.

Παράλληλα, ο κ. Μητσοτάκης – ορθώς– θεωρεί χρήσιμη μια συζήτηση με τον Τούρκο πρόεδρο στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Βίλνιους (12-13 Ιουλίου), αλλά αφήνει ομιχλώδη τον χαρακτήρα της, ως απλά επιβεβαιωτικό αμοιβαίας πρόθεσης μελλοντικού διαλόγου Αθήνας-Άγκυρας ή ως αφετηρία άμεσης έναρξής του. Ό,τι από τα δύο κι αν ισχύει, διαπιστώνονται τεράστιες αντιφάσεις.

Για παράδειγμα, στις 31 Μαΐου 2021, κατά την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Αθήνα, προέκυψε πλήρης αδυναμία εξεύρεσης κοινού εδάφους εφ’ όλης της ύλης (ακόμα και για τη συνέχιση των διερευνητικών επαφών), ενώ, μετά το γεύμα Ερντογάν-Μητσοτάκη της 13ης Μαρτίου 2022 στην Κωνσταντινούπολη επικράτησε ενθουσιασμός στην ελληνική πλευρά. Ως γνωστόν, οι προσδοκίες διαψεύστηκαν γρήγορα, με ακραίες τουρκικές προκλήσεις και τίποτα δεν άλλαξε έκτοτε.

Ουάσιγκτον και ΕΕ

Ασφαλώς, μέγιστη σημασία έχει και η στάση της Ουάσινγκτον. Προς το παρόν, πέραν της παραδοσιακής συνωμοσιολογίας εν Αθήναις, υφίστανται μόνο η δήλωση του πρεσβευτή Τζορτζ Τσούνη περί «πολύ σοβαρής προσπάθειας επίλυσης των προβλημάτων μετά τις εκλογές», καθώς και ο ρευστός προγραμματισμός επίσκεψης του βοηθού υπουργού Εξωτερικών για θέματα Ενεργειακών Πόρων Τζέφρι Πάιατ και (πιθανώς) κάποιου ανώτερου αξιωματούχου προς τα τέλη του καλοκαιριού.

Ωστόσο, η έκπληξη μπορεί να προέλθει από την ΕΕ! Ήδη ακούγονται ψίθυροι για επανάληψη του διαλόγου υψηλού επιπέδου με την Άγκυρα, εκσυγχρονισμό της Συμφωνίας Τελωνειακής Ένωσης και επαναφορά της πρότασης σύγκλησης συνόδου για την Ανατολική Μεσόγειο (με έμφαση στα ενεργειακά). Όποια από τις τρεις ιδέες κι αν προωθηθεί, η Αθήνα και η Λευκωσία θα αναγκαστούν να επαναπροσδιορίσουν, επειγόντως, τη στρατηγική και την τακτική τους.