Η Ελλάδα μπαίνει στην ενεργειακή σκακιέρα – Ευκαιρίες και κίνδυνοι

Σ’ αυτό το τοπίο, η Ελλάδα μπαίνει στο επίκεντρο, μπαίνει στην ενεργειακή σκακιέρα: Η κοινοπραξία Chevron-HELLENiQ, με τα σχέδιά της νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου, την αναβαθμίζει σε πυλώνα ενεργειακής ασφάλειας, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει μέτωπα με την Τουρκία και την εκθέτει στις αντιπαραθέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας. Και επιπλέον, η Άγκυρα ζητά συμμετοχή στην Ευρωάμυνα μέσω του προγράμματος SAFE, διεκδικώντας ρόλο και στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης. Το ερώτημα είναι αμείλικτο: Στρατηγική ευκαιρία ή επικίνδυνη παγίδα;

Η Ελλάδα καλείται να κεφαλαιοποιήσει τη στήριξη σε ΗΠΑ και ΕΕ, αλλά και να επιδείξει στρατηγική ωριμότητα, ώστε η ευκαιρία να μη μετατραπεί σε εστία κρίσης. Η ισορροπία ανάμεσα στη διεκδίκηση και στη διπλωματία θα κρίνει το τελικό γεωπολιτικό κέρδος.
Η επίσημη προσφορά της Chevron, σε κοινοπραξία με τη HELLENiQ Energy, για τα τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Κρήτης και της Πελοποννήσου, συνιστά εξέλιξη με βαρύνουσα γεωπολιτική και γεω-ενεργειακή σημασία. Δεν πρόκειται απλώς για ένα ακόμη επενδυτικό βήμα, αλλά για στρατηγική τομή, που αναβαθμίζει τον ρόλο της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον υπουργό Εσωτερικών των ΗΠΑ Doug Burgum στο Μέγαρο Μαξίμου ανέδειξε, την κοινή βούληση για εμβάθυνση της ενεργειακής συνεργασίας των ΗΠΑ με την Ελλάδα. Ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε το επίσημο ενδιαφέρον της Chevron για έρευνες νότια της Κρήτης, υπογραμμίζοντας τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και τον ρόλο της ως ενεργειακού κόμβου στην Ανατολική Μεσόγειο, με εξαγωγές φυσικού αερίου, ηλεκτρικής ενέργειας και πετρελαιοειδών.

Ο υπουργός Εσωτερικών των ΗΠΑ, χαρακτήρισε την Ελλάδα στρατηγικό εταίρο και επεσήμανε ότι οι σχέσεις μπορούν να επεκταθούν, ειδικά στην ενεργειακή ασφάλεια. Ανέδειξε τον ρόλο της Ελλάδας στον διάδρομο Βορρά-Νότου και στη ναυτιλία, ως κρίσιμο παράγοντα για την τροφοδοσία της Νοτιοανατολικής και Ανατολικής Ευρώπης με ενέργεια. Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να ενισχύει τον άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου, με αμερικανική “ομπρέλα”. Ο δε άξονας Αλεξανδρούπολης-Οδησσού συνδέει το Αιγαίο με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αναβαθμίζοντας τον ρόλο της Ελλάδας στα αμερικανικά-νατοϊκά σχέδια.

Η ενεργειακή σκακιέρα και η Τουρκία 

Η Ελλάδα εμφανίζεται ως παράγοντας σταθερότητας, αλλά ταυτόχρονα εκτίθεται σε κινδύνους κλιμάκωσης με την Τουρκία και σε πιθανή στοχοποίηση από τη Μόσχα. Και εδώ ανακύπτει το εξής ερώτημα: Η εμβάθυνση στρατηγικής σχέσης της Ελλάδας με τις ΗΠΑ, λειτουργεί όμως και ως αποτρεπτικός παράγοντας έναντι της αναθεωρητικής Τουρκίας;

Να διευκρινίσουμε ότι, οι ΗΠΑ “βλέπουν” την Ελλάδα κυρίως ως μέσο εξυπηρέτησης των δικών τους στρατηγικών (Ουκρανία, έλεγχος Ρωσίας-Κίνας, προστασία Ισραήλ). Η Ελλάδα, όμως, χρειάζεται να ισορροπήσει με γειτονικές χώρες , αποτρέποντας και επί του πεδίου αναθεωρητικές πολιτικές και έτσι να διασφαλίσει κυριαρχικά δικαιώματα σε Κρήτη-Κυπριακή ΑΟΖ, Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο, στηριζόμενη κυρίως στην ελληνική αποτρεπτική ισχύ.

Διότι, δεν είναι αυτονόητο ότι η εμβάθυνση της στρατηγικής σχέσης της Ελλάδας με τις ΗΠΑ ισοδυναμεί αυτόματα με αποτροπή έναντι της Τουρκίας και του τουρκικού αναθεωρητισμού. Εγγύηση διασφάλισης ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και εθνικών συμφερόντων, είναι οι ελληνικές φρεγάτες Belharra, τα μαχητικά F-35 και Rafale και κυρίως, η βούληση της κυβέρνησης να αξιοποιήσει, διπλωματικά την αποτρεπτική ισχύ των Ενόπλων Δυνάμεων, με θεμέλιο στήριγμα τη λαϊκή συναίνεση.

Η αμερικανική διπλωματία, θεωρεί την Τουρκία αναγκαίο στρατηγικό εταίρο και γεωστρατηγικό “παίκτη”: Ισχυρός στρατός, ο μεγαλύτερος στο ΝΑΤΟ, μετά τον αμερικανικό, νατοϊκή παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα, καθοριστικός ο ρόλος στη Μέση Ανατολή και στον μουσουλμανικό-σουνιτικό Κόσμο. Επομένως, η Ουάσιγκτον δύσκολα θα “αγνοήσει» τις τουρκικές αξιώσεις, στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Το πιθανότερο, θα προσπαθήσει μάλλον να τις διαχειριστεί, υποδεικνύοντας σε Αθήνα και Άγκυρα, να τα βρουν με απευθείας διάλογο και με αμοιβαίες υποχωρήσεις.

SAFE και Τουρκία

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει το εξής παράδοξο: Μια χώρα, η Τουρκία, που απειλεί με πόλεμο κράτος-μέλος της ΕΕ, την Ελλάδα, ζητά να μπει στις δομές ασφάλειας της Ένωσης και να χρηματοδοτηθεί, με ευρωπαϊκά κονδύλια, η αμυντική της βιομηχανία. Και φαίνεται ότι οι ευρωπαίοι εταίροι και σύμμαχοι μας, δεν αξιολόγησαν επαρκώς, ότι αυτή η χώρα είναι ο ταραξίας της περιοχής.

Η Άγκυρα υπέβαλε αίτηση συμμετοχής στο SAFE, στο νέο πρόγραμμα αμυντικής βιομηχανίας της ΕΕ, προϋπολογισμού 150 δισ. ευρώ.
Η Κομισιόν άνοιξε την πόρτα στην Τουρκία ή την κερκόπορτα κατά τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, Νίκο Δένδια.  Η Τουρκία θέλει να έχει πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Έχει ήδη ισχυρή βιομηχανία drones και οπλικών συστημάτων και βλέπει το SAFE σαν χρυσή ευκαιρία.

Και η Ελλάδα, λέει ξεκάθαρα «όχι». Ο πρωθυπουργός τονίζει: δεν μπορεί να συμμετάσχει η Τουρκία σε ευρωπαϊκές δομές άμυνας όταν απειλεί με casus belli την Ελλάδα. Όταν παραβιάζει καθημερινά τον εναέριο χώρο της. Όταν αμφισβητεί το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Η Αθήνα ζήτησε ομοφωνία για την είσοδο τρίτων χωρών στο SAFE. Για να μπορεί να μπλοκάρει την Άγκυρα. Αλλά το αίτημα απορρίφθηκε…

Ποιο είναι το διακύβευμα; Αν η Τουρκία μπει στο SAFE, θα αντλήσει ευρωπαϊκά κεφάλαια και τεχνολογίες. Θα ενισχύσει την περιφερειακή της ηγεμονία. Θα τροφοδοτήσει την αναθεωρητική της ατζέντα. Και η Ευρώπη θα έχει χρηματοδοτήσει μια χώρα που απειλεί τα σύνορά της. Η Ελλάδα δεν μπορεί να εμποδίσει μονομερώς την Τουρκία να περάσει στο SAFE και στις δομές της Ευρωπαϊκής Άμυνας. Η Τουρκία έχει την ισχυρή υποστήριξη της Γερμανίας, της Ιταλίας, Ισπανίας και την “ουδέτερη” Γαλλία.

Αν η ΕΕ επιτρέψει στην Τουρκία να “εισπράξει μέρισμα ασφάλειας” ενώ κραδαίνει το casus belli, τότε το μήνυμα θα είναι σαφές: Οι απειλές αποδίδουν και η Ευρώπη παραδίδει. Κι αυτό θα είναι η αρχή μιας επικίνδυνης αποδόμησης του ίδιου του ευρωπαϊκού εγχειρήματος…

Η Πολωνία ως προπύργιο της Δύσης 

Στον Βορρά, όμως, η ένταση αυξάνεται. Η Πολωνία βρέθηκε στην αιχμή της σύγκρουσης. Ρωσικά drones διείσδυσαν βαθιά στον εναέριο χώρο της, όπως δήλωσε ο Πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ. Πολωνικά F‑16 και νατοϊκά μαχητικά από Ολλανδία και Ιταλία, με γερμανική αντιαεροπορική κάλυψη, τα κατέρριψαν. Πρώτη φορά κράτος-μέλος ανοίγει πυρ κατά ρωσικών στόχων εντός εδάφους του.

Ενεργοποιήθηκε το Άρθρο 4. Το Άρθρο 4 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον (1949) ορίζει: «Τα Μέρη θα συμβουλεύονται μεταξύ τους όποτε, κατά τη γνώμη οποιουδήποτε από αυτά, η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια οποιουδήποτε από τα Μέρη απειλείται». Δηλαδή, δεν ενεργοποιεί στρατιωτική άμυνα αυτομάτως (όπως το Άρθρο 5).

Η Ρωσία δεν συμμερίζεται καθόλου την πολωνική εκδοχή για εισβολή drones στην πολωνική επικράτεια και τα χαρακτηρίζει «μυθεύματα». Να σημειωθεί πως και το βράδυ του Σαββάτου η Πολωνία τέθηκε σε συναγερμό για εισβολή drones, ενώ και Ρουμανία κατήγγειλε ότι μη επανδρωμένο παραβίασε τον εναέριο της χώρο.  Στον πόλεμο το πρώτο θύμα είναι η Αλήθεια. Αντίθετα, η προπαγάνδα και ο φόβος θριαμβεύουν, καθορίζοντας το πλαίσιο και την πορεία κάθε ένοπλης σύγκρουσης…

Η Πολωνία προχωρά σε μεγάλη στρατιωτική άσκηση με σενάριο απόκρουσης ρωσικής επίθεσης, η οποία θα διεξαχθεί το φθινόπωρο του 2025. Δεν πρόκειται για πραγματική επίθεση, αλλά για προσομοίωση εισβολής (ρωσικών στρατευμάτων ή υβριδικής επίθεσης).
Η άσκηση είναι εθνική (Πολωνία), αλλά με συμμετοχή νατοϊκών παρατηρητών και επιτελικών στρατιωτικών δυνάμεων, άρα εντάσσεται στο πλαίσιο της συλλογικής αποτροπής, έναντι του «ρωσικού αναθεωρητισμού». Η δε Ελλάδα εμφανίζεται αλληλέγγυα στην αντιρωσική πολιτική της Πολωνίας.

Η Πολωνία σηκώνει τη σημαία του φόβου και της ετοιμότητας, καλώντας την Ευρώπη να ομονοήσει σε αποτρεπτική στρατηγική, απέναντι στα ρωσικά επεκτατικά σχέδια. Το ερώτημα όμως παραμένει: Πρόκειται για πραγματική ρωσική απειλή ή για πολιτικό εργαλείο πολεμοκάπηλων ηγετών της ΕΕ για νέα τεράστια αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών για τη ευρωάμυνα;

Όποια και αν είναι η απάντηση, η “γηραιά ήπειρος” οδεύει σε νέα εποχή στρατιωτικής κινητοποίησης. Και η Ελλάδα, στην καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου, δεν θα είναι θεατής, αλλά εμπλεκόμενη χώρα, σε ένα αδυσώπητο γεω-στρατηγικό και γεω-ενεργειακό “παιχνίδι”.