Η Ελλάδα επιστρέφει στην ενεργειακή λογική – Τι σηματοδοτεί η συμφωνία με την ExxonMobil

Στην Αθήνα πραγματοποιείται από σήμερα, η διήμερη 6η Σύνοδος της Διατλαντικής Συνεργασίας για την Ενέργεια (P-TEC). Στην Αθήνα βρίσκονται ο υπουργός Εσωτερικών και ισχυρός ανήρ των ΗΠΑ στον τομέα της ενέργειας, Νταγκ Μπέργκαμ, ο καθ’ ύλη αρμόδιος υπουργός Ενέργειας Κρις Ράιτ, ο υφυπουργός Εξωτερικών για τη Διαχείριση και τους Πόρους, ελληνικής καταγωγής Μάικλ Ρίγας, καθώς επίσης και ο υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για την Οικονομική Ανάπτυξη, την Ενέργεια και το Περιβάλλον, Τζέικομπ Χέλμπεργκ.

Στην Αθήνα βρίσκονται επίσης στελέχη αμερικανικών ενεργειακών κολοσσών, της εμβέλειας των ExxonMobil, ConocoPhillips, Cheniere Energy, Venture Global LNG (σ.σ. ας μη λησμονηθεί και η ενεργή παρουσία της Chevron), αλλά και τεχνολογικών κολοσσών όπως η Amazon και η Google. Από μόνες τους, αυτές οι παρουσίες αποκαλύπτουν το ενδιαφέρον του αμερικανικού παράγοντα για την περιοχή, έχοντας επιλέξει την Ελλάδα ως επίκεντρο.

Επιστέγασμα αυτής της εικόνας είναι η ανακοίνωση της ExxonMobil για την απόφαση έναρξης γεωτρήσεων στο Ιόνιο, σε συνεργασία με την Helleniq Energy και την ENERGEAN, για τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Μια απόφαση που σηματοδοτεί την επίσημη είσοδο της Ελλάδας σε μια νέα ενεργειακή εποχή, μακριά από αυτοκαταστροφικές ιδεοληψίες που είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια μιας περίπου δεκαετίας. Ας είναι… Κάλιο αργά παρά ποτέ.

Οι τρεις μεγάλοι μονομάχοι επί ελληνικού εδάφους

Ας συμπληρώσουμε όμως την εικόνα. Ποιοι είναι οι υπόλοιποι γεωπολιτικοί «παίκτες» των οποίων τα συμφέροντα που διακυβεύονται επίσης περνούν από τον ελληνικό χώρο; Είναι η Ρωσική Ομοσπονδία, καθώς το μεγάλο στοίχημα του δυτικού μπλοκ είναι η επίτευξη πλήρους απεξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες και γενικότερα του περιορισμού της παρουσίας της Ρωσίας στη Λεκάνη της Μεσογείου. Άρα, το ρωσικό ζωτικό συμφέρον δεν είναι αμιγώς οικονομικό, είναι γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό.

Το ίδιο ισχύει και για την Κίνα. Η μεγάλη επένδυση της COSCO στο λιμάνι στον Πειραιά αφορά τη μεταφορά των προϊόντων της στην ευρωπαϊκή αγορά, αλλά ταυτόχρονα και την ευρύτερη σχέση του Πεκίνου με την ενωμένη Ευρώπη. Την κινεζική παρουσία στην Ελλάδα δεν είδε ποτέ θετικά η Ουάσινγκτον. Ωστόσο, από αμερικανική πλευράς δεν υπήρξε ποτέ κάποιο αξιόπιστο αντεπιχείρημα στην απολύτως αιτιολογημένη ένσταση της Ελλάδας, «και πού ήσασταν εσείς όταν είχε ξεκινήσει η διαδικασία σε εποχές δύσκολες»…

Κατά συνέπεια, η διήμερη παρουσία δεκάδων Αμερικανών αξιωματούχων στο Ζάππειο στη διήμερη Σύνοδο με επίκεντρο τον τομέα της ενέργειας, λογικά συνιστά την -σε κάθε περίπτωση με χαρακτηριστική καθυστέρηση- απάντηση του υπερατλαντικού εταίρου και συμμάχου. Άλλη μια περίπτωση που ισχύει το κάλιο αργά παρά ποτέ…

Μένει να αποδειχθεί εάν η δραστηριοποίηση του αμερικανικού παράγοντα στον ενεργειακό κυρίως τομέα, με επίκεντρο την… ευρύτερη περιοχή του Πειραιά θα προχωρήσει. Η συνειδητοποίηση όσων δεν γίνονταν αντιληπτά στο παρελθόν στην Ουάσινγκτον, είναι σημάδι που παραπέμπει στο ότι θα δούμε πολλά προσεχώς. Με την ενέργεια να είναι μόνο η ομπρέλα της δραστηριότητας. Οψόμεθα λοιπόν.

Τρίτη και καταϊδρωμένη η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία η Ελλάδα είχε σχεδόν μονοσήμαντα επενδύσει τα πάντα. Από την οικονομική της ανάπτυξη έως την ασφάλεια των συνόρων της, καθώς αποτελούν και εξωτερικά σύνορα της Ένωσης, σε ένα από τα πιο κρίσιμα σταυροδρόμια, από γεωστρατηγικής απόψεως.

Τα κοινά… ευρωπαϊκά μας χάλια

Χωρίς να συνιστά προσπάθεια να εκδώσουμε συγχωροχάρτι για τις επιδόσεις του ελλαδικού συστήματος επί δεκαετίες και όχι μόνο στο επίπεδο της ορθής ανάγνωσης των τάσεων του διεθνούς περιβάλλοντος, οι αντίστοιχες επιδόσεις των Βρυξελλών ήταν επιεικώς καταθλιπτικές. Διόλου παράξενο λοιπόν, που η σύγχρονη Ευρώπη έχει περιπέσει σε ανυποληψία και δεν καταλαμβάνει θέση βασικού διαπραγματευόμενου για την αρχιτεκτονική της επόμενης ημέρας.

Μια Ευρώπη η οποία με νοοτροπία ζητιάνου, ανοίγει στην Τουρκία την πόρτα για είσοδο σε τεχνολογίας αιχμής προγράμματα της αμυντικής βιομηχανίας και την εξοπλίζει. Δεν είναι σαφές εάν το γελοίο επιχείρημα της Φιλανδής υπουργού Εξωτερικών ενώπιον του Τούρκου ομολόγου της, Χακάν Φιντάν (σ.σ. που χαμογελούσε), ότι η Ρωσική Αυτοκρατορία φοβόταν και σεβόταν μόνο την αντίστοιχη Οθωμανική, εκφράζει συλλογικά την ελίτ των Βρυξελλών, έστω κι αν κωλύεται να το ομολογήσει.

Όμως, με τέτοιες δηλώσεις αφενός αποκαλύπτεται το μέγεθος της ευρωπαϊκής στρατηγικής αμηχανίας και αφετέρου τις διαφορετικές προσεγγίσεις στα θέματα εθνικής ασφαλείας χωρών από διάφορες περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κι αυτό με τη σειρά του υπονομεύει την προοπτική ανάπτυξης ενιαίας εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής, άρα τη μετεξέλιξη της ΕΕ σε ομοσπονδιακό κράτος.

Η Φινλανδία, όπως άλλωστε και οι Βαλτικές Δημοκρατίες, αισθάνονται την καυτή ανάσα της «αρκούδας». Η στρατιωτική ασυμμετρία τους τρομοκρατεί, με αποτέλεσμα να αναζητούν οποιαδήποτε ενίσχυση για την αντιμετώπιση του αμυντικού τους διλήμματος. Αυτή η νευρικότητα τις οδηγεί σε σπασμωδικές κινήσεις, ενώ είναι ισχυρός ο πειρασμός να τους θυμίσει κανείς τη στάση που τηρούσαν, όταν η Ελλάδα απηύθυνε εκκλήσεις στους εταίρους να αντιληφθούν το δικό της πρόβλημα ασφαλείας, αντιμετωπίζοντας από χαμόγελα… κατανόησης μέχρι αδιαφορία.

Στο σημείο αυτό, να επισημάνουμε βέβαια και μια από τις σημαντικότερες επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία για τη Ρωσική Ομοσπονδία. Μια σειρά χωρών που γενικά τηρούσαν αποστάσεις ασφαλείας και εξισορροπούσαν τη στάση τους απέναντι σε Δύση και Ρωσία, ωθήθηκαν να λάβουν δραστικά μέτρα, καταλήγοντας εντός της Ατλαντικής Συμμαχίας.

Ενέργεια νέες ψευδαισθήσεις

Η Ευρώπη που ανακάλυψε αίφνης την αμυντική της γύμνια παρά το γεγονός ότι διαθέτει και εξαιρετική στρατιωτική τεχνολογία και οικονομικά μέσα να την εξελίξει περισσότερο, βρίσκεται αντιμέτωπη με τις συνέπειες των ιδεοληψιών που επικράτησαν τις τελευταίες δεκαετίες στον ευρωπαϊκό χώρο. Και συνεχίζοντας τις σπασμωδικές γεωπολιτικά ενέργειες, αναζητά λύση στην Άγκυρα, καλλιεργώντας την ιδιαίτερα επικίνδυνη ψευδαίσθηση ότι θα αγοράσει ασφάλεια από την Τουρκία. Όχι ότι θα εξαρτηθεί και θα καταστεί πιόνι της Άγκυρας στο παγκόσμιο γεωπολιτικό παιχνίδι που επιχειρεί έναντι όλων των ισχυρών.

Σε αυτό το τοπίο η ελληνική πλευρά καλείται να λάβει σκληρές αποφάσεις. Ο βασικός της προσανατολισμός ποτέ δεν ετέθη σοβαρά υπό αμφισβήτηση. Δηλαδή, το «ανήκουμε στη Δύση». Ωστόσο, Δύση είναι και οι ΗΠΑ, Δύση είναι και η ΕΕ. Από την άλλη πλευρά όμως, η συλλογική Δύση παρουσιάζει σημάδια σοβαρής -εσωτερικής αλλά και οικονομικής- φθοράς και προβλήματα σε όλα τα επίπεδα.

Η εξισορρόπηση δεν είναι εύκολη υπόθεση για την ελληνική διπλωματία, που θα πρέπει να έχει κατά νου και το κακό σενάριο. Η οικοδόμηση πολιτικής επί της υπόθεσης ότι Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες θα έχουν πάντα την περιοχή μας στις προτεραιότητές τους, είναι προδήλως επικίνδυνη. Ας μην ξεχνούμε ότι ήταν οι ίδιοι που -υπό άλλες ηγεσίες που φορούσαν πράσινα γυαλιά- αδυνατούσαν να αντιληφθούν το ασυμβίβαστο μεταξύ του στόχου της απεξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες από τη μία και τη μη επιθετική αναζήτηση εναλλακτικών για την ενεργειακή ασφάλεια στον μεσογειακό χώρο.

Τόσο ο υπογράφων όσο και το DP που φιλοξενούσε τις απόψεις του, έχει κάθε λόγο να αισθάνεται δικαίωση για την επιμονή σε αυτό που θεωρούσαμε λογική. Στερείται νοήματος το να αναλώνεται η συζήτηση στο ποιοι εκτέλεσαν μια ακόμα… κυβίστηση (κωλοτούμπα) στις πολιτικές τους απόψεις.

Αυτό που προέχει, είναι να αντιληφθούμε την ανάγκη σταθερότητας στις απόψεις που διατυπώνονται, με γνώμονα το ελληνικό εθνικό συμφέρον. Κι αυτό δεν εξυπηρετείται από το «δόγμα» του… όπου φυσάει ο άνεμος πάω. Ηγεσίες έρχονται και παρέρχονται. Όλοι είναι όμως έτοιμοι να ακούσουν και να εξετάσουν ένα επιχείρημα που συνδυάζει τη λογική και το συμφέρον. Αρκεί να μη διστάζεις να επιχειρηματολογείς και να επιμένεις. Όχι να προσαρμόζεσαι αυτομάτως…

Στη συνέχεια, ακολουθεί η πολιτική προσπάθεια εξεύρεσης τρόπων σύγκλησης συμφερόντων με τους ισχυρούς, ώστε να εξασφαλιστεί η συνεργασία, που ευεργετεί και τον υπέρτατο στόχο της ασφάλειας. Θέλει όμως πολύ μεγάλη προσοχή και ψυχραιμία, διότι αυτός ο τρόπος σκέψης πρέπει να εφαρμοστεί στην εκπόνηση πολιτικής απέναντι σε όλους τους γεωπολιτικούς ανταγωνιστές του σήμερα.

Ο ρόλος «cheerleader» προσβάλει την Ελλάδα και πλήττει την εικόνα και τις διεθνείς σχέσεις της. Ας επιχειρήσουμε να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε πολιτική, με την ψυχρή, κυνική λογική του εθνικού συμφέροντος. Μια ματιά στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον θα μας πείσει.

Σε συνεργασία με το defence-point