Η Ελλάδα και το παράδειγμα της Πολωνίας – Τί διδάσκει ο πόλεμος στην Ουκρανία

Σε προηγούμενο άρθρο στο SLpress είχαμε αναφερθεί στις τάσεις που υπάρχουν παγκοσμίως για την ανάπτυξη ενός “ντοπαρισμένου πυροβολικού” (artillery on steroids), δηλαδή για συστήματα πυροβολικού υπεραυξημένων δυνατοτήτων σε σχέση με ό,τι ίσχυε μέχρι πρότινος, όσον αφορά το βεληνεκές, την ακρίβεια πλήγματος, τον όγκο πυρός και μια σειρά από άλλα. Οι αυξημένες αυτές δυνατότητες επιτρέπουν στο πυροβολικό να μετατραπεί σε υποκατάστατο ή συμπλήρωμα της τακτικής αεροπορίας. Αυτό μας ξανά-διδάσκει ο πόλεμος στην Ουκρανία και η Ελλάδα οφείλει να πάρει το μήνυμα.

Αυτό προκύπτει και από τους ολοένα και μικρότερους αριθμούς στους οποίους είναι διαθέσιμα τα σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη, λόγω κόστους. Όπως προαναφέραμε, ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται πως επιταχύνει αυτές τις εξελίξεις, μιας και κατέδειξε τον κυρίαρχο ρόλο του πυροβολικού στις επιχειρήσεις εκεί. Το γεγονός αυτό έρχεται να επιβεβαιώσει η πρόθεση της Πολωνίας να προμηθευτεί από τις ΗΠΑ 500 προηγμένους πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών HIMARS της Lockheed Martin. Το μέγεθος της αγοράς είναι πρωτοφανές.

Εκτός του τεράστιου όγκου πυρός που είναι σε θέση να εξαπολύσουν τα συστήματα αυτά, θα είναι και φορείς του πανίσχυρου “διαχωρικού” (cross domain) πυραύλου PrSM, διάδοχου του ATACMS, για τον οποίο επίσης έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα. Η αποδέσμευση δε αυτού του πυραύλου για την Πολωνία πρέπει να θεωρείται κάτι παραπάνω από βέβαιη, κάτι που δεν είμαστε σίγουροι ότι ισχύει για την Ελλάδα, παρότι είναι η Ελλάδα που τους έχει ανάγκη για να αλλάξει το συσχετισμό δυνάμεων στο ελληνοτουρκικό μέτωπο.

Το γεγονός είναι ότι η εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνει ένα διαχρονικό δόγμα της πολεμικής τέχνης. Η ισχύς πυρός (fire power) είναι ένας από τους σημαντικότερους, αν όχι ο σημαντικότερος παράγοντας που κερδίζει τους πολέμους. Όχι η υψηλή τεχνολογία, αυτή καθαυτή, όχι τα χρήματα που δαπανάς, αλλά η ικανότητα να ασκείς καταστρεπτικά αποτελέσματα στον αντίπαλο. Και τα καταστρεπτικά αποτελέσματα τα ασκεί η ισχύς πυρός.

Μία αλήθεια από την αρχαιότητα

Η σημασία της ισχύος πυρός ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, πριν την ανακάλυψη των πυροβόλων όπλων. Απλώς με αυτά κάποιοι ευφυείς άνθρωποι θυμήθηκαν τα αρχαία διδάγματα. Συγκεκριμένα, πρωτοπόρος στην εφαρμογή τακτικών με σκοπό την εκπομπή μεγάλου όγκου πυρός την πρώιμη εποχή της πυρίτιδας ήταν ο Μαυρίκιος του Νασσάου (Maurice de Nassau), γιος του Πρίγκιπα της Οράγγης. Ο Μαυρίκιος ανέπτυξε τακτικές και διατάξεις των στρατευμάτων του, στόχος των οποίων ήταν η μεγιστοποίηση του όγκου πυρός που εξαπολυόταν προς τον αντίπαλο.

Διαβάζοντας τα “Τακτικά του Αιλιανού” και τα έργα του Βεγέτιου (1594), ο ξάδελφος του Μαυρίκιου, Γουλιέλμος-Λουδοβίκος του Νασσάου (William Louis of Nassau), συνειδητοποίησε ότι μεγάλο ποσοστό της επιτυχίας των ρωμαϊκών λεγεώνων ήταν ο μεγάλος και συνεχής όγκος πυρός που εξαπέλυαν εναντίον των αντιπάλων με ακόντια και σφεντόνες. Ο Μαυρίκιος ανακάλυψε ότι θα μπορούσε να επιτύχει αυτό το αδιάλειπτο χαλάζι φονικών πυρών, με εναλλασσόμενες γραμμές μουσκετοφόρων. Η πρώτη γραμμή θα πυροβολούσε και μετά θα αποσυρόταν για να γεμίσει, αφήνοντας τη δεύτερη γραμμή να ανοίξει πυρ, ενώ άλλες σειρές θα περίμεναν τη σειρά τους. Αυτές οι εναλλασσόμενες γραμμές πυρός επέτυχαν διαρκή εκπομπή μαζικού πυρός, ξεπερνώντας το μειονέκτημα της αργής γέμισης των πρώιμων φορητών πυροβόλων όπλων.

Ο Μαυρίκιος οργάνωσε τους μουσκετοφόρους σε έξι έως δέκα παράλληλες γραμμές που έβαλαν διαδοχικά και αποτραβιόντουσαν για να επαναγεμίσουν ώστε να πυροβολήσουν ξανά, ενώ οι λογχοφόροι τους προστάτευαν από επιθέσεις του εχθρικού ιππικού και πεζικού. Εν συνεχεία, ο Γουστάβος Αδόλφος της Σουηδίας ακολούθησε τον Μαυρίκιο, εφαρμόζοντας σχηματισμούς διαδοχικών γραμμών πυρός (linear formations) εναντίον των δύσκαμπτων σχηματισμών των αντιπάλων του. Κατά τη διάρκεια των μαχών οι Σουηδοί μουσκετοφόροι σημάδευαν τα άλογα, αδιαφορώντας για τους ιππείς, οι οποίοι ήταν σχεδόν άχρηστοι από τη στιγμή που έπεφταν στο έδαφος. Οι Σουηδοί μουσκετοφόροι είχαν εκπαιδευτεί να τοποθετούνται σε διαδοχικές γραμμές βολής και επαναγέμισης, ώστε να επιτυγχάνουν ένα διαρκές χαλάζι πυρός πάνω στον αντίπαλο.

“Κάθε πυροβολισμός προκαλούσε όλεθρο”

Ο Γουστάβος Αδόλφος αναμόρφωσε και το πυροβολικό. Μεταξύ των άλλων περιόρισε τα χρησιμοποιούμενα διαμετρήματα για να μειώσει την πολυπλοκότητα και να αυξήσει την τυποποίηση. Για να κάνει δε το πυροβολικό του πιο ευέλικτο (mobile) χρησιμοποίησε ελαφρύτερους κιλλίβαντες, μίκρυνε το μήκος των πυροβόλων και μείωσε το πάχος τους.
Η ισχύς πυρός των κανονιών και των μουσκέτων άλλαξε τα δεδομένα στο πεδίο της μάχης.

Σε ακραίες περιπτώσεις, όπως ήταν στις μάχες των Ισπανών εναντίον των Αζτέκων, ακόμη και λίγα κανόνια και φορητά πυροβόλα όπλα είχαν καταλυτικό ρόλο, μιας και οι Αζτέκοι, καθώς επιτίθονταν σε μαζικούς σχηματισμούς, ήταν τέλειοι στόχοι για σφαγή. Όπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του ο Bernal Diaz: «Ένα πράγμα μόνο έσωσε τη ζωή μας: Οι εχθροί ήταν τόσο πολλοί και σε τόσο πυκνές μάζες, ώστε κάθε πυροβολισμός μας προκαλούσε όλεθρο». Με άλλα λόγια, οι μεγάλοι αριθμοί των επιτιθέμενων μετετράπησαν σε πλεονέκτημα για τους αμυνόμενους.

Η εφαρμογή των διαδοχικών γραμμών πυρός (volley fire), έφερε μεγάλες αλλαγές στη διάταξη των στρατευμάτων στη μάχη. Καταρχάς, τα στρατεύματα έπρεπε να διασπείρονται, αφενός μεν για να μεγιστοποιούν το αποτέλεσμα του εκπεμπόμενου πυρός (outgoing fire), αφετέρου δε για να μην προσφέρουν συμπαγείς στόχους για τον αντίπαλο. Από μόνη της, βέβαια, η ισχύς πυρός δεν αρκούσε να φέρει αποφασιστικά αποτελέσματα. Απαιτούνταν πάντοτε η τακτική διάνοια του διοικητή έτσι ώστε να επιτύχει τον κατάλληλο συνδυασμό ισχύος πυρός και ελιγμού για να αποδιοργανώσει την εχθρική διάταξη.

Για παράδειγμα, στις 5 Δεκεμβρίου 1757 ο Φρειδερίκος ο Μέγας, με σχεδόν 36.000 στρατιώτες, ενεπλάκη με τον εχθρό στη μάχη του Leuthen κατά τη διάρκεια του Επταετούς Πολέμου. Ο αιφνιδιασμός, η υψηλή ταχύτητα διεξαγωγής των επιχειρήσεων και η επίθεση με μεθοδολογία “λοξής φάλαγγας”, έκαναν τη μάχη του Leuthen μια “κλασική” μάχη, την οποία θέλησαν τα επόμενα χρόνια να μιμηθούν αξιωματικοί πολλών διαφορετικών στρατών. Ο Φρειδερίκος είχε εκπαιδεύσει τους στρατιώτες του να κινούνται με ταχύτερο ρυθμό και να πυροβολούν με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι οι αντίπαλοι. Επίσης, αξιοποιώντας ιππήλατο πυροβολικό μπορούσε να συγκεντρώνει τον όγκο πυρός στο επιδιωκόμενο σημείο.

Αυτά τα τρία στοιχεία –ταχύτητα κίνησης στρατευμάτων, ταχύτητα βολής που συνεπαγόταν μεγαλύτερο όγκο πυρός και ένα πυροβολικό ικανό να ασκήσει συντριπτικά τοπικά πλήγματα– προσέφεραν σημαντικό πλεονέκτημα στο πρωσικό στράτευμα, έναντι των αντιπάλων του. Σήμερα, λοιπόν, έχει έρθει η ώρα να ξαναθυμηθούμε τα αρχαία διδάγματα και να ξεφύγουμε από διάφορες παγίδες τεχνολογικού φετιχισμού. Οι Πολωνοί το είδαν, εμείς;