Η Ελλάδα παραχώρησε 17,66% της ΑΟΖ που θα της έδινε η μέση γραμμή! – Αναλυτικά στοιχεία και χάρτες

Ως είθισται, όταν μία κυβέρνηση υπογράφει μία συμφωνία με ένα άλλο κράτος, συνοδεύει την υπογραφή της με ρητορική για το πόσο αυτή η συμφωνία εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα. Σύσσωμος ο προπαγανδιστικός μηχανισμός της και τα Μίντια που την υποστηρίζουν, καλλιεργούν την εικόνα της διπλωματικής επιτυχίας, προβάλλοντας την υπαρκτή θετική πτυχή της συμφωνίας, αλλά αποσιωπώντας-συσκοτίζοντας τις αρνητικές. Ο κανόνας ίσχυσε απολύτως και στην περίπτωση της πρόσφατης συμφωνίας του Καΐρου για την μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ.

Υπεπροβλήθηκε το γεγονός ότι με τη συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου διεμβολίζεται το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης (Νοέμβριος 2019). Όπως είναι γνωστό, το εν λόγω μνημόνιο-σύμφωνο οριοθέτησε την υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης σε μία θαλάσσια ζώνη, η οποία εκτείνεται από βορειοανατολικά προς νοτιοδυτικά, μηδενίζοντας την επήρεια σε ΑΟΖ των νησιών Ρόδος-Κάρπαθος-Κάσος-Κρήτη.

Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να υπογραμμισθεί ότι η συμφωνία του Καΐρου δεν ακυρώνει το επίμαχο μνημόνιο. Αν και οι όροι της συμφωνίας είναι απολύτως εντός του διεθνούς δικαίου, ενώ του μνημονίου είναι απολύτως εκτός, ακύρωση δεν συντελείται. Δημιουργείται διεθνής διαφορά. Με άλλα λόγια, ενώ μέχρι προσφάτως υπήρχε μόνο το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης (η Ελλάδα δεν είχε καταθέσει ούτε συντεταγμένες για το ποια σημεία θεωρεί εξωτερικά όρια της ΑΟΖ της), τώρα υπάρχει και η συμφωνία του Καΐρου.

Το γεγονός ότι πλέον έχει δημιουργηθεί διεθνής διαφορά δεν σημαίνει ότι αυτομάτως παραπέμπεται σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο, όπως η Χάγη. Κακώς καλλιεργήθηκε η εντύπωση ότι με τη συμφωνία αποτρέπουμε τις τουρκικές έρευνες και γεωτρήσεις και στο τμήμα της ελληνικής ΑΟΖ που είναι πλέον οριοθετημένο. Επ’ αυτού, άλλωστε, ο Ερντογάν ήταν σαφέστατος.

Η θετική πτυχή

Η συμφωνία του Καΐρου, λοιπόν, έχει αναμφισβήτητη θετική πτυχή. Είναι ακριβώς αυτή η θετική πτυχή που υπερπροβλήθηκε, συχνά κατά τρόπο που δημιουργούσε την ψευδή εντύπωση ότι μας λύνει το πρόβλημα. Αυτό που συστηματικά συσκοτίστηκε είναι οι αρνητικές πτυχές της συμφωνίας. Η κυβέρνηση έδωσε στη δημοσιότητα χάρτη με την οριοθετική γραμμή, και το κείμενο της συμφωνίας. Ούτε ο χάρτης, ούτε το κείμενο, όμως, είναι διαφωτιστικά για τα ποσοστά της οριοθετημένης πλέον ΑΟΖ που εξασφάλισε η Ελλάδα και η Αίγυπτος.

Για να βγάλουμε άκρη και να μην εγκλωβιζόμαστε σε εκατέρωθεν ισχυρισμούς, ζήτησα τη βοήθεια του εμπειρογνώμονα Δημήτρη Δαγρέ, ο οποίος μέχρι τη συνταξιοδότησή του ήταν διευθυντής χαρτογραφίας της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του ελληνικού Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και με αυτή την ιδιότητα έχει συμμετάσχει σε όλες τις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με Αίγυπτο, Λιβύη και Αλβανία.

Ας δούμε, λοιπόν, συγκεκριμένα τα στοιχεία:

• Η συμφωνία οριοθετεί την θαλάσσια περιοχή μεταξύ των μεσημβρινών 26^ο00′ και 27^ο59′. Είναι όπως φαίνεται στον χάρτη μία θαλάσσια ζώνη από Βορρά προς Νότο που τέμνει τη θαλάσσια ζώνη που είχε ορίσει-οριοθετήσει το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης. Κρατηθήκαμε 0,8 μίλι μακριά από τον 28^ο μεσημβρινό, επειδή αυτόν έχουν θέσει ως δυτικό όριο οι Τούρκοι σε θαλασσοτεμάχια που αυθαιρέτως έχουν ορίσει εδώ και χρόνια.
• Η διαχωριστική γραμμή της ελληνικής από την αιγυπτιακή ΑΟΖ καθορίζεται με πέντε σημεία A, B C, D, και Ε, τα οποία προσδιορίζονται με τις γεωγραφικές συντεταγμένες τους. Η διαχωριστική γραμμή είναι ευθυτενής και έχει μήκος 104 μίλια.
• Στο κείμενο της συμφωνίας δεν αναφέρεται η μέθοδος, με την οποία καθορίστηκε η διαχωριστική γραμμή.
• Η θαλάσσια περιοχή που οριοθετείται ορίζεται: Όπως προανέφερα δυτικά και ανατολικά από τους δύο μεσημβρινούς 26^ο00’Α και 27^ο59’Α, αντίστοιχα. Βόρεια από τα εξωτερικά όρια των χωρικών υδάτων της Ελλάδας και νότια της Αιγύπτου.

Μέτρηση από τη γραμμή των 12 μιλίων

Για να διαπιστώσουμε επακριβώς τα ποσοστά της ΑΟΖ που εξασφάλισε με τη συμφωνία η κάθε χώρα θα πρέπει η μέτρηση να γίνει με ισοβαρή τρόπο. Εάν η ελληνική ΑΟΖ υπολογισθεί αρχίζοντας από το τέλος των ελληνικών χωρικών υδάτων [6 ναυτικά μίλια (εφεξής θα τα αναφέρουμε ως μίλια)] και η αιγυπτιακή ΑΟΖ από το τέλος των αιγυπτιακών χωρικών υδάτων (12 μίλια), λόγω αυτής της διαφοράς θα έχει κρυφτεί από τον υπολογισμό η θαλάσσια έκταση μεταξύ 6 και 12 μιλίων από τις αιγυπτιακές ακτές, ενώ η αντίστοιχη ελληνική θα φαίνεται.

Για τις ανάγκες ισοβαρούς μέτρησης, λοιπόν και χωρίς να αμφισβητείται βεβαίως το υφιστάμενο νομικό καθεστώς των χωρικών υδάτων της κάθε χώρας, θα λάβουμε ως εξωτερικό όριο των χωρικών υδάτων και αφετηρία της εκατέρωθεν ΑΟΖ τα 12 μίλια από τις ελληνικές και τις αιγυπτιακές ακτές. Ένας δεύτερος εξίσου ισοβαρής τρόπος είναι να λάβουμε ως αφετηρία μέτρησης της ΑΟΖ ή τη γραμμή των 6 μιλίων ή τη φυσική ακτογραμμή και των δύο χωρών. Ας σημειωθεί ότι η Αίγυπτος έχει χαράξει γραμμές βάσης σ’ όλο το μήκος των ακτών της στη Μεσόγειο από τα σύνορά της με τη Λιβύη μέχρι τα σύνορά της με το Ισραήλ, κερδίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο θαλάσσια έκταση εμβαδού 750 km2.

Ας εφαρμόσουμε την πρώτη μέθοδο. Οι δύο μεσημβρινοί τέμνουν σε δύο σημεία τις ακτές της Ελλάδας και σε άλλα δύο σημεία τις ακτές της Αιγύπτου (Χάρτης Α). Επομένως για την κάθε χώρα τα δύο αντίστοιχα σημεία ορίζουν το τμήμα των σχετικών ακτών στην κάθε πλευρά. Το μήκος των ακτών, κατά τη νομολογία, μετριέται στην γενική κατεύθυνση των ακτών και όχι στην φυσική διαδρομή της ακτογραμμής.

Για την Αίγυπτο οι περικλειόμενες από τους δύο μεσημβρινούς ακτές είναι ηπειρωτικές και έχουν μήκος 108 μίλια. Για την Ελλάδα, οι ακτές είναι νησιωτικές και στο περικλειόμενο από τους δύο μεσημβρινούς χώρο υπάρχουν τρία θαλάσσια στενά (Κρήτη-Κάσος, Κάσος-Κάρπαθος και Κάρπαθος-Ρόδος) (Χάρτης Α). Αντικειμενικός τρόπος διαχωρισμού του Αιγαίου από την Ανατολική Μεσόγειο στα στενά αυτά είναι η γραμμή κατά την οποία το στενό έχει το μικρότερο πλάτος, που είναι γεωγραφικό χαρακτηριστικό. Ο διαχωρισμός που έχει γίνει από τον Διεθνή Υδρογραφικό Οργανισμό –ΙΗΟ (SP 23/53), για σκοπούς ονοματολογίας των ναυτικών χαρτών, στα στενά δεν ακολουθεί πάντα γεωγραφικά χαρακτηριστικά.

Η οριοθέτηση της ΑΟΖ με την αρχή της μέσης γραμμής

Με βάση αυτή την παραδοχή, το μήκος των ελληνικών νησιωτικών ακτών που περικλείονται από τους δύο μεσημβρινούς (Κουφονήσι, Κρήτη, Ελάσα, Κάσος, Κάρπαθος, Ρόδος) (Χάρτης Α) είναι 110,7 μίλια (5,7+30,6+3,1+12,2+39+20,1). Με βάση νομολογικό δεδομένο για το Κουφονήσι και την Ελάσα που βρίσκονται εξ ολοκλήρου στην Ανατολική Μεσόγειο έχει μετρηθεί περιμετρικά το μήκος της ακτής. Ο λόγος των μηκών των περικλειομένων από τους δύο μεσημβρινούς ακτών των δύο χωρών είναι 110,7/108=1,03. Η οριοθέτηση με εφαρμογή της αρχής της μέσης γραμμής δίνει ελληνική ΑΟΖ εμβαδού 38.859 km2. Αντιστοίχως δίνει αιγυπτιακή ΑΟΖ εμβαδού 35.051 km2.

Το συνολικό εμβαδόν της θαλάσσιας περιοχής που οριοθετείται είναι 73.910 km2 (38.859+35.051). Σε ποσοστά, λόγω της γεωγραφίας και με βάση την αρχή της μέσης γραμμής η Ελλάδα θα έπαιρνε το 52,6% της οριοθετηθείσας θαλάσσιας έκτασης και η Αίγυπτος το 47,4%. Ο λόγος των αντίστοιχων ΑΟΖ είναι 1,1 (38.859/35.051 ή 52,6/47,4) πολύ κοντά στον λόγο του μήκους των ακτών που είναι 1,03.

Η οριοθέτηση της ΑΟΖ με την συμφωνία του Καΐρου

Ας δούμε τώρα τι προβλέπει η συμφωνία του Καΐρου για να διαπιστώσουμε πόση είναι η απόκλιση από τα ποσοστά που θα έδινε η εφαρμογή της αρχής της μέσης γραμμής. Με βάση τις συντεταγμένες της οριοθετικής γραμμής A-B-C-D-E, η συμφωνία δίνει στην Ελλάδα ΑΟΖ εμβαδού 32.525 km2 και στην Αίγυπτο ΑΟΖ εμβαδού 41.385 km2. Πάντα μιλάμε για την ίδια θαλάσσια περιοχή, το συνολικό εμβαδόν της οποίας είναι 73.910 km2. Σε ποσοστά, η Ελλάδα παίρνει 44% και η Αίγυπτος 56%. Με τη συμφωνία ο λόγος των ακτών 1,03 απέχει πολύ από τον λόγο της έκτασης των ΑΟΖ που είναι 0,79 (32.525/41.385 ή 44%/56%).

Όπως φαίνεται και στον Χάρτη Β το σημείο Α στα ανατολικά της οριοθετικής γραμμής είναι 28,5 μίλια βορειότερα από όπου θα ήταν εάν είχε εφαρμοσθεί η αρχή της μέσης γραμμής, στερώντας ΑΟΖ από την Ελλάδα. Λιγότερο μετατοπισμένα προς Βορρά είναι και τα σημεία της οριοθετικής γραμμής που βρίσκονται δυτικότερα.

Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να υπογραμμίσουμε ότι η απόκλιση της ΑΟΖ που έλαβε η Ελλάδα δεν είναι από το 50% στο 44%. Είναι από το 52,6% που θα της έδινε η αρχή της μέσης γραμμής στο 44%. Η μείωση της ελληνικής ΑΟΖ 6.334 km2 (από 38.859 σε 32.525) που αντιστοιχεί σε μείωση κατά 17,66% ή για να το πούμε αλλιώς η Ελλάδα παραχώρησε με τη συμφωνία στην Αίγυπτο το 8,6% της συνολικής θαλάσσιας έκτασης που οριοθετήθηκε (Χάρτης Β). Και μάλιστα σε περιοχή που ο βυθός της εκτιμάται ότι κρύβει μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων.

Μέτρηση από τη γραμμή των 6 μιλίων

Εάν εναλλακτικά ακολουθήσουμε την δεύτερη μέθοδο και λάβουμε ως αρχή για τη μέτρηση της ΑΟΖ όχι τη γραμμή των 12 μιλίων από τις ακτές, αλλά τη γραμμή των 6 μιλίων (και για τις δύο χώρες) θα έχουμε τα παρακάτω διαφοροποιημένα στοιχεία κατ’ αντιστοιχία, λόγω της διαφοροποίησης των γεωγραφικών δεδομένων.

Η οριοθέτηση με την αρχή της μέσης γραμμής θα έδινε στην Ελλάδα ΑΟΖ εμβαδού 42.098 km2 ή 54,6% και στην Αίγυπτο ΑΟΖ εμβαδού 35.051 km2 ή 45,4% (Χάρτης Γ). Το συνολικό εμβαδόν της θαλάσσιας περιοχής που οριοθετείται θα ήταν 77.149 km2 (42.098+35.051). Με τη συμφωνία του Καΐρου το εμβαδόν της ελληνικής ΑΟΖ είναι πέφτει από τα 42.098 στα 35.764 km2 ή από 54,6% στο 46,4% και της αιγυπτιακής ΑΟΖ αυξάνει από τα 35.051 στα 41.385 km2 ή από 45,4% στο 53,6% (Χάρτης Δ).

Με τη δεύτερη μέθοδο (μέτρηση της ΑΟΖ από τη γραμμή των 6 μιλίων από τις ακτές) η συμφωνία του Καΐρου μείωσε (σε σύγκριση με την αρχή της μέσης γραμμής) την ελληνική ΑΟΖ κατά 6.764 km2 ή σε ποσοστό 16,07%. Όπως υπογράμμισα και στους υπολογισμούς με την πρώτη μέθοδο, η απόκλιση της ΑΟΖ που έλαβε η Ελλάδα δεν είναι από το 50% στο 46,4%. Είναι από το 54,6% που θα της έδινε η αρχή της μέσης γραμμής στο 46,4% που της έδωσε η συμφωνία του Καΐρου. Για να το πούμε αλλιώς η Ελλάδα παραχώρησε με τη συμφωνία στην Αίγυπτο το 8,2% της συνολικής θαλάσσιας έκτασης που οριοθετήθηκε (Χάρτης Δ).

Αυτή είναι η αλήθεια των αριθμών, όπως προκύπτουν από τις μετρήσεις του Δημήτρη Δαγρέ, ενός εκ των κορυφαίων εμπειρογνωμόνων, ο οποίος –όπως προανέφερα– ως ανώτατος υπηρεσιακός παράγοντας ήταν ο επιστημονικός-τεχνικός σύμβουλος των ελληνικών αντιπροσωπειών σε όλες τις διαπραγματεύσεις των τελευταίων δεκαετιών για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Αυτά για όποιον ενδιαφέρεται για την αλήθεια. Οι άλλοι που αρέσκονται να καταναλώνουν προπαγάνδα δεν χρειάζονται βαρετούς αριθμούς και ποσοστά!