Η Ελλάδα “έκαψε” κυριαρχικό δικαίωμα στο βωμό του τουρκολιβυκού μνημονίου

Την Πέμπτη το απόγευμα ανακοινώθηκε αιφνιδιαστικά η υπογραφή συμφωνίας μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου. Η Συμφωνία έρχεται ως επιστέγασμα των προσπαθειών της ελληνικής κυβέρνησης να ακυρώσει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο και σε σημαντικό βαθμό το επιτυγχάνει. Όμως με τί κόστος; Όπως προκύπτει, η συμφωνία έχει τα εξής δύο βασικά χαρακτηριστικά:

• Πρώτον και σημαντικότερο: Η συμφωνία αναγνωρίζει με ελληνική υπογραφή ότι η Κρήτη έχει μειωμένη επήρεια ΑΟΖ. Όπως προκύπτει, η διανομή της ενδιάμεσης θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Ελλάδας-Αιγύπτου δεν έγινε με βάση την αρχή της μέσης γραμμής. Αντιθέτως έγινε με έναν ετεροβαρή για την Ελλάδα τρόπο που καταλήγει σε ένα 56%-44% υπέρ της Αιγύπτου. Πρόκειται για μια σημαντικότατη ελληνική παραχώρηση, διότι δεν αφορά μόνο αποδοχή μικρότερης ΑΟΖ από αυτή που μας αναλογεί, αλλά και παραδοχή του ότι ένα νησί με το μέγεθος της Κρήτης μπορεί να έχει μειωμένη επήρεια ΑΟΖ.
• Δεύτερον, πρόκειται για μια συμφωνία μερικής οριοθέτησης, η οποία εκτείνεται έως τον 28ο μεσημβρινό. Δηλαδή η οριοθέτηση δεν περιλαμβάνει το Καστελόριζο, που είναι και το πιο επίμαχο σημείο, ούτε καν ολόκληρη τη Ρόδο. Για την ακρίβεια ο 28ος μεσημβρινός τέμνει στη μέση τη Ρόδο. Αυτό σημαίνει ότι έστω και δια παραλείψεως, η Ελλάδα φαίνεται να έχει σεβαστεί την τουρκική επεκτατική πολιτική, η οποία θεωρεί δικό της ζωτικό χώρο την περιοχή ανατολικά του 28ου μεσημβρινού.

Η μερικότητα της οριοθέτησης πάσχει όμως και σε ένα καθαρά διαπραγματευτικό επίπεδο: δεν ρίχνεις στο τραπέζι το μεγαλύτερό σου χαρτί που είναι η Κρήτη για να πάρεις μισή συμφωνία. Διότι αν από την αρχή υπαναχωρείς στο μείζον, με τί αποθέματα θα διαπραγματευτείς στα δύσκολα, δηλαδή όταν θα μπει στη συζήτηση το Καστελόριζο και όταν πιθανότατα θα έχεις απέναντί σου και την Τουρκία;

Χάνεται η συνέχεια των ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου

Τα παραπάνω δείχνουν ότι η ελληνική κυβέρνηση υπό την πίεση που της ασκεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο προχωρά εσπευσμένα σε μια σειρά διευθετήσεων, τις οποίες για να τις πετύχει, δέχεται εκπτώσεις στα κυριαρχικά της δικαιώματα. Οι εκπτώσεις είχαν ήδη ξεκινήσει από την ελληνοϊταλική συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ. Αυτή τη φορά όμως η παραχώρηση μειωμένης επήρειας ΑΟΖ δεν αφορά τους Οθωνιούς, τις Στροφάδες και την αλιεία.

Αφορά την Κρήτη, δηλαδή ένα από τα μεγαλύτερα νησιά της Μεσογείου. Και φυσικά, αν η Ελλάδα αναγνωρίζει με την υπογραφή της ότι η “μητέρα όλων των νησιών”, η Κρήτη, έχει μειωμένη επήρεια ΑΟΖ, τότε τί επήρεια μπορεί να διεκδικήσει για τα άλλα νησιά του Αιγαίου και πρωτίστως για το μικρό σε έκταση Καστελλόριζο, έχοντας μάλιστα απέναντί της την Τουρκία;

Όσον αφορά το σύμπλεγμα Καστελλορίζου είναι πια προφανές ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν θα υπάρξει πλήρης επήρεια ΑΟΖ. Και φυσικά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να διεκδικηθεί ούτε ενώπιον ενός διεθνούς δικαστηρίου, αφού η ίδια η Ελλάδα έχει δημιουργήσει ένα αρνητικό προηγούμενο: έχει εγκαταλείψει την αρχή της μέσης γραμμής και έχει αναγνωρίσει μειωμένη επήρεια ΑΟΖ στο μεγαλύτερο νησί της, το οποίο μάλιστα δεν βρίσκεται καν δίπλα στην Τουρκία ή σε άλλη χώρα.

Όπως είπαμε και στην αρχή, η Συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου έγινε με σκοπό την υπονόμευση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου. Και αυτό, έως έναν βαθμό το επιτυγχάνει. Είναι όμως εν τέλει βλαπτική για τα ελληνικά συμφέροντα, και μάλιστα όχι τόσο για αυτά που παραχώρησε, αλλά κυρίως για εκείνα που βάσει της συμφωνίας αυτής θα παραχωρηθούν στο μέλλον. Και ένα από αυτά είναι η συνέχεια των ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου που θα πρέπει να θεωρείται υπόθεση οριστικά χαμένη.

Για την ακρίβεια ήταν πάντα μια χαμένη υπόθεση, αφού το ελληνικό κράτος απέφυγε συστηματικά να αναπτύξει οικονομική ζωή στην Στρογγύλη που είναι το νησί-κλειδί για την επίτευξη της συνέχειας ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου. Δηλαδή απέφυγε συστηματικά να θεμελιώσει πλήρη δικαιώματα θαλασσίων ζωνών με βάση τις προβλέψεις του Άρθρου 121 της Συνθήκης UNCLOS, το οποίο δίνει κανονικά δικαιώματα ΑΟΖ σε νήσους που είναι κατοικημένες και έχουν οικονομική ζωή.

Το τουρκολιβυκό μνημόνιο παράγει αποτελέσματα

Υπάρχει όμως κάτι ακόμη που παραχωρήθηκε σιωπηρά. Η μετακίνηση του ορίου της ΑΟΖ προς τα βόρεια, δηλαδή προς την ελληνική μεριά, έγινε πάνω σε ένα πιθανολογούμενο κοίτασμα φυσικών πόρων (βλέπε παρακάτω χάρτη Ηλία Κονοφάγου). Επομένως εδώ έχουμε να κάνουμε με μια παραχώρηση επί ορυκτού πλούτου, η οποία φυσικά δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη περιοχή. Διότι είναι προφανές ότι αν σήμερα δώσαμε ΑΟΖ στην Αίγυπτο, τότε το ίδιο πιθανώς να γίνει αύριο και με τη Λιβύη.

Τουλάχιστον αυτό θα μας ζητηθεί σε μια πιθανή μελλοντική διαπραγμάτευση με βάση το σημερινό προηγούμενο. Στην απευκταία, λοιπόν, περίπτωση που η Ελλάδα θα δεχτεί μια νέα έκπτωση στα κυριαρχικά της δικαιώματα (ίσως και υπό την πίεση του ξένου παράγοντα) θα παραχωρήσει περιοχή και στα σημαντικά κοιτάσματα που πιθανολογούνται νοτιοανατολικά της Κρήτης. Και βέβαια σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί κανείς να μαντέψει σε ποιον θα παραχωρήσει δικαιώματα άντλησης η Λιβύη στα κοιτάσματα που θα της αναλογούν.

Μήπως, λοιπόν, η συνεκμετάλλευση έχει αποφασιστεί με την ευλογία του ξένου παράγοντα και απλώς σε αυτή τη φάση βλέπουμε τα κομμάτια του παζλ να συναρμολογούνται; Ο καιρός θα δείξει. Για την ώρα πάντως είναι σαφές ότι από την στιγμή που υπεγράφη το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, έχει ξεκινήσει για την Ελλάδα μια αλυσίδα αρνητικών εξελίξεων. Στην προσπάθειά της η Ελλάδα να το εξουδετερώσει, έχει αρχίσει να παραχωρεί τμήματα της κυριαρχίας της εν είδει λύτρων που πληρώνει για να αποσπάσει τις υπογραφές τρίτων.

Και οι τρίτοι βέβαια το ξέρουν καλά αυτό και ζητούν να τους παραχωρηθούν ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα με την υπογραφή λεόντειων συμβάσεων. Αυτό είναι το κόστος που πληρώνει η χώρα για χρόνια παραλείψεων και αδράνειας και διότι δεν έγιναν αυτά που έπρεπε την ώρα που έπρεπε. Και οι ευθύνες βέβαια βαραίνουν το σύνολο του ελληνικού πολιτικού κόσμου και όχι μόνο την παρούσα κυβέρνηση που καλείται ενδεχομένως να γράψει ένα μέρος του επιλόγου.

Όμως, η Ελλάδα πλανάται αν νομίζει ότι έστω και με τέτοιο κόστος θα περιχαρακώσει την κολοβωμένη κυριαρχία της. Διότι αργά ή γρήγορα θα υποχρεωθεί να την επικυρώσει απέναντι στην Τουρκία. Ας είμαστε, λοιπόν, έτοιμοι για τη συνέχεια της κρίσης και ας διαμορφώσουμε έστω και τώρα μια συνολική στρατηγική για την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Πρέπει επί τέλους να πάψουμε να απαντούμε σπασμωδικά στις τουρκικές προκλήσεις, γιατί ο αυτοσχεδιασμός κοστίζει.