Η ελληνική υψηλή στρατηγική – Από τα Βαλκάνια στην Αν. Μεσόγειο

Ως υψηλή στρατηγική νοείται μια διπλωματική, πολιτική και οικονομική αλληλουχία μέσων και σκοπών, όπου οι στρατιωτικές δυνατότητες συσχετίζονται με διάφορους πολιτικούς σκοπούς. Το κράτος εκμεταλλευόμενο τα πλεονεκτήματα που διαθέτει προσπαθεί συγχρόνως να περιορίσει αυτά του αντιπάλου του ( Γ-Χ. Τσαούση). Είναι προφανές ότι η Ελλάδα αναπτύσσει συστηματικά τα τελευταία χρόνια μια υψηλή στρατηγική, η οποία συνίσταται στην ενδυνάμωση των διπλωματικών, οικονομικών και στρατιωτικών σχέσεων με μια σειρά χωρών των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου.

Οι πολιτικές αυτές εντάσσονται στο δόγμα της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής του Νίκου Κοτζιά, σκοπός του οποίου ήταν η διάνοιξη διαύλων με διαφορετικούς και πολλές φορές αντιμαχόμενους παίχτες, μέσω της επιδίωξης οριακών συνεργασιών σε μεγαλύτερα projects. Οι εν λόγω πολιτικές ήδη αποδίδουν καρπούς που είναι πλέον ιδιαίτερα ορατοί στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Συμφωνία των Πρεσπών αποτέλεσε τον βαλκανικό πυλώνα αυτής της στρατηγικής, ενώ οι άξονες Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου τον πυλώνα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η θαρραλέα Συμφωνία των Πρεσπών που προσέλαβε διεθνείς διαστάσεις ως μέθοδος επίλυσης διενέξεων, ήδη αποδίδει οφέλη στη χώρα, αφενός με τον περιορισμό της τουρκικής επιρροής, αφετέρου με την ανάδειξη ενός νέου ελληνικού ρόλου στην ευρύτερη περιοχή. Η αποφασιστικότητα που προσέδωσε στην ελληνική πλευρά αυτή η επιτυχία, ήδη καταγράφεται στις σχέσεις Ελλάδας-Αλβανίας και στην επίλυση του μειονοτικού ζητήματος με όρους ευρωπαϊκού κεκτημένου. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας αποτελεί κεντρικό κριτήριο για την ενταξιακή πορεία της Αλβανίας στην ΕΕ. Στην πολιτική αυτή η Ελλάδα έχει στο πλευρό της τη Γερμανία και όχι μόνο.

Η πολυδιάστατη συνεννόηση Ελλάδας-Βουλγαρίας-Ρουμανίας-Σερβίας προσέλαβε μια έντονη οικονομική διάσταση, κατά την πρόσφατη 7η Τετραμερή Συνάντηση στο Βουκουρέστι, με το όραμα της συνανάπτυξης μέσω ενός πολυδιάστατου δακτυλίου διασυνδεσιμότητας ανάμεσα στις τέσσερις αυτές χώρες. Η τετραμερής συνεννόηση αποτελεί έναν οικονομικό άξονα που διευκολύνει την κοινή ανάπτυξη κρίσιμων υποδομών διεθνούς ενδιαφέροντος. Στο πλαίσιο αυτό έχει αναπτυχθεί παράλληλα ο Σχηματισμός Μάχης HELBROC μεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας-Ρουμανίας που συνεκπαιδεύει μονάδες ειδικών δυνάμεων με τη συμμετοχή σε ασκήσεις στους τομείς πολιτικής προστασίας και χειρισμού κρίσεων, ενώ προωθείται πλέον και η πλήρης συμμετοχή της Σερβίας.

Η πρόσφατη ένταξη της Ελλάδας στην Πρωτοβουλία 16+1 στην οποία μετέχουν πλέον 17 ευρωπαϊκές χώρες (Βουλγαρία, Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Βόρεια Μακεδονία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σερβία, Ουγγαρία, Κροατία, Μαυροβούνιο, Τσεχία) και η Κίνα ως προέκταση στο μεγάλου εμπορικού-οικονομικού σχεδιασμού one road, one belt είναι ενδεικτική του ρόλου που κερδίζει η χώρα. Το ίδιο ισχύει και η συμμετοχή από το 2018 στην Berlin Process για το Μεταναστευτικό και τα Βαλκάνια.

Ενέργεια, EastMed και τριμερείς συνεργασίες

Είναι σαφές ότι οι τεράστιοι ενεργειακοί πόροι που έχουν εντοπιστεί στις ΑΟΖ του Ισραήλ, της Κύπρου και της Αιγύπτου και πιθανότατα και της Ελλάδας έχουν προκαλέσει μεγάλη κινητικότητα ισχυρών συμφερόντων στην περιοχή. Η πρόσφατη συμφωνία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ για τον αγωγό EastMed που έγινε στην Ιερουσαλήμ παρουσία του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο συνοδεύτηκε από μια κοινή δήλωση των 3+1. Σ’ αυτή αναφέρεται ότι «συμφώνησαν να αυξήσουν την περιφερειακή συνεργασία, να στηρίξουν την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια, και να αμυνθούν ενάντια σε εξωτερικές κακές επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή».

Γύρω από αυτές τις εξελίξεις, Ελλάδα και Κύπρος από κοινού αναπτύσσουν παράλληλα και εμβαθύνουν τις σχέσεις τους με άλλες χώρες της περιοχής στη λογική των τριμερών σχημάτων. Η παρουσία του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στη 2η Τριμερή Σύνοδο Κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ιορδανίας και του Προέδρου της Δημοκρατίας στην Τριμερή Συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας-Κύπρου-Λιβάνου είναι ενδεικτικές αυτής της στρατηγικής. Σ’ αυτές τις συναντήσεις συζητούνται θέματα, όπως το προσφυγικό, το Κυπριακό, η κατάσταση στη Συρία και η οικονομική συνεργασία σε τομείς υποδομών.

Η διπλωματία των στρατιωτικών ασκήσεων που έχουν προσλάβει τακτικό χαρακτήρα διευρύνουν τόσο τον σταθεροποιητικό ρόλο της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, όσο και τις αποτρεπτικές της δυνατότητες. Οι συχνές πολυδιάστατες ασκήσεις Κύπρου-Ισραήλ με τη συμμετοχή της Ελλάδας είναι η πλέον προχωρημένη έκφανση του άξονα που έχουν συμπήξει οι τρεις χώρες. Να σημειώσουμε εδώ ότι Κύπρος και Γαλλία βρίσκονται σε προχωρημένες συζητήσεις για τη δημιουργία ναυτική βάσης στο Μαρί.

Επίσης, χαρακτηριστική είναι η μεγάλης κλίμακας πολυεθνική άσκηση «Ηνίοχος», στην οποία συμμετείχε μεγάλος αριθμός αεροπορικών δυνάμεων από τη χώρα μας, αλλά και από τις ΗΠΑ (F35), τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιταλία και το Ισραήλ, καθώς και δυνάμεων του Στρατού Ξηράς και του Πολεμικού Ναυτικού. Ακολούθησε (λήγει στις 19 Απριλίου) η κοινή διακλαδική άσκηση Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου «Μέδουσα 8» στην ευρύτερη περιοχή της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, την οποία παρακολουθούν παρατηρητές από τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιταλία, την Ιορδανία, το Κουβέιτ, το Μαρόκο, το Μπαχρέιν, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σαουδική Αραβία, τη Σερβία, το Σουδάν και τις ΗΠΑ.

Το νομοσχέδιο Μενέντεζ-Ρούμπιο

Ο «Νόμος για την εταιρική σχέση ασφάλειας και ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο» που υπέβαλαν οι δύο Αμερικανοί γερουσιαστές καταγράφει συγκεκριμένα βήματα για την εμβάθυνση των σχέσεων των ΗΠΑ με την Κύπρο και την Ελλάδα, στο πλαίσιο της ανάσχεσης της ρωσικής επιρροής στην ευρύτερη περιοχή και των συμμάχων της. Έτσι, προβλέπεται η τακτική εκπόνηση έκθεσης για τις παραβιάσεις της ελληνικής κυριαρχίας και του ελληνικού εναέριου χώρου, ενώ ανάλογη έκθεση θα συντάσσεται για τις παραβιάσεις της κυπριακής κυριαρχίας εντός της ΑΟΖ. Επίσης, έγινε άρση του εμπάργκο πώλησης όπλων προς την Κύπρο. Ακόμη, προβλέπεται η καθιέρωση υποβολής εκθέσεων από τον Υπουργό Εξωτερικών για την κακόβουλη επιρροή της Ρωσίας στην Κύπρο, την Ελλάδα και το Ισραήλ.

Ουσιαστικά πρόκειται για την ανάδειξη της Ελλάδας και της Κύπρου σε στρατηγικούς πυλώνες της σταθερότητας και της ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή. Προφανώς, και εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα, προφανώς και πρόκειται για κίνηση αντιστάθμισης της τουρκικής απώλειας, προφανώς συνδέεται και με πωλήσεις όπλων στη χώρα μας και την Κύπρο. Όμως, εξυπηρετεί την ελληνική και την κυπριακή ασφάλεια έναντι της τουρκικής προκλητικότητας, αλλάζει σταδιακά τους όρους επίλυσης του Κυπριακού και προσθέτει κύρος στην Ελλάδα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η εξέλιξη αυτή έχει πολιτικές επιπτώσεις και ενέχει κινδύνους που ξεφεύγουν από τα στενά ζητήματα εθνικής ασφαλείας, αφού μπορεί να εμπλέξει τις χώρες μας στην ρωσοαμερικανική αντιπαράθεση και κατ’ επέκταση με το Ιράν και ορισμένες αραβικές χώρες. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητες οι αντιστίξεις, οι επιφυλάξεις, ο σκεπτικισμός και η ευελιξία. Σε κάθε περίπτωση η εξέλιξη αυτή σε μια Ελλάδα και Κύπρο που εξέρχονται από την κρίση και βρίσκονται μπροστά σε μεγάλες αναπτυξιακές προκλήσεις, η νέα αμερικανική πολιτική για τις δύο χώρες του Ελληνισμού δεν μπορεί παρά να είναι ευπρόσδεκτη.