Η επίσκεψη Ερντογάν και ο αμερικανικός δάκτυλος

του Απόστολου Αποστολόπουλου  – 

Το κείμενο αυτό γράφτηκε πριν να έρθει ο Ερντογάν στην Αθήνα και δημοσιεύεται αφού έχει φύγει. Γράφτηκε με την πεποίθηση (και το ρίσκο) ότι αυτή η επίσκεψη δεν θα φέρει καμία ουσιώδη αλλαγή στα προβλήματά μας με την Τουρκία. Η επίσημη ατζέντα των συνομιλιών με δυσκολία δικαιολογεί την επίσκεψη Ερντογάν. Παραμένουν χαμηλές οι προσδοκίες και σταθερές οι θέσεις των δυο πλευρών. Με αυτό δεδομένο, είναι εύλογη η απορία για την αιτία της επίσκεψης.

Η εικασία γερμανικών και άλλων ΜΜΕ ότι ο Ερντογάν χρησιμοποιεί την Ελλάδα για να βγει από την απομόνωση που τον έχει η ΕΕ είναι αστεία. Ο Ερντογάν παίζει, αναλαμβάνοντας μεγάλα ρίσκα, στο επίπεδο των δυο Μεγάλων Δυνάμεων, αγνοώντας την ΕΕ. Δεν την έχει ανάγκη. Επίσης, δεν σπάει κάποιος τον αποκλεισμό του από τα μεγάλα σαλόνια, κάνοντας παρέα με φτωχούς συγγενείς.

Η επίσκεψη Ερντογάν πρέπει να θεωρηθεί απότοκο της επίσκεψης Τσίπρα στην Ουάσιγκτον και παράλληλων συνεννοήσεων της αμερικανικής κυβέρνησης με τον Τούρκο πρόεδρο. Θα ήταν ανόητη κάθε σκέψη ότι οι ΗΠΑ μένουν αδιάφορες ή αμέτοχες σε μια ελληνοτουρκική συνάντηση. Οι ΗΠΑ θέλουν τη συνοχή του ΝΑΤΟ εν όψει της παρατεταμένης αναμέτρησης με τη Ρωσία.

Εξαίρεση ο Καραμανλής

Οι ΗΠΑ βλέπουν Τουρκία και Ελλάδα ως ενιαίο χώρο από τότε που ιδρύθηκε το ΝΑΤΟ και δεν εννοούν να χαλάσει η στρατηγική τους από μερικά «παιδιαρίσματα του υπηρετικού προσωπικού για μερικούς βράχους» (το επιχείρημα των ΗΠΑ περί «βράχων» πρωτοεμφανίστηκε στα Ίμια). Το πιο κρίσιμο είναι ότι στελέχη φίλα προσκείμενα στον Ερντογάν υποστηρίζουν ότι πρέπει να φύγει η Τουρκία από το ΝΑΤΟ. Η επίσκεψη στην Αθήνα καταγράφει ότι η απειλή δεν είναι άμεση.

Και το Σκοπιανό η Ουάσιγκτον το αντιμετωπίζει σε πλαίσιο τύπου «καυγάδες του κατώτερου προσωπικού». Και όταν οι υπηρέτες μαλώνουν, το αφεντικό “οφείλει” να φέρει την ηρεμία. Η λύση προβλέπεται να είναι στο πλαίσιο της ίδιας εξωτερικής πολιτικής που παγίως ακολουθεί η χώρα και με μεγάλη συνέπεια εφαρμόζει ο ΣΥΡΙΖΑ. Συνοψίζεται απλουστευτικά, ως προς τη στάση της Αθήνας απέναντι στην Ουάσιγκτον, στη φράση: «Πες το κι έγινε». Τη δουλειά στο Σκοπιανό χάλασε ο Καραμανλής με το βέτο. Ένα βέτο το οποίο πληρώνει ακόμα.

Ουσιαστικές διαφορές

Την Ελλάδα και την Τουρκία χωρίζουν ζωτικά συμφέροντα, και όχι συγκυριακές διαφορές. Τέτοιες διαφορές που αφορούν στην καθαυτή ύπαρξη των κρατών δεν λύνονται με σαλονάτες συνομιλίες. Λύσεις διαρκείας προκύπτουν είτε από καθοριστικές ήττες, όπως το 1922 με την καταστροφή της Σμύρνης, είτε επιβάλλονται από ανώτερες δυνάμεις, όπως έγινε για παράδειγμα στη Γιάλτα. Μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου και τον καθοριστικό ρόλο των ξένων στην ελληνική απελευθέρωση, τις εξελίξεις χαράσσει και τις λύσεις επιβάλλει ο εκάστοτε επικυρίαρχος, εν προκειμένω οι ΗΠΑ.

Αντίθετα, η Τουρκία του Ερντογάν, μέλος τυπικά και ουσιαστικά του ΝΑΤΟ,  διατηρεί δυνατότητες αυτόνομων ελιγμών, κυρίως αμυντικού χαρακτήρα: για παράδειγμα, απορρίπτει λύσεις στο Κυπριακό, που εξαφανίζουν πρακτικά την επιρροή της στο νησί. Βλέπουμε λάθος το Κυπριακό. Κριτήριο της Τουρκίας δεν είναι τόσο τα κέρδη της τουρκοκυπριακής μειονότητας, όσο το να διατηρήσει το μερίδιο εξουσίας της. Τα κατά καιρούς σχέδια Ανάν δίνουν την εξουσία στους Αγγλοαμερικανούς και εξοβελίζουν όλους τους υπόλοιπους.

Η Τουρκία πήρε την άδεια των ΗΠΑ για την εισβολή στην Κύπρο, ενώ στη Συρία έχει την άδεια της Ρωσίας ή/και των ΗΠΑ, ανάλογα με την περίπτωση. Η Τουρκία δεν είναι προτεκτοράτο. Ακόμα και για θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια και την υπόστασή της, όμως, παίρνει άδεια ή έχει εξασφαλίσει ανοχή για να κινηθεί.

Πολιτική συμμόρφωσης

Ο ΣΥΡΙΖΑ εφαρμόζει το «ανήκομεν εις την Δύσιν» ολόψυχα. Είναι εντελώς αδικαιολόγητες και δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα οι θριαμβολογίες για το δήθεν νέο πνεύμα που πρυτανεύει στο υπουργείο Εξωτερικών, όπως και οι όποιες επικρίσεις, για φτηνή αντιπολίτευση. Τίποτα δεν έχει αλλάξει επί δεκαετίες με την τιμητική εξαίρεση, όπως αναφέρθηκε, του δίδυμου Καραμανλή/Μολυβιάτη με το βέτο στο θέμα των Σκοπίων και τη στήριξη του ΌΧΙ στο δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν.

Ελάχιστη απόδειξη ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει  στη στάση μας έναντι της Τουρκίας είναι το εξής: την επίσκεψη Ερντογάν ρύθμισε ο Νίκος Κοτζιάς σε συνάντηση που είχε μαζί του στην Τουρκία. Ο Τούρκος πρόεδρος θα επισκεφτεί τη Θράκη, όπως συνηθίζουν οι Τούρκοι επίσημοι, και η μόνη αντίδραση του Νίκου Κοτζιά ήταν να δηλώσει ότι ο Ερντογάν είναι έξυπνος!

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών δεν εξήγησε το σπουδαιοφανές συμπέρασμά του. Αλλά προφανώς ο Ερντογάν κατάλαβε (εξ ου το «έξυπνος»!) ότι κάποιον θα δυσαρεστούσε πολύ αν προέκυπταν προσκόμματα για την επίσκεψη λόγω της αδιαλλαξίας του. Έξυπνος ο ένας, «ευέλικτος» ο άλλος, και κάπως έτσι ήρθε ο Ερντογάν στην Αθήνα.

Αμερικανικός δάκτυλος

Αλλά το ερώτημα ισχύει: Τι θα συνέβαινε αν λέγαμε «να μην επισκεφθεί τη Θράκη ο Ερντογάν»; Θα μας έκανε πόλεμο; Θα απειλούσε ότι θα ματαιώσει την επίσκεψή του στην Αθήνα; Αν την επίσκεψη επιθυμούσε μόνο η Ελλάδα και η Άγκυρα, δεν θα είχε κανένα πρόβλημα να μην έρθει. Δεν μπορούσε, όμως, να ματαιώσει την επίσκεψη, δυσαρεστώντας τις ΗΠΑ, όταν τις έχει τόση ανάγκη για να δράσει κατά των Κούρδων.

Αν, τελικά, την επίσκεψη την ήθελαν οι ΗΠΑ, όπως υπαγορεύει η λογική, θα μπορούσαμε, μια φορά επιτέλους, να απαιτήσουμε να μην πάει στη Θράκη ο Ερντογάν. Η λογική λέει ότι οι ΗΠΑ επιθυμούσαν να έρθει στην Αθήνα ο Τούρκος πρόεδρος και ότι εκείνος δέχθηκε. Αλλά, επιπροσθέτως, ο Ερντογάν επέβαλε στην Αθήνα την επίσκεψη στη Θράκη, για να εξυπηρετήσει τα τουρκικά συμφέροντα.

Συμπερασματικά, ο Ερντογάν δεν παριστάνει τον τσάμπα μάγκα. Επιδιώκει απτά κέρδη, όσο μπορεί και όπου τον παίρνει. Η Τουρκία βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού, και ο Ερντογάν παίζει το κεφάλι του. Δεν έχει σημασία αν ο Τούρκος πρόεδρος δημιούργησε πρόβλημα, όπως φοβόταν η Αθήνα, ή αν αυτό απεφεύχθη. Ο φόβος της Αθήνας παραμένει. Κι ενός φόβου μύριοι έπονται.