Η επίσκεψη Λαβρόφ και το ελληνορωσικό διπλωματικό πόκερ

Η προ καιρού επίσκεψη του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην Αθήνα ήταν αναμφισβήτητα χρήσιμη για την επανεκκίνηση των διμερών σχέσεων. Δεν δικαίωσε, όμως, τις κυβερνητικές προσδοκίες για –μικρή έστω– μεταβολή της πολιτικής της Μόσχας έναντι της Άγκυρας.

Ο Σεργκέι Λαβρόφ προέβη στην –επί της αρχής– θετική δήλωση ότι «σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, κάθε συμβαλλόμενο κράτος έχει δικαίωμα να καθορίζει το εύρος των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια». Ωστόσο, ως ένα μικρό δείγμα της μεγάλης πείρας του και θυμίζοντας τον θρυλικό Σοβιετικό ομόλογό του Αντρέι Γκρομίκο, ο Σεργκέι Λαβρόφ πρόσθεσε ότι η άσκηση του ελληνικού δικαιώματος πρέπει να γίνει «φυσικά, υπολογίζοντας τις προβλέψεις της ελάχιστης κοινής λογικής και τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες». Υπαινίχθηκε, δηλαδή, ότι το Αιγαίο ίσως και να αποτελεί ειδική περίπτωση, όπως υποστηρίζει η Άγκυρα από τη δεκαετία του ’70.

Ταυτόχρονα, στις δημόσιες επισημάνσεις του ενώπιον του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ο Σεργκέι Λαβρόφ αποκάλυψε το διεθνές διπλωματικό παιγνίδι που εξελίσσεται αυτή την εποχή με επίκεντρο την Αθήνα. Έκρινε πως «οι συνομιλίες επιβεβαίωσαν ότι η συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ δεν εμποδίζει την ανάπτυξη των σχέσεων με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Θα ήταν επιθυμητό και αυτοί, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ, να μη μας εμποδίζουν να αναπτύξουμε τις σχέσεις με την Ελλάδα».

Στο πλαίσιο αυτό, η ρωσική πλευρά φέρεται ότι έχει παρέμβει εν ψυχρώ και στις σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ, εκφράζοντας δυσαρέσκεια για την ένταση των αντιρωσικών τόνων κατά την προηγηθείσα επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο και τις συνομιλίες του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τους υπουργούς Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας Νίκο Δένδια και Νίκο Παναγιωτόπουλο.

Φυσικά, ο Σεργκέι Λαβρόφ και ο πρεσβευτής στην Αθήνα Αντρέι Μασλόβ (αρμόδιος για την Ελλάδα και στην προηγούμενη θέση του στη Μόσχα από το 2010) γνωρίζουν άριστα ότι οι δηλώσεις του Μάικ Πομπέο κατά της Ρωσίας και της Κίνας είναι αυτονόητες μεταξύ συμμάχων. Η Ελλάδα δεν πρωταγωνιστεί στις κινήσεις και ανακοινώσεις της Ατλαντικής Συμμαχίας και της ΕΕ και μάλιστα είναι η πρώτη που υπογράμμισε (εν μέσω των κρίσεων στην Ουκρανία και την Κριμαία το 2013-14) ότι δεν νοείται ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας χωρίς συμμετοχή της Ρωσίας.

Τα αιτήματα Λαβρόφ

Επίσης, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε υποσχεθεί να παραστεί στις εκδηλώσεις, τον περασμένο Μάιο στη Μόσχα για τα 75 χρόνια από τη νίκη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν δεν είχε μεσολαβήσει η πανδημία, ο πρωθυπουργός (σκόπιμα ή μη) θα ήταν μάλλον ο μοναδικός ηγέτης δυτικής χώρας στην εξέδρα επισήμων της Κόκκινης Πλατείας. Επομένως, γίνεται σαφές ότι οι ισχυρισμοί του Σεργκέι Λαβρόφ είναι υπερβολικοί. Η ουσία είναι ότι η ρωσική πλευρά δημιουργεί κλίμα δυσαρέσκειας και ιδιότυπης διαπραγμάτευσης, ώστε να διασφαλίσει ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να αποτελεί τον πιο αδύναμο κρίκο εντός της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.

Σε αυτό το κλίμα, το Κρεμλίνο προωθεί σειρά αιτημάτων προς το Μέγαρο Μαξίμου. Πρώτιστη επιδίωξη της Μόσχας είναι η ακώλυτη δραστηριότητα του ρωσικού στόλου στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου και, κυρίως, ο ελλιμενισμός πλοίων του στην Ελλάδα. Το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ έχουν εκφράσει στην κυβέρνηση Μητσοτάκη την αντίθεσή τους στη χορήγηση αδειών ελλιμενισμού ήδη από τον Νοέμβριο του 2019.

Έχουν επικαλεστεί κινδύνους κατά βασικών συμμαχικών υποδομών και διεξαγωγής επιχειρήσεων κατασκοπείας, ενώ πιο πρόσφατα οι πλόες ρωσικών σκαφών επιφανείας συνδέθηκαν με τη μεταφορά υλικών στη Λιβύη. Η Μόσχα επιθυμεί εξάλλου τη θετική ή ουδέτερη στάση της Αθήνας έναντι της πρότασης για αναστολή ανάπτυξης πυραύλων μικρού και μέσου βεληνεκούς από τη Ρωσία και τα μέλη του ΝΑΤΟ. Η πρόταση κρίνεται από την Ατλαντική Συμμαχία ως παραπλανητική.

Ελληνική πλευρά 

Παράλληλα, η Ρωσία επιθυμεί τη στήριξη της Ελλάδας στην ήπια πολιτική της γερμανικής προεδρίας της ΕΕ για τη Λευκορωσία (συνδρομή στην αντιπολίτευση, χωρίς επιδίωξη αλλαγής καθεστώτος) και την Ουκρανία (τήρηση ανακωχής και σύγκληση συνόδου σε αόριστο μελλοντικό χρόνο). Ομοίως, η κυβέρνηση ευθυγραμμίζεται με την πολιτική του Σεργκέι Λαβρόφ για διεύρυνση των λεγόμενων “κατευθυντήριων αρχών” στις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας, ώστε να περιλαμβάνουν τα ζητήματα των Δυτικών Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και του Ιράν.

Το ερώτημα βέβαια, μετά τη θετική ανταπόκριση της ελληνικής πλευράς στις ρωσικές αξιώσεις, είναι αν το Μέγαρο Μαξίμου ζήτησε και έλαβε κάποιο χειροπιαστό αντάλλαγμα. Η απάντηση είναι αρνητική, σε αντίθεση με την Κύπρο, η οποία εξασφάλισε τουλάχιστον τη συνδρομή της Μόσχας στον ΟΗΕ για την τουρκική απόφαση να ανοίξουν τα Βαρώσια.