Η γεωγραφία ισχύος στο Αιγαίο και οι πέντε διαστάσεις μάχης

Μπορεί η Ελλάδα να έχει δρομολογήσει την προμήθεια υπερσύγχρονων μαχητικών και φρεγατών, αλλά μία σειρά από εξελίξεις στις διεθνείς γεωστρατηγικές ισορροπίες, οι οποίες επιφέρουν δραστικές αλλαγές στην τέχνη, επιστήμη και τεχνολογία του πολέμου, αναμένεται να επιδράσουν δραστικά και στις ισορροπίες στο ελληνοτουρκικό μέτωπο, στη γεωγραφία ισχύος στο Αιγαίο. Ορισμένες από αυτές τις αλλαγές στον χώρο της στρατιωτικής ισχύος που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια είναι οι ακόλουθες:

Πρώτον: Η επάνοδος στους κλασικούς γεωστρατηγικούς ανταγωνισμούς, με την αναγόρευση της Κίνας και Ρωσίας σε “αναθεωρητικές” δυνάμεις και ανταγωνιστές των ΗΠΑ. Αυτό αναγράφεται στο κείμενο της Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Δεκέμβριο 2017. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όμως, δεν χρειάζεται να επικαλεστούμε ντοκουμέντα, η σύγκρουση μέσω αντιπροσώπου ήδη εξελίσσεται.

Το γεγονός αυτό φέρνει εκ νέου στο προσκήνιο τις στρατιωτικές ικανότητες αντιμετώπισης ομόλογων ή περίπου αντιπάλων. Ταυτοχρόνως, πυροδοτεί μια έκρηξη στις προσπάθειες του Στρατού των ΗΠΑ να αναπτύξει μεθοδολογίες και τεχνολογίες για τη διεξαγωγή συμβατικών πολεμικών επιχειρήσεων εναντίον αντιπάλων υψηλής τεχνολογίας, η οποία πρέπει να καλύψει κενό πολλών ετών. Από το 2001 υπήρξε εμμονική προσήλωση σε επιχειρήσεις “εκτός του πολέμου” (MOOTW) και στην ανάπτυξη ικανοτήτων αντιαντάρτικου αγώνα (COIN). Όπως είχε χαρακτηριστικά δηλώσει ο Αμερικανός αντιστράτηγος Bruce Crawford, επικεφαλής αξιωματικός G6, «έχουμε ένα πρόβλημα ηλικίας 16 ετών, για το οποίο χρειαζόμαστε λύση μέσα σε ένα έτος».

Δεύτερον: Η επιστροφή στους στρατούς της Δύσης “ξεχασμένων” μεθοδολογιών μάχης, όπως είναι η Αεροεδαφική Μάχη (ALB), έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν οι τεθωρακισμένες μηχανοκίνητες ρωσικές δυνάμεις σε περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, οι οποίες πάντως στην Ουκρανία έδειξαν ότι δεν βρίσκονται και στην καλύτερη κατάσταση.

Ο Έλληνας Τριανταφύλλωφ

Τρίτον: Και στη Ρωσία είχαν επανέλθει με ανανεωμένη μορφή επιχειρησιακές αντιλήψεις, όπως είναι η “Μάχη εις Βάθος” (Deep Battle) και “Επιχειρήσεις εις Βάθος” (Deep Operations). Αυτές αποσκοπούν στην ταχεία προέλαση ανάμεσα από τις ρωγμές των εχθρικών δυνάμεων και την προσβολή σε όλο το πλάτος και βάθος της διάταξής τους. Αξίζει να επισημανθεί ότι οι μεθοδολογίες αυτές αποτελούν εν πολλοίς πνευματικό τέκνο του Έλληνα Βλαδίμηρου Τριανταφύλλωφ, μιας μεγάλης μορφής της θεωρίας του Πολέμου, ο οποίος για ακατανόητους λόγους παραμένει σχεδόν άγνωστος στην Ελλάδα.

Σε συνδυασμό με μεθοδολογίες υβριδικού πολέμου (hybrid warfare), οι επιχειρησιακές αυτές αντιλήψεις εκτιμάτο από Δυτικούς αναλυτές ότι στόχο είχαν να προσφέρουν στη Ρωσία τη δυνατότητα να επιτύχει στρατηγικά τετελεσμένα σε μικρό χρονικό διάστημα, έτσι ώστε να μην προλάβει να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός πυρηνικής αποτροπής της Δύσης. Γενικότερα, υπάρχει μια παγκόσμια τάση για τη δημιουργία ικανοτήτων “γρήγορων πολέμων” (swift wars), ικανών να επιφέρουν τετελεσμένα κάτω από το πυρηνικό κατώφλι (under the nuclear threshold), ή ακόμη και κάτω από το κατώφλι της στρατιωτικής αντιπαράθεσης γενικώς (below the threshold of military conflict), όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το πρόσφατο κείμενο για την Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ.

Παρόμοιες αντιλήψεις, δόγματα, φιλοσοφίες και μεθοδολογίες, εμπλουτισμένες από τα διδάγματα που προσφέρει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ενδέχεται να βρουν σημαντικές εφαρμογές στο ιδιόρρυθμο ελληνοτουρκικό σύστημα αντιπαράθεσης, όπου η συμμετοχή και των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ περιορίζει το ενδεχόμενο διεξαγωγής πολέμων παρατεταμένης διάρκειας.

Πολυχωρική προβολή ισχύος

Τέταρτον: Πολύ πριν την εισβολή, οι ρωσικές δυνάμεις είχαν εφαρμόσει περιορισμένα στην Ουκρανία τακτικές πολυχωρικής (multi domain) προβολής ισχύος. Σ’ αυτό το πλαίσιο, μέσα ηλεκτρονικού πολέμου προσφέρουν άμεσα πληροφορίες αναφορικά με την εχθρική διάταξη, τόσο σε μονάδες πυροβολικού, έτσι ώστε να προσβάλουν με σαρωτικό πυρ τις εχθρικές δυνάμεις, όσο και σε μονάδες ελιγμού, έτσι ώστε να προελάσουν, αποφεύγοντας τα ισχυρά σημεία αντίστασης. Τα αποτελέσματα, πάντως, της πρώτης φάσης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία επιβεβαίωσαν το χρυσό κανόνα ότι στο πραγματικό πόλεμο τα πράγματα συνήθως εξελίσσονται με διαφορετικό τρόπο από τον επιτελικό σχεδιασμό.

Οι εξελίξεις αυτές, πάντως, είχαν ωθήσει και τον αμερικανικό Στρατό να δώσει έμφαση στην ενίσχυση των μάλλον παραμελημένων μέχρι πρόσφατα ικανοτήτων ηλεκτρονικού πολέμου. Τον ηλεκτρονικό πόλεμο τον ενοποιούν με τις επιχειρήσεις στον κυβερνοχώρο, διαμορφώνοντας ένα νέο είδος επιχειρήσεων. Πρόκειται για τις κυβερνο-ηλεκτρομαγνητικές δραστηριότητες (cyber electromagnetic activities CEMA).

Αυτός ο συνδυασμός αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης φιλοσοφίας για συνδυαστική δράση σε όλους τους χώρους μάχης, που προωθεί η κυρίαρχη αντίληψη της “Πολυχωρικής Μάχης” (MDB) του Στρατού των ΗΠΑ. Η τελευταία επιδιώκει να επιτύχει σύζευξη ικανοτήτων και συνεργατικά αποτελέσματα και στις πέντε διαστάσεις της μάχης (στεριά, θάλασσα, αέρα, διάστημα και CEMA).

Πέμπτον: Το βεληνεκές των συστημάτων πυροβολικού (πολλαπλών εκτοξευτών ρουκετών και πυροβόλων) αυξάνει ολοένα και περισσότερο, εν παραλλήλω με τη δραστική αύξηση των ικανοτήτων τους να επιφέρουν πολυχωρικά αποτελέσματα με τη χρήση πολεμικών κεφαλών διαφόρων τύπων (τόσο hard kill, όσο και soft kill). Για παράδειγμα, η εταιρεία Rheinmetall Denel Munitions (RDM) (γερμανο-νοτιοαφρικανική) αναπτύσσει μια οβίδα πυροβολικού των 155 χιλιοστών της οικογένειας πυρομαχικών Assegai.

Αυτή θα είναι συμβατή με τις προδιαγραφές JBMOU (Joint Ballistic Memorandum of Understanding) του ΝΑΤΟ και θα επιτυγχάνει βεληνεκές 70 χλμ. Γενικότερα, μέσα στο νέο διεθνές γεωστρατηγικό περιβάλλον το Πυροβολικό αναμένεται να κληθεί πολλές φορές να αναλάβει μεγάλο εύρος των αποστολών της Αεροπορίας σε σχετικά μικρά γεωγραφικά συστήματα.

Επιπτώσεις στη γεωγραφία ισχύος στο Αιγαίο

Οι εξελίξεις αυτές συνδυάζονται με μια σειρά από νέα δεδομένα που αναμένεται να προκύψουν τα επόμενα χρόνια και στις ελληνοτουρκικές ισορροπίες ισχύος. Μεταξύ των άλλων, ριζικές αλλαγές στη γεωγραφία ισχύος στο Αιγαίο (δευτερευόντως και στον Έβρο) ενδέχεται να επιφέρουν οπλικά συστήματα υποστρατηγικής σημασίας, τα οποία αναμένεται να ενταχθούν σε υπηρεσία στο τουρκικό οπλοστάσιο τα επόμενα χρόνια.

Αναφέρουμε τα επίγεια συστήματα αεράμυνας (GBAD) μεγάλου βεληνεκούς, με προεξάρχον φυσικά το S-400, ακόμη κι αν αυτό διαθέτει τους πυραύλους 46Ν6 με βεληνεκές 250 χλμ κι όχι τους 40Ν6 με βεληνεκές 400 χλμ. Τα μαχητικά αεροσκάφη F-35 Lightning II που επρόκειτο να παραλάβει η Τουρκία έχουν –τουλάχιστον προς το παρόν– αφαιρεθεί από την εξίσωση. Στην εξίσωση, όμως, υπάρχει μια διευρυνόμενη οικογένεια βαλλιστικών πυραύλων διαφόρων διαμορφώσεων. Σ’ αυτούς τους πυραύλους είναι περίπου αναπόφευκτο να συμπεριληφθούν και αντιπλοϊκοί ASBM.

Ο συνδυασμός όλων αυτών θα δημιουργήσει έναν θύλακο αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2 / AD bubble) για τη δράση της Ελληνικής Αεροπορίας αλλά και του Ελληνικού Ναυτικού στο Αιγαίο. Εάν οι Τούρκοι καταφέρουν με κάποιον τρόπο (π.χ. drones με μικρό ίχνος) να στοχοποιούν μονάδες επιφανείας του Ελληνικού Ναυτικού για λογαριασμό αντιπλοϊκών βαλλιστικών πυραύλων (ASBM), θα αποκτήσουν σοβαρότατο πλεονέκτημα.

Η ισορροπία με την Τουρκία

Σε μία τέτοια περίπτωση, οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις θα κληθούν να λειτουργήσουν σε ένα περιβάλλον όπου η “ενότητα μάχης” των νησιών του Αιγαίου, η οποία εξασφαλιζόταν από την Ελληνική Αεροπορία και το Ναυτικό, θα έχει τεθεί εν αμφιβόλω. Η δομή των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων ενδέχεται να διασπαστεί σε ανεξάρτητες “ψηφίδες” μάχης, οι οποίες αφενός μεν θα πρέπει να είναι σε θέση να πολεμήσουν ξεχωριστά, αφετέρου δε να μπορούν να διασυνδεθούν επιχειρησιακά μεταξύ τους, χωρίς τη βοήθεια της Αεροπορίας ή του Ναυτικού. Με άλλα λόγια, ο Ελληνικός Στρατός πρέπει να αρχίζει να προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο να χρειαστεί να δράσει αυτόνομα, ασκώντας προβολή ισχύος στη στεριά, στη θάλασσα και στον αέρα, χωρίς οι άλλοι δύο Κλάδοι των Ενόπλων Δυνάμεων να είναι σε θέση να του προσφέρουν στήριξη.

Όπως είναι γνωστό, εντάσσονται στις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις νέα οπλικά συστήματα, όπως οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροχήματα διαφόρων διαμορφώσεων, τύπων και μεγεθών, καθώς και “περιπλανόμενα” πυρομαχικά (loitering munitions). Ο στόλος των τουρκικών μαχητικών ελικοπτέρων T–129 Atak θα διευρύνεται ολοένα και περισσότερο. Τα ελικόπτερα αυτά είναι εφοδιασμένα με πυραυλικά συστήματα τουρκικής τεχνολογίας, στα οποία περιλαμβάνεται και η τουρκικής κατασκευής κατευθυνόμενη ρουκέτα των 2,75 ιντσών (70 χιλιοστών) Cirit. Ταυτοχρόνως, οι ικανότητες ηλεκτρονικού πολέμου των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων ενισχύονται σημαντικά. Τα συστήματα αυτά δημιουργούν νέα επιχειρησιακά δεδομένα και ο Ελληνικός Στρατός πρέπει να προσαρμοστεί στη δράση τους.

Με βάση τα παραπάνω, προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις ενδέχεται να αντιμετωπίσουν μεσοπρόθεσμα πρωτοφανείς προκλήσεις και θα πρέπει να προετοιμαστούν γι’ αυτές. Σε πρώτο στάδιο κρίνεται ως ζωτικής σημασίας η παρακολούθηση των διεθνών εξελίξεων στον χώρο της επιστήμης και της τεχνολογίας του πολέμου. Εκτός από την προμήθεια των Rafale και των φρεγατών Belharra, στόχος είναι και η σχεδίαση εγχώριων λύσεων χαμηλού κόστους και υψηλής απόδοσης (low cost-high payoff), με βάση τη διεθνή εμπειρία, αλλά προσαρμοσμένων στις ελληνικές συνθήκες.