Η Μέρκελ, το θερμό επεισόδιο και η τριμερής του Βερολίνου

Η αποκάλυψη της μυστικής (και αποτυχημένης) συνάντησης των διπλωματικών συμβούλων των ηγετών της Ελλάδας, της Γερμανίας και της Τουρκίας, στο Βερολίνο, προκαλεί οξύ προβληματισμό για τη διγλωσσία της κυβέρνησης και για την επιτυχία των προσεχών χειρισμών της, ενόψει της κλιμάκωσης της έντασης εκ μέρους της Άγκυρας.

Σύμφωνα με εγκυρότατες πηγές, η συνάντηση της πρέσβειρας Ελένης Σουρανή (διευθύντρια του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού), του Γιαν Χέκερ (πρώην ομοσπονδιακός δικαστής, πρώην συντονιστής για το Μεταναστευτικό και σήμερα σύμβουλος της καγκελαρίου) και του Ιμπραχίμ Καλίν (επικεφαλής της ομάδας συμβούλων του Τούρκου προέδρου) πραγματοποιήθηκε έπειτα από παρασκηνιακές προειδοποιήσεις της ΕΕ και του Βερολίνου ότι ένα θερμό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι σχεδόν βέβαιο.

Αν και ούτε οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι (με κορυφαίο τον ύπατο εκπρόσωπο Εξωτερικής Πολιτικής Ζοζέπ Μπορέλ) ούτε η γερμανική κυβέρνηση παρουσίασαν συγκεκριμένα στοιχεία που καθιστούσαν αναγκαία και επείγουσα την άμεση έναρξη μυστικού διαλόγου, η ελληνική κυβέρνηση ενέδωσε αμέσως. Σε αντίθεση μάλιστα με τη δημόσια οργή της για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και με την επίσης δημόσια απαίτησή της για επιβολή ευρωπαϊκών κυρώσεων στην Τουρκία.

Κατά τις ίδιες πηγές, η προειδοποίηση περί θερμού επεισοδίου απευθύνεται όχι μόνον προς την Ελλάδα, αλλά και προς την Κύπρο. Μαζί με την εκτίμηση ότι πρέπει να υπάρξει διάλογος άλλης μορφής, επειδή η Τουρκία δεν πρόκειται να καμφθεί από οποιουδήποτε είδους κυρώσεις της ΕΕ. Πάντως, το νέο στοιχείο στο τοπίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι μόνον ο τόνος επείγοντος που δίδεται από τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο.

Η πύκνωση των επικοινωνιών Σουρανή-Καλίν είχε, ούτως ή άλλως, αποφασιστεί κατά την τηλεφωνική συνδιάλεξη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις 26 Ιουνίου. Οι δύο ηγέτες είχαν επίσης συμφωνήσει αορίστως να υπάρξουν και πρόσθετες επαφές, πέραν του διαύλου επικοινωνίας Σουρανή-Καλίν.

Κινήσεις δημόσιας διπλωματίας

Ανεξάρτητα από τις συνέπειες της αποτυχίας (και της δημοσιοποίησης) της συνάντησης στο Βερολίνο, πιθανότερη προσεχής εξέλιξη είναι ο προγραμματισμός διαβουλεύσεων του γενικού γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών, πρέσβη Θεμιστοκλή Δεμίρη, με τον Τούρκο υφυπουργό Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ, περί τα τέλη του καλοκαιριού ή στις αρχές του φθινοπώρου στην Αθήνα.

Θα πρόκειται για τον δεύτερο γύρο των ετήσιων υπηρεσιακών διαβουλεύσεων σε αυτό το επίπεδο και ίσως διεξαχθεί κατά την περίοδο που θα εκπνέουν οι εσωτερικές τουρκικές προθεσμίες για τα θαλάσσια οικόπεδα ερευνών της κρατικής TPAO, σε περιοχές που ορίζονται από το παράνομο μνημόνιο της Άγκυρας με την διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Τρίπολης.

Πάντως, σύμφωνα με αρκετούς ξένους διπλωμάτες, ενδεικτικό των προθέσεων της Άγκυρας για διάλογο σε σύντομο χρόνο είναι ότι ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου και άλλοι Τούρκοι αξιωματούχοι χρησιμοποιούν σχεδόν υπερθετικούς χαρακτηρισμούς για την τηλεφωνική συνδιάλεξη Μητσοτάκη-Ερντογάν. Προφανής σκοπός τους είναι να δείξουν ότι η Άγκυρα έκανε πρώτη μια χειρονομία καλής θέλησης και ότι η Αθήνα ανταποκρίθηκε σε θετικό κλίμα.

Οι βλέψεις των Γερμανών

Έτσι, στη συνέχεια να ισχυριστούν ότι μπορεί να γίνει ουσιαστικός διάλογος στη σκιά του τουρκολιβυκού μνημονίου, των αεροναυτικών παραβιάσεων και των υπερπτήσεων και σε μεγάλα ελληνικά νησιά. Η ψυχρή λογική λέει ότι υπηρεσιακές διαβουλεύσεις, σε επίπεδο γενικών γραμματέων των υπουργείων Εξωτερικών, μπορούν να διεξαχθούν ακόμα και υπό αυτό το ασφυκτικό κλίμα, με στόχο, τουλάχιστον, την ακριβή καταγραφή των σημείων διαφωνίας, την αποτροπή χειρότερων εξελίξεων και, αν είναι δυνατόν, την αναζήτηση διεξόδου εκτόνωσης.

Αντίθετα, πιθανή αναβάθμιση των επαφών θα σήμαινε αποδοχή των τετελεσμένων του μνημονίου και διαπραγμάτευση με, ντε φάκτο, διευρυμένη ατζέντα υπό καθεστώς εκβιασμού. Παράλληλα, βασική επιλογή της γερμανικής προεδρίας στην ΕΕ αποτελεί η εμπλοκή του Ζοζέπ Μπορέλ σε ελληνοτουρκικό διάλογο ευρείας ατζέντας, με παράλληλες συζητήσεις για τον διαμοιρασμό, μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, των προσδοκώμενων εσόδων από το ενεργειακό πρόγραμμα της Μεγαλονήσου.

Η γερμανική διπλωματία προβλέπεται πως θα επιμείνει απόλυτα στην εμπλοκή του Ζοζέπ Μπορέλ, αφενός λόγω της καλής “χημείας” του με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, αφετέρου με το σκεπτικό ότι ο εκάστοτε ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ διαθέτει, εκ του αξιώματός του, γενική εντολή επί όλων των διπλωματικών θεμάτων.

Το σκεπτικό αυτό απορρίπτει τις ελληνικές διαμαρτυρίες ότι ο Ζοζέπ Μπορέλ έλαβε τον περασμένο Μάρτιο περιορισμένη εντολή διαπραγμάτευσης με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών αποκλειστικά επί των τεχνικών θεμάτων του διαλόγου ΕΕ-Τουρκίας για το Μεταναστευτικό και δεν έπρεπε να επεκταθεί στα ζητήματα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.