Η “πιρουέτα” έγινε, να δούμε την προσγείωση!

του Γεράσιμου Ποταμιάνου  – 

Αναμφισβήτητα η επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στις ΗΠΑ είχε ιδιαίτερη σημασία στην τρέχουσα συγκυρία. Οι εξελίξεις στην Μέση Ανατολή, η ευρωπαϊκή κινητικότητα μετά το Brexit, οι σχέσεις των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Ρωσίας με την Τουρκία και η ελληνική οικονομική πραγματικότητα συνιστούν ένα πλαίσιο κινούμενης άμμου.

Μια πρώτη αποτίμηση της επίσκεψης, μπορεί να γίνει με βάση τα όσα ακούστηκαν κατά την διάρκεια των επίσημων δηλώσεων. Βέβαια, με απαραίτητο συμπλήρωμα την γνώση του γεωπολιτικού πλαισίου και τις μακροχρόνιες κινήσεις στην διεθνή πολιτική σκακιέρα. Ακριβής αξιολόγηση μπορεί να γίνει μόνο αργότερα, όταν συμφωνίες αποκρυσταλλώσουν όσα κωδικοποιημένα και γενικά αναφέρθηκαν.

Το ταξίδι του Έλληνα πρωθυπουργού, είχε τρεις πτυχές. Την επίσημη συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο, την συνάντηση με την διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκαρντ και συναντήσεις με τοπικούς αξιωματούχους και υποψήφιους επενδυτές, κυρίως στο Σικάγο.

Η συνάντηση Τσίπρα-Τραμπ

Κάθε πλευρά προέβαλε καταρχήν τις δικές της προτεραιότητες, με τον κ. Τράμπ  βέβαια στην θέση του καθοριστικού παράγοντα. Ο Αμερικανός πρόεδρος προκατέλαβε τους πάντες, ανακοινώνοντας πως η κυβέρνησή του «πρόκειται να εγκρίνει» την πώληση υπηρεσιών και εξοπλισμού, για την αναβάθμιση του στόλου των ελληνικών μαχητικών F-16, που θα βοηθήσουν «την δημιουργία θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ» αλλά και την «αναβάθμιση» της ναυτικής βάσης της Σούδας.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός έθεσε τρία θέματα:

• Πρώτον, ζήτησε την στήριξη των ΗΠΑ για την ελάφρυνση του χρέους και την βελτίωση του κλίματος εμπιστοσύνης προς «την Ελλάδα που ανακάμπτει».
• Δεύτερον, τόνισε την συνεργασία των δύο χωρών στον τομέα της τροφοδοσίας της ΕΕ με αμερικανικό σχιστολιθικό αέριο.
• Τρίτον, ζήτησε την άσκηση επιρροής των ΗΠΑ για τον τερματισμό των παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου στο Αιγαίο από την Τουρκία. Δεν έγινε αναφορά στο Κυπριακό ή στο Σκοπιανό.

Τα μαχητικά F-16

Για το θέμα των μαχητικών είναι γνωστό πως η αναβάθμισή τους είναι επιβεβλημένη, καθώς έχει προηγηθεί η αναβάθμιση των αντίστοιχων τουρκικών πριν μερικά χρόνια. Είναι επομένως η συνέχιση της ρουτίνας στην κούρσα εξοπλισμών με την γείτονα, αφού ούτε η ΕΕ ούτε οι ΗΠΑ εγγυώνται τα ελληνικά σύνορα. Για το θέμα αυτής της εγγύησης, ο κ. Τραμπ αρνήθηκε να κάνει οποιαδήποτε αναφορά, καθώς η πολιτική πώλησης στρατιωτικού υλικού των ΗΠΑ δεν το επιτρέπει. Υπενθυμίζεται πως η Τουρκία θα αγοράσει και τα “αόρατα” F-35.

Η οικονομία και το χρέος

Ο Αμερικανός πρόεδρος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα για να ανακοινώσει το “come back” της ελληνικής οικονομίας. Αυτές βέβαια οι δηλώσεις δεν λαμβάνονται τοις μετρητοίς σε μια χώρα που στα χρηματοοικονομικά θέματα σέβονται μόνο τις εκτιμήσεις των χρηματοοικονομικών συμβούλων. Συμβάλει, όμως, στη δημιουργία εντυπώσεων στην κοινή γνώμη, όχι όμως στους θεσμικούς επενδυτές.

Αναφέρθηκε, επίσης, στην στήριξη των ΗΠΑ για μια «αξιόπιστη ελάφρυνση του χρέους». Η αναφορά αυτή έχει πρακτικό αντίκρυσμα μόνο μέσω της επιρροής των ΗΠΑ στο ΔΝΤ. Εξάλλου, η συνάντηση του πρωθυπουργού με τη Λαγκάρντ δεν προσέθεσε κάτι καινούργιο στις ανακοινώσεις Τσακαλώτου που προηγήθηκαν.

Οι αγωγοί μεταφοράς ενέργειας

Ανταποκρίθηκε επίσης στην αναφορά του πρωθυπουργού, στο θέμα των αγωγών ΤΑΠ και ΕastMed, όπως και στο σταθμό υγροποιημένου αερίου στην Αλεξανδρούπολη. Το τελευταίο είναι βέβαια φυσικό, αφού οι ΗΠΑ από το 2004 συνέβαλαν καθοριστικά στην ανατροπή της πολιτικής ενεργειακής συνεργασίας ΕΕ-Ρωσίας που επεκτεινόταν σε θέματα μεταφοράς τεχνογνωσίας και επενδύσεων.

Η υιοθέτηση από τότε της κοινοτικής πολιτικής «ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού» αποσκοπεί ουσιαστικά στον δραστικό περιορισμό της ενεργειακής εξάρτησης από ρωσικό φυσικό αέριο. Είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί πως ο Κώστας Καραμανλής αντιμετωπίστηκε αρνητικά για την προώθηση της κατασκευής του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, που θα μετέφερε ρωσική ενέργεια στη Μεσόγειο. Σήμερα, η αλλαγή του γεωπολιτικού πλαισίου ευνοεί την δημιουργία παρόμοιου αγωγού για μεταφορά αμερικανικού αερίου προς τη δυτική Ευρώπη.

Η αλλαγή του γεωπολιτικού πλαισίου

Η αλλαγή αυτή συντελέστηκε μετά τα γεγονότα στην Ουκρανία και την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία. Οι κινήσεις αυτές απέτρεψαν τη δημιουργία σταθμού υγροποιημένου αερίου στην παραλιακή ζώνη της Ουκρανίας (δυτικά της Κριμαίας) που θα υποκαθιστούσε την τροφοδοσία ρωσικού αερίου προς τη δυτική Ευρώπη.

Με τις κατοπινές εξελίξεις στην Μέση Ανατολή, πέρα από τις εδαφικές διευθετήσεις για τον έλεγχο των υδρογονανθράκων, προετοιμάσθηκε η μεταφορά σχιστολιθικού αερίου των ΗΠΑ και αερίου από Αίγυπτο, Ισραήλ, Κύπρο, Λίβανο, Ιορδανία, Ελλάδα μέσω Αλεξανδρούπολης και Βουλγαρίας προς την Ευρώπη. Στο σχέδιο αυτό κουμπώνει η αναβάθμιση της Σούδας και ίσως ενός άλλου σημείου στήριξης της ενεργειακής ασφάλειας στη θαλάσσια περιοχή.

Κίνδυνοι και απαιτήσεις ασφαλείας

Η ένταξη στην πολιτική αυτή έχει βέβαια και κινδύνους. Πρώτον μια ενεργητικότερη διεξαγωγή επιχειρήσεων από τη Σούδα, στην οποία προφανώς θα αυξηθεί η ικανότητα στάθμευσης και επισκευής πλωτών και αεροναυτικών μέσων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ότι εμπλέκονται και ενεργειακά κοιτάσματα του Ισραήλ, θα εξέθετε την χώρα σε επιθέσεις τζιχαντιστών. Εξάλλου, η ασφάλεια των εγκαταστάσεων άντλησης από τα υποθαλάσσια κοιτάσματα και διελεύσεων δεξαμενοπλοίων θα αυξήσει τις ανάγκες επιτήρησης με μη επανδρωμένα μέσα.

Ένα δεύτερο ζήτημα είναι το γεγονός πως οι χώρες-μέλη της ΕΕ διαμορφώνουν αυτή την στιγμή “κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας” που θα απαιτήσει αυξημένες αμυντικές δαπάνες. Κι αυτό, παράλληλα με την απαίτηση Τραμπ για αύξηση της ευρωπαϊκής συμμετοχής στον προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ.

Οι επενδύσεις

Όσον αφορά τις επενδυτικές επαφές, αυτές έχουν δύο κυρίως στόχους:

• Πρώτον, την αγορά ομολόγων, όταν η Ελλάδα πραγματοποιεί εξόδους στις αγορές για βραχυπρόθεσμο δανεισμό.
• Δεύτερον, τη συμμετοχή επενδυτών της αγοράς ακινήτων (real estate) στις πωλήσεις τιτλοποιημένων στεγαστικών “κόκκινων δανείων”, που θα επιταχυνθεί δραματικά με τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς τον επόμενο μήνα. Στον τομέα αυτό δραστηριοποιούνται πολλοί ομογενείς.

Η χώρα βγήκε λοιπόν “στα φώτα της όπερας” για λίγο και με εφόδιο αυτή τη λάμψη πήγε στις Βρυξέλλες για την άμυνα, για το μεταναστευτικό, αλλά και για την εμβάθυνση της ΟΝΕ. Αυτή, ίσως, απειλήσει τη γρήγορη διευθέτηση του χρέους μετά τις εκλογές σε Γερμανία και Αυστρία.

Η “πιρουέτα” επομένως έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον αλλά και ρίσκο, αν δεν συνοδεύεται από συγκεκριμένες εξασφαλίσεις. Επειδή εδράζεται σε εύθραυστα οικονομικά στοιχεία, η προσγείωση είναι ασαφής. Διότι ήδη αρχίζει η τροχιοδρόμηση στην πίστα της τρίτης αξιολόγησης.