Η σημαδεμένη τράπουλα του 1974 – 48 χρόνια μετά τίποτε δεν άλλαξε

Τι συζητείται από το 1974 και εντεύθεν στο Κυπριακό, είναι ευθύνη των εκάστοτε ηγεσιών της Λευκωσίας. Και το γεγονός ότι ένα θέμα εισβολής και κατοχής μετατράπηκε σε διακοινοτική διαφορά και επειδή αυτή η πορεία δεν αναθεωρήθηκε ποτέ. Περαιτέρω -κι αυτό μπορεί να διδαχθεί ως χωριστό μάθημα στις διεθνείς σχέσεις- η Άγκυρα χειραγωγούσε τις κυπριακές ηγεσίες υπό την έννοια ότι τις έσυρε βαθμηδόν στις δικές της επιδιώξεις.

Η διαχείριση της ελληνικής κυπριακής πλευράς ήταν/είναι προσαρμοστική. Η κατοχική δύναμη προωθούσε το διαχωριστικό, ρατσιστικό μοντέλο της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, το κατέστησε κυρίαρχο στην ατζέντα και οδήγησε τη Λευκωσία να το κάνει λάβαρο “αγώνα” και στο τέλος το εγκατέλειψε. Θέλει περισσότερα και γνωρίζει πως κάποια στιγμή θα συναντηθούν οι επιδιώξεις της με εκείνες της ελληνικής πλευράς.

Τα όσα διαδραματίσθηκαν το 1974 ήταν μέρος ενός γεωπολιτικού παιχνιδιού σε μια περίοδο έντονης αντιπαράθεσης των δυο κόσμων. Η Κύπρος ήταν η παράπλευρη απώλεια σε μια τακτική ισορροπιών και συνοχής του ΝΑΤΟ. Δυο γεγονότα, τότε, δείχνουν πως ο σχεδιασμός ήταν δεδομένος και το γνώριζαν οι εμπλεκόμενοι, πλην -ως φαίνεται- των Ελληνοκυπρίων.
Ο συνάδελφος Μιχάλης Ιγνατίου κατάφερε το 2001 να εξασφαλίσει τον περιβόητο χάρτη και ένα άκρως αποκαλυπτικό έγγραφο, μετά από μαραθώνιες προσπάθειες. Πέραν του ότι έχουν ενδιαφέρον είναι και επίκαιρα.

13 Αυγούστου του 1974: Στα γραφεία της CIA, σε στενή συνεργασία με το επιτελείο του Χένρι Κίσινγκερ, σχεδίασαν ένα χάρτη με τον αριθμό 9. Ήταν ο ένατος μίας σειράς χαρτών, που απεικόνιζαν τις κινήσεις των τουρκικών στρατευμάτων από την 20ή Ιουλίου 1974, όταν άρχισε η εισβολή, μέχρι εκείνη την ημέρα, τη 13η Αυγούστου. Την επόμενη ημέρα, πραγματοποιήθηκε η δεύτερη εισβολή. Οι οκτώ χάρτες καταστράφηκαν και ο ένατος διασώθηκε. Ο χάρτης παρουσίαζε το νησί διχοτομημένο, στο σημείο που προέλασαν στις 14 Αυγούστου του 1974, τα στρατεύματα του Αττίλα.

Μόνον για τα… μάτια

Στον ίδιο φάκελο βρέθηκαν και έγγραφα με τον χαρακτηρισμό “For Eyes Only”(‘’για τα μάτια μόνο’’). Σε ένα από αυτά, με ημερομηνία 14 Αυγούστου 1974 (ημέρα της δεύτερης εισβολής), ο νομικός του σύμβουλος γράφει στον Κίσινγκερ και τα εξής: «Τίποτα από ό,τι μπορώ να σκεφθώ δεν θα σταματήσει τους Τούρκους από το να προσπαθήσουν να εξασφαλίσουν διά της βίας όσα απαίτησαν στα τελεσίγραφά τους. Ουσιαστικά, όπως ήταν έτσι κι αλλιώς η αλήθεια, η μόνη πιθανή βιώσιμη λύση (modus vivendi) θα πρέπει να βασισθεί σε μια ντε φάκτο διαίρεση του νησιού, όποια και αν είναι η μορφή της. Εάν οι Τούρκοι κινηθούν γρήγορα και μετά αναγκασθούν να υποχωρήσουν, ίσως προκληθεί ελληνική αντίδραση και τότε ίσως μας δοθεί η ευκαιρία να προσπαθήσουμε για μια συμφωνία (η οποία, ίσως, σώσει και τον Καραμανλή).

»Καθώς οι Σοβιετικοί μπορούν να λειτουργήσουν ως φόβητρο, πρέπει να τους κρατήσουμε σε απόσταση. Δεν μπορούν να εξελιχθούν σε διαιτητές μεταξύ συμμάχων των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα συμφέροντά τους διαφέρουν ριζικά από τα δικά μας. Εμείς επιθυμούμε ένα modus vivendi μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, ενώ αυτοί θέλουν μια αδέσμευτη Κύπρο, και προτιμούν την Ελλάδα ή την Τουρκία, ή και τις δύο αποστασιοποιημένες από το ΝΑΤΟ.
Έτσι, θα πρέπει:

• Να προσπαθήσουμε, επειγόντως, να περιορίσουμε την ελληνική αντίδραση, τουλάχιστον για 24 ώρες. Να πούμε ξεκάθαρα στους Τούρκους ότι πρέπει να σταματήσουν σήμερα, ή το αργότερο αύριο (tomorrow at the latest).
• Να προειδοποιήσουμε τους Τούρκους ότι η Ελλάδα κινείται ταχύτατα προς τα αριστερά.
• Να στείλουμε έναν υψηλόβαθμο αξιωματούχο στην Αθήνα για να ασκεί συνεχή και άμεση επιρροή στον Καραμανλή.
• Με δεδομένο ότι οι Τούρκοι θα καταλάβουν γρήγορα την Αμμόχωστο, να διαβεβαιώσετε ιδιωτικά τους Τούρκους (privately assure Turks) ότι θα τους εξασφαλίσουμε λύση που θα περιλαμβάνει το ένα τρίτο του νησιού, στο πλαίσιο κάποιου διακανονισμού ομοσπονδιακής φύσης…

Δεν πρέπει να εμπλακείτε άμεσα, άστε να σταματήσουν οι εχθροπραξίες. Αφού γίνει αυτό, πρέπει να το κάνετε διότι δεν υπάρχει εναλλακτική δυνατότητα, και μόνο εμείς έχουμε το βάρος (να το πράξουμε)».

Τι γίνεται σήμερα μέσα από τη διαχρονική διαχείριση του Κυπριακού; Αυτό που ήθελαν οι Τούρκοι εξαρχής…