Η σύγκρουση στο διεθνές κατεστημένο και τα ελληνοτουρκικά πολεμικά σενάρια

Σε προηγούμενο άρθρο μας υπογραμμίσαμε τον κίνδυνο πολεμικής αναμέτρησης που εγκυμονεί η παρούσα κατάσταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Είναι απευκταίο ασφαλώς και ίσως κάποιοι το χαρακτηρίσουν ακραίο σενάριο. Μια χώρα, όμως,  πρέπει να μελετάει όλες τα σενάρια, όχι να “απωθεί” κάποια.

Ένας ελληνοτουρκικός πόλεμος δεν θα έχει νικητές, θα έχει μόνο ηττημένους. Θα αφήσει πίσω του δύο (ή τρεις μαζί με την Κύπρο) κατεστραμμένες χώρες, γιατί και οι δύο έχουν όπλα μεγάλης καταστροφικής ισχύος και τρωτά σημεία. Μεταξύ τους επικρατεί τρόπον τινά το συμβατικό ισοδύναμο της πυρηνικής “ισορροπίας τρόμου”.

Ακόμα και στο απολύτως θεωρητικό ενδεχόμενο (το εξετάζουμε εδώ δίκην στρατηγικής άσκησης και όχι γιατί τίθεται) που ένα από τα δύο κράτη επιχειρήσει ένα συντριπτικό πρώτο πλήγμα (χρησιμοποιήσουμε κατ’ αναλογίαν μια έννοια της πυρηνικής στρατηγικής), δεν μπορεί τεχνικά να εξουδετερώσει πλήρως την ανταποδοτική ικανότητα της άλλης. Αυτό που θα εξουδετερώσει είναι τον όποιο δικό της ορθολογισμό.

Ούτε η Αθήνα, ούτε η Άγκυρα μπορούν να διαχειριστούν μια συντριβή. Θα επικρατήσει, κατ’ ελάχιστον σε τμήμα των δύο κρατικών μηχανισμών, η λογική “αποθανέτω μετά των αλλοφύλων”, ή το “φρενοκομείο” του Γεωργίου Παπανδρέου, και θα χρησιμοποιηθούν πιθανώς όλα τα εναπομείναντα μέσα για ανταπόδοση. Ο πληθυσμός και η οικονομία των δύο χωρών είναι συγκεντρωμένα σε τέσσερα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη).

Θα πείτε «αυτά δεν μπορούν να γίνουν». Θα απαντήσω ότι είναι πιθανότερο να γίνουν, αν δεν παίρνει κανείς σοβαρά την πιθανότητα να γίνουν. Οι έτοιμοι για όλα παίκτες είναι ικανότεροι να αποτρέψουν τον πόλεμο, η συνείδηση του κινδύνου επιτρέπει συχνά να τον αποφύγεις.

Τα μαθήματα της Ιστορίας

Οι ελληνοτουρκικοί πόλεμοι κατά κανόνα σχεδιάστηκαν εκτός περιοχής. Η Μικρασιατική Εκστρατεία έγινε για να μην πάρει ο Κεμάλ τα πετρέλαια της Μοσούλης και οδήγησε τελικά (όπως ήταν αναπόφευκτο) στη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι Αγγλογάλλοι, που μας έσπρωξαν στην περιπέτεια, έκοβαν στο τέλος τα χέρια των Ελλήνων στη φλεγόμενη Σμύρνη, για να μην ανέβουν στα καράβια τους.

Η καταστροφή της ελληνικής παρουσίας στη Μικρά Ασία επετράπη για να αγκιστρωθεί στη Δύση και όχι στην ΕΣΣΔ η Τουρκία. ΗΠΑ, Βρετανία και Ισραήλ ενεθάρρυναν, μετά το 1955, την τουρκική επιθετικότητα κατά της Ελλάδας και της Κύπρου, κυρίως για να εμποδίσουν την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, αλλά και για δημιουργία στοιχειωδώς κυρίαρχου κυπριακού κράτους, προκειμένου να ελέγξουν, δια του ανταγωνισμού, Ελλάδα και Τουρκία.

“Το διαβόητο υπερ-απόρρητο ΝΑΤΟϊκό δίκτυο Gladio ενεθάρρυνε και ήταν πίσω και από τα πογκρόμ των Ελλήνων της Πόλης, και από την τρομοκρατική οργάνωση ΤΜΤ του Ντενκτάς και από την ελληνική και ελληνοκυπριακή ακροδεξιά και από τη χούντα της Αθήνας, προκειμένου να φτάσουμε, όπως και φτάσαμε τελικά στο διπλό έγκλημα του 1974 (πραξικόπημα κατά Μακαρίου και τουρκική εισβολή). “Αντίπαλοι” εκτελεστές, ένας ο σκηνοθέτης”

Το παιχνίδι των νεοσυντηρητικών

Ήταν η εξτρεμιστική τάση στη Δύση (πρόγονοι των νεοσυντηρητικών) που ενθάρρυνε συγκεκριμένες ενέργειες και στις δύο πλευρές. Δεν μπορούμε ασφαλώς να είμαστε βέβαιοι, αλλά δικαιούμεθα να διερωτηθούμε μήπως και σήμερα ξαναβλέπουμε μία παραλλαγή του ίδιου έργου. Από τη μια μεριά έχουμε τον Τραμπ να ενθαρρύνει πολλαπλώς τον Ερντογάν, υπονοώντας του ότι μπορεί να γίνει μέλος της “Διεθνούς των Τραμπιστών“.

Από την άλλη το νεοσυντηρητικό γκρουπ, που ασκεί καθοριστική επιρροή στον Αμερικανό πρόεδρο, ενθαρρύνει τις ανακοινώσεις για τον EastMed και για αντιτουρκική συμμαχία στη Μεσόγειο, με αποτέλεσμα την ένταση. Το ένα χέρι δεν ξέρει τι κάνει το άλλο, ή μοίρασαν τη δουλειά;

Η επιδίωξη κατάργησης της κυριαρχίας των Κυπρίων στην Κύπρο και ασφυκτικού ελέγχου της περιοχής, με αποβολή Ευρώπης και Ρωσίας, παραμένει ίδια και απαράλλακτη μεταπολεμικά, είτε επιβάλλοντας κακές συμφωνίες (Ζυρίχη-Λονδίνο, σχέδιο Ανάν), είτε στρατιωτικές συγκρούσεις (γεγονότα στη Κοφίνου, πραξικόπημα και εισβολή του 1974).

Τώρα είναι φανερό ότι κάποιος πρέπει να επαναφέρει με όποιον τρόπο την Τουρκία στο δυτικό μαντρί. Δοκίμασαν διάφορους τρόπους και μέχρι στιγμής δεν δούλεψε. Αυτό όμως δεν αφορά εμάς. Η δική μας δουλειά είναι να προστατεύσουμε την Ελλάδα, να μη γίνουμε μέρος της Μέσης Ανατολής και των προβλημάτων της.

Δύο τάσεις στο παγκόσμιο κατεστημένο

Μετά τη διάλυση (αυτοκτονία) της ΕΣΣΔ το 1989-91, έχουν εμφανισθεί δύο τάσεις στο παγκόσμιο κατεστημένο και η σύγκρουσή τους διατρέχει οριζόντια όλες τις δυνάμεις. Η μία αποτελείται από τις κλασικές νεοφιλελεύθερες, “παγκοσμιοποιητικές” ελίτ που επιδιώκουν μια δικτατορία του χρήματος στον πλανήτη, μέσω της αιώνιας επικράτησης του χρηματιστικού κεφαλαίου και της Δύσης. Αν και ολοκληρωτικό τελικά, το σχέδιό τους διατηρεί τον τύπο της κλασικής αστικής δημοκρατίας, έστω και σταδιακά κενούμενης περιεχομένου, και κάποια έστω και αδύνατη σχέση με τον ορθολογισμό.

Η άλλη τάση είναι αυτή του διαρκούς πολέμου, του “Πολέμου των Πολιτισμών” και του Χάους, που είδαμε εν δράσει ιδίως στη Μέση Ανατολή. Γι’ αυτούς το παιχνίδι της κατίσχυσης δια των αγορών είναι χαμένο, όπως αποδεικνύει η επαναφορά της Ρωσίας, η άνοδος της Κίνας και η εμφάνιση νέων παικτών με μεγάλο βαθμό ανεξαρτησίας. Αν δεν υπήρχαν πυρηνικά όπλα οι δυνάμεις αυτές θα είχαν ήδη προκαλέσει παγκόσμιο πόλεμο στην κλασική μορφή του. Ήδη όμως έχουν προκαλέσει sui generis πόλεμο χαμηλής έντασης, με τις εστίες συγκρούσεων να επεκτείνονται πλέον από τη Λευκορωσία, στη Θάλασσα της Κίνας, από την Υεμένη στα βάθη της Αφρικής και από τον Λίβανο στη Λατινική Αμερική.

Το Χάος είναι οργανικά απαραίτητο σε αυτές τις δυνάμεις, γιατί δεν έχουν την ισχύ να κερδίσουν μετωπικά την Κίνα, τη Ρωσία, ακόμα και πιο μικρούς παίκτες. Επιπλέον, γιατί μόνο προκαλώντας γενικευμένη σύγχυση και στους πληθυσμούς της Δύσης, μπορούν να κρατηθούν στην εξουσία. Οι δύο τάσεις εμφανίζονται όλο και περισσότερο στα ελληνοτουρκικά.

“Σύμμαχοι” και “μεσολαβητές” στα ελληνοτουρκικά

Η Γερμανία είναι δύναμη συντηρητική και εμπορική, που επιδιώκει την διατήρηση της Τουρκίας στο δυτικό σύστημα ασφαλείας και είναι διατεθειμένη να της κάνει παραχωρήσεις, στέλνοντας τον λογαριασμό στην Ελλάδα. Επειδή παραμένει «γίγαντας με μυαλό νάνου» (Πάγκαλος), δεν αντιλαμβάνεται ότι πιέζοντας πέραν ενός σημείου την Αθήνα, θα προκαλέσει τα αντίθετα αποτελέσματα. Καταλαβαίνει, όμως, ότι δεν πρέπει να γίνει πόλεμος.

Δεν αντιλαμβάνεται ότι ο μεσολαβητής πρέπει να είναι δίκαιος και να έχει βαθιά αίσθηση της περιοχής για να φέρει σταθερό αποτέλεσμα. Όπως ξεκαθάρισε τις προηγούμενες μέρες ο Τραμπ, η μεσολάβηση οποιουδήποτε άλλου απορρίπτεται. Θυμίζουμε ότι ο Τραμπ είπε στον Μητσοτάκη ότι ίσως μια κρίση θα ήταν ωφέλιμη. Δεν ξέρουμε αν αυτός που υπέβαλε την ιδέα αυτή στον πρόεδρο θέλει κρίση για να πάμε σε διαπραγμάτευση, ή αν επιδιώκει πόλεμο.

Δικαιούμεθα όμως, υπό αυτές τις συνθήκες, να διερωτηθούμε για τα κίνητρα της “βοήθειας” Πομπέο να συνάψει η Ελλάδα (όπως είχε κάθε δικαίωμα) συμφωνία με την Αίγυπτο, που προκάλεσε όμως την κατάρρευση του μορατόριουμ της Μέρκελ. Πόσο μάλλον που η βοήθεια σταμάτησε απότομα και ο Πομπέο (ηγετικό στέλεχος των νεοσυντηρητικών) αποσύρθηκε αμέσως στις «ίσες αποστάσεις» και στην αοριστία της «μη έντασης».

Το αμερικανικό βαθύ κράτος ταλαντεύεται διότι είναι μεν με την παγκοσμιοποιητική τάση, έχει όμως βαθιά ενοχληθεί από το ρωσικό φλερτ της Άγκυρας και αναζητεί τρόπο να ψαλιδίσει τις φιλοδοξίες της. Αρχικά δεν θα ήθελε ελληνοτουρκική σύρραξη. Μοιάζει να τηρεί ίσες αποστάσεις όσο η Άγκυρα συνεχίζει τις πολιτικές Ερντογάν. Αν αυτές αλλάξουν, θα μετατοπισθεί προς την Τουρκία.

Κρίσιμες οι αμερικανικές εκλογές

Έχουμε και τις δυνάμεις που προκαλούν το ταρατατζούμ περί τον EastMed, με την Άγκυρα να απαντάει σε κάθε νέο “πανηγύρι”, κλιμακώνοντας την επιθετικότητά της. Ο Μακρόν είναι μεν στο ίδιο “παγκοσμιοποιητικό” στρατόπεδο με τη Μέρκελ, αλλά αντιμετωπίζει προβλήματα με την Τουρκία στην Αφρική και βλέπει τη μεσογειακή του επιρροή να καταρρέει. Η συνδρομή της Γαλλίας είναι ουσιαστικά η μόνη προς την Ελλάδα και είναι βεβαίως κρίσιμης σημασίας για αποτρεπτικούς λόγους, χωρίς να επαρκεί για νίκη σε πολεμική αναμέτρηση.

Μετά την αποχώρηση Σιράκ (2008), το Ισραήλ έχει καταλυτική επιρροή στο Παρίσι. Στο ίδιο το ισραηλινό κατεστημένο υπάρχουν, σημειωτέων, ρωγμές και διαφωνίες, με τον Νετανιάχου επί του παρόντος να επικρατεί. Όμως δεν γνωρίζουμε τι θα γίνει στην περίπτωση εκλογής Μπάιντεν. Η περίοδος μέχρι τις αμερικανικές εκλογές είναι ασταθής και επικίνδυνη λόγω της σύγκρουσης των δύο τάσεων που αναφέραμε. Η Ελλάδα πρέπει να μείνει μακριά, να μην καταστεί πεδίο σύγκρουσης αυτών των δυνάμεων.

Δεν γνωρίζουμε με σιγουριά τη στρατηγική των διεθνών παικτών και πως αυτή αντανακλάται στα ελληνοτουρκικά. Μπορούμε όμως να ιχνηλατήσουμε τις προθέσεις τους, εξετάζοντας τις πιθανές συνέπειες μιας ελληνοτουρκικής σύγκρουσης. Αυτό θα κάνουμε σε επόμενο άρθρο μας, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα και μερικές ιδέες διεξόδου από το σημερινό επικίνδυνο αδιέξοδο.