Η συμφωνία για το όνομα στην εθνική ζυγαριά

Κάθε διεθνής συμφωνία έχει θετικά και αρνητικά στοιχεία για τις δύο πλευρές και η συμφωνία Αθήνας-Σκοπίων για το όνομα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Κατά συνέπεια, σοβαρή αξιολόγηση μία συμφωνίας σημαίνει ζύγισμα των θετικών και των αρνητικών στοιχείων για κάθε μία από τις συμβαλλόμενες πλευρές, καθώς, επίσης, και το κατά πόσο οι διευθετήσεις αντιστοιχούν με την πραγματικότητα της διαφοράς.

Είναι θετικό ότι πρώτα η κυβέρνηση Ζάεφ θα κάνει τα αναγκαία βήματα για την εφαρμογή της συμφωνίας και στη συνέχεια η συμφωνία θα έλθει προς ψήφιση στην ελληνική Βουλή. Θα ήταν, άλλωστε, μεγάλη απρονοησία η Ελλάδα να αποδεχθεί την ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, χωρίς προηγουμένως να έχει ολοκληρωθεί η συνταγματική αναθεώρηση και η έγκριση της συμφωνίας στο δημοψήφισμα.

Μία δεύτερη θετική πρόνοια είναι ότι διαχωρίζεται σαφώς η πολιτισμική ταυτότητα των Σλάβων της πΓΔΜ από την κληρονομιά των αρχαίων Μακεδόνων. Η εκστρατεία «εξαρχαϊσμού» της κυβέρνησης Γκρουέφσκι ήταν κραυγαλέα αυθαίρετη και ανιστόρητη για να επιβιώσει. Είχε προκαλέσει αντιδράσεις και στο εσωτερικό του πλειοψηφούντος σλαβικού στοιχείου στη γειτονική χώρα.

Το αφήγημα του “μακεδονισμού”

Τα θετικά της συμφωνίας τελειώνουν εδώ. Το βασικό αρνητικό στοιχείο της συμφωνίας είναι η αποδοχή εκ μέρους της Ελλάδας του ονόματος «Μακεδόνες» για τους πολίτες που κατοικούν στην πΓΔΜ, σε συνδυασμό με την αποδοχή του ονόματος «μακεδονική» για τη γλώσσα τους. Οι ρητές διευκρινίσεις πως ο λαός της πΓΔΜ δεν σχετίζεται με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό κι ότι η γλώσσα ανήκει στην ομάδα των νότιων σλαβικών γλωσσών και δεν έχει σχέση με την αρχαία Μακεδονία, δεν διορθώνουν τη ζημιά.

Πέρα από την προσπάθεια σφετερισμού της αρχαίας μακεδονικής κληρονομιάς, υπάρχει και το σύγχρονο πρόβλημα. Το ιδεολόγημα του μακεδονισμού δημιουργήθηκε σταδιακά στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Ειδικά μετά το 1944, οπότε και ιδρύθηκε η ομόσπονδη «Δημοκρατία της Μακεδονίας» από τον Τίτο στο πλαίσιο της ενιαίας τότε Γιουγκοσλαβίας, το ιδεολόγημα του μακεδονισμού έχει πυρήνα το αφήγημα της «διαμελισμένης μακεδονικής πατρίδας». Είναι αδιανόητο πως αποδεχθήκαμε το κράτος να ονομάζεται Βόρεια Μακεδονία και ταυτοχρόνως οι πολίτες του να ονομάζονται «Μακεδόνες». Ακόμα και εάν προς στιγμήν αφαιρέσουμε τη διάσταση του ελληνικού εθνικού συμφέροντος, πρόκειται για κραυγαλέα αντίφαση.

Και βεβαίως, είναι μάλλον προσβλητικό ότι αποδεχθήκαμε όλοι οι άλλοι να αποκαλούν τους γείτονες «Μακεδόνες» και μόνο οι Έλληνες να τους αποκαλούν «πολίτες της Severna Makedonja», αν και αυτό δεν προκύπτει ρητά από τη συμφωνία. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την επαναφορά της παλαιότερης θέσης των Σκοπίων, τα οποία επέμεναν πως θα ονομάζονται «Δημοκρατία της Μακεδονίας» και απλώς επέτρεπαν στην Ελλάδα να τα αποκαλεί στο πλαίσιο των διμερών σχέσεων «Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια»!

Το κρίσιμης σημασίας αρνητικό της συμφωνίας, επομένως, είναι ότι θα έχουμε τη «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», η οποία κατοικείται από «Μακεδόνες», ή αγγλιστί η North Macedonia κατοικείται από Macedonians. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι Ζάεφ και Ντιμιτρόφ εξαρχής αρνήθηκαν να θέσουν υπό διαπραγμάτευση το όνομα «Μακεδόνες». Σε αρκετά άρθρα του το Σύνταγμα της πΓΔΜ αναφέρεται ρητώς σε «Μακεδόνες».

Κλυδωνισμοί και στην Αθήνα

Στο προοίμιο, μάλιστα, αναφέρεται ότι το κράτος της πΓΔΜ είναι το αποτέλεσμα των αγώνων που έδωσε ο «μακεδονικός λαός» επί αιώνες. Το άρθρο 36 αναφέρεται στα ειδικά δικαιώματα όσων έχουν αγωνισθεί για «τις ιδέες της ξεχωριστής ταυτότητας του μακεδονικού λαού». Το άρθρο 49 αναφέρεται «στα δικαιώματα των ατόμων που ανήκουν στον Μακεδονικό λαό σε γειτονικές χώρες». Το άρθρο 56 μιλά για την προστασία «της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του μακεδονικού λαού». Ας ελπίσουμε ότι όλες αυτές οι αναφορές ή θα απαλειφθούν ή θα προσαρμοσθούν.

Αναφορικά με τις επιπτώσεις που αυτή η συμφωνία θα έχει στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι πρόωρο να διατυπωθούν ασφαλείς προβλέψεις. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που υπάρχουν το δημοψήφισμα θα διεξαχθεί νωρίς το φθινόπωρο (το αργότερο μέχρι το τέλος του 2018), οπότε τότε θα γνωρίζουμε εάν η συμφωνία εγκρίνεται ή απορρίπτεται, εάν η συνταγματική αναθεώρηση θα καταστεί ή όχι δυνατή. Αμέσως μετά η συμφωνία θα παραπεμφθεί προς κύρωση στην ελληνική Βουλή μαζί με το πρωτόκολλο ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα με τη διακηρυγμένη θέση τους, οι ΑΝΕΛ θα καταψηφίσουν τη συμφωνία. Θα ήταν πολιτικά αντιφατικό εάν μετά από την αρνητική ψήφο τους συνέχιζαν να συμμετέχουν στην κυβέρνηση. Το πιθανότερο σενάριο, σύμφωνα με τα όσα έχουν δηλωθεί, είναι να αποσυρθούν από την κυβέρνηση, αλλά να συνεχίσουν να την στηρίζουν, ή να δώσουν ψήφο ανοχής σε κυβέρνηση μειοψηφίας του ΣΥΡΙΖΑ. Το Σύνταγμα το επιτρέπει, αλλά δεν έχει προηγούμενο.