Η τροπολογία Κοντονή και η “Τουρκική Ένωση Ξάνθης”

του Άγγελου Συρίγου  – 

Σάλος μέγας έχει προκύψει τις τελευταίες ημέρες λόγω μίας τροπολογίας που κατετέθη από τον υπουργό Δικαιοσύνης και αφορά στον τρόπο εφαρμογής των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Δικαίως η τροπολογία συνδέεται με τη λειτουργία του σωματείου “Τουρκική Ένωση Ξάνθης”.

Τι είναι η “Τουρκική Ένωση Ξάνθης”

Το συγκεκριμένο σωματείο ιδρύθηκε το 1927 ως “Οίκος της Τουρκικής Νεολαίας” στην Ξάνθη. Το 1936 μετονομάσθηκε με απόφαση των ελληνικών δικαστηρίων σε “Τουρκική Ένωση Ξάνθης”, γεγονός που επανελήφθη το 1946. Η “Τουρκική Ένωση Ξάνθης”, όπως και το αδελφό σωματείο “Τουρκική Νεολαία Κομοτηνής” απετέλεσαν τη μεταφορά στην Ελλάδα των λεγομένων “Τουρκικών Εστιών” [Türk Ocakları] που είχαν πρωτοσυστήσει οι Νεότουρκοι το 1912 και είχε αναπτύξει ο Κεμάλ μετά το 1924.

Στόχος των “Τουρκικών Εστιών” ήταν η επιβολή των κεμαλικών αρχών μέσω της δημιουργίας κοινωνικών και αθλητικών εκδηλώσεων που ξέφευγαν από τη θρησκεία. Σε απόλυτη ταύτιση στο καταστατικό της “Τουρκικής Ενώσεως Ξάνθης” αναφερόταν ρητώς ως στόχος: «να συμβάλει εις την  μεταξύ των Τούρκων της Δυτικής Θράκης διάδοση των πνευματικών, κοινωνικών και  θρησκευτικών μεταρρυθμίσεων των προελθουσών εκ της τουρκικής  μεταπολιτεύσεως». Οι μεταρρυθμίσεις της τουρκικής μεταπολιτεύσεως ήσαν οι αλλαγές που είχε επιβάλλει ο Κεμάλ μετά το 1923.

Αρχικώς η “Τουρκική Ένωση Ξάνθης” είχε ως στόχο τους Παλαιομουσουλμάνους δηλαδή εκείνα τα μέλη της μειονότητας που απέρριπταν τις κεμαλικές αλλαγές και επέμεναν να χρησιμοποιούν την οθωμανική γραφή. Το 1968 η χούντα, με ένα μορφωτικό πρωτόκολλο που υπέγραψε με την Τουρκία, εξάλειψε το εμπόδιο των Παλαιομουσουλμάνων με πλήρη επικράτηση των Κεμαλικών. Έκτοτε η “Τουρκική Ένωση Ξάνθης” άλλαξε στόχο: στράφηκε στον συνειδησιακό εκτουρκισμό των Πομάκων. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα η πλειοψηφία των μελών της προέρχεται από τα πομακοχώρια του ορεινού όγκου της Ροδόπης και όχι από τα τουρκόφωνα χωριά του κάμπου.

Η διαγραφή της “Τουρκικής Ενώσεως Ξάνθης”

Το 1984 τα ελληνικά δικαστήρια, μετά από προσφυγή του τότε Νομάρχη Ξάνθης, διέγραψαν από το βιβλίο σωματείων του Πρωτοδικείου την “Τουρκική Ένωση Ξάνθης”. Το 2005 η υπόθεση κατέληξε στον Άρειο Πάγο, ο οποίος αποδέχθηκε τη διαγραφή του σωματείου με το αιτιολογικό ότι η “Τουρκική Ένωση Ξάνθης”:

• Επιδιώκει «την προώθηση εντός των ορίων της Ελληνικής Επικράτειας πολιτειακών σκοπών ξένου κράτους και συγκεκριμένα της Τουρκίας».
• «Δεν συμβάλλει στην ειρηνική συμβίωση των πολιτών της περιοχής… αλλά εγείρει ανύπαρκτο μειονοτικό πρόβλημα ‘Τούρκων’».
• Θέλει να εμφανίσει ότι στην Ελλάδα κατοικεί «μία δεινώς καταπιεζόμενη εθνική τουρκική μειονότητα», ενώ με τη σύμβαση της Λωζάννης αναγνωρίζεται «μόνον η ύπαρξη θρησκευτικής μουσουλμανικής μειονότητας».

Το σωματείο έκλεισε μόνον στα χαρτιά. Συνέχισε κανονικότατα τη λειτουργία του, εξακολουθώντας να κάνει εκλογές, χορούς κι εκδηλώσεις. Το μόνο πράγμα που άλλαξε ήταν ότι η “Τουρκική Ένωση Ξάνθης” κατέβασε από την πρόσοψη του κτηρίου που στεγάζεται την ονομασία. Η συνέχιση της λειτουργίας του σωματείου είναι μία εξαιρετικά σημαντική παράμετρος που όμως αδυνατούν να αντιληφθούν στο εξωτερικό. Όταν διαγράφεις ένα σωματείο και αυτό συνεχίζει κανονικά τη λειτουργία του επί 30 χρόνια χωρίς πρόβλημα πώς είσαι Κράτος Δικαίου; Επειδή θεωρούν ότι αυτά τα πράγματα αποκλείονται, πιστεύουν ότι η Ελλάδα παραβιάζει βάναυσα τα μειονοτικά δικαιώματα.

Η καταδίκη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

Το 2008 η Ελλάδα καταδικάστηκε από το ΕΔΑΔ (Προσφυγή αρ. 26698/05) για παραβίαση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι της Συμβάσεως του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το Δικαστήριο δεν ασχολήθηκε με τη συνθήκη της Λωζάννης. Αναφέρθηκε μόνον στην παραβίαση της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι. Σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου:

• «Μόνον ο τίτλος και η χρήση του όρου “τουρκικός” μέσα στο Καταστατικό δεν αρκούσαν… για να εξαχθεί το συμπέρασμα της επικινδυνότητας του σωματείου για την δημόσια τάξη».
• «Το Σωματείο συνέχισε, επί μισό αιώνα περίπου, τις δραστηριότητές του χωρίς κανένα εμπόδιο μέχρι την διάλυσή του δια της δικαστικής οδού το έτος 1983. …σε ολόκληρη την διάρκεια της ύπαρξης του, τίποτα δεν άφηνε να φανεί ότι το Καταστατικό του απέκρυπτε διαφορετικούς στόχους και προθέσεις από εκείνους που δήλωνε δημοσίως».
• «Δεν προκύπτει από την δικογραφία ότι ο πρόεδρος ή τα μέλη του Σωματείου προσέφυγαν ποτέ στην βία, στην εξέγερση ή σε οποιαδήποτε άλλη μορφή απόρριψης των δημοκρατικών αρχών, γεγονός που θα συνιστούσε ουσιώδες στοιχείο, το οποίο θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη…Όσο εξοργιστικές και απαράδεκτες και να μπορούν να φανούν στα μάτια των αρχών ορισμένες απόψεις ή όροι που χρησιμοποιούνται, η διάδοσή τους δεν θα μπορούσε αυτομάτως να θεωρηθεί μία απειλή για την δημόσια τάξη και την εδαφική ακεραιότητα μιας χώρας».

Εκτός από την περίπτωση της “Τουρκικής Ένωσης Ξάνθης” η Ελλάδα έχει επίσης καταδικασθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και στις περιπτώσεις δύο άλλων μειονοτικών σωματείων με αντίστοιχο σκεπτικό.

Το πρόβλημα και η τροπολογία

Ακολούθως η “Τουρκική Ένωση Ξάνθης” προσέφυγε στον Άρειο Πάγο, ζητώντας εφαρμογή της αποφάσεως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και επανεγγραφή στο βιβλίο σωματείων του Πρωτοδικείου Ξάνθης. Η προσφυγή απερρίφθη με το σκεπτικό ότι οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που καταδικάζουν την Ελλάδα δεν συνεπιφέρουν υποχρεωτικώς και μεταβολή της νομολογίας των ελληνικών δικαστηρίων. Δημιουργούν την υποχρέωση στο κράτος-παραβάτη να βρει έναν τρόπο να συμμορφωθεί με το αποτέλεσμα. Η επιλογή του τρόπου αφήνεται στο ίδιο.

Έκτοτε βρισκόμαστε σε αμυντική θέση στο Συμβούλιο της Ευρώπης κάθε φορά που συζητείται στην Επιτροπή Υπουργών η συμμόρφωση των κρατών-μελών με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Επανειλημμένως η Επιτροπή έχει εκφράσει τη δυσφορία της για τη μη συμμόρφωσή μας. Η Τουρκία είναι πανευτυχής. Η Ελλάδα εμφανίζεται να παραβιάζει κατάφωρα τα μειονοτικά δικαιώματα που βρίσκονται στην αιχμή της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Όλα αυτά γίνονται δε, για ένα σωματείο που λειτουργεί!

Με την τροπολογία γίνεται προσπάθεια να ξεπερασθεί το εμπόδιο. Πιο συγκεκριμένα:

• Δίνεται το δικαίωμα σε όποιον έχει δικαιωθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (εν προκειμένω στην “Τουρκική Ένωση Ξάνθης”) να ζητήσει να επανεξετασθεί η υπόθεσή του από τα ελληνικά δικαστήρια.
• Τα δικαστήρια θα κρίνουν εξ αρχής την υπόθεση. Ο Έλληνας δικαστής αφήνεται ελεύθερος να κρίνει. Θα ήταν διαφορετικό εάν η τροπολογία επέβαλε στα ελληνικά δικαστήρια να αποδεχθούν υποχρεωτικώς την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Μπορεί να αντιλεχθεί ότι οι δικαστές θα επηρεασθούν από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Είναι πιθανόν. Δεν τους επιβάλλεται, όμως, κάτι τέτοιο από το νόμο. Το θέμα εναπόκειται στην κρίση τους.
• Η υπόθεση φεύγει οριστικά από το Συμβούλιο της Ευρώπης και γυρίζει στην ελληνική Δικαιοσύνη. Θεωρητικώς το κράτος έχει τη δυνατότητα να στοιχειοθετήσει καλύτερα την υπερασπιστική του γραμμή.

Συμπέρασμα

Συμπερασματικά, η τροπολογία είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε για να πάψει η διαπόμπευσή μας στο Συμβούλιο της Ευρώπης και οι συνεχείς κατηγορίες ότι παραβιάζουμε τα μειονοτικά δικαιώματα. Θεωρητικώς έχουμε τη δυνατότητα να θέσουμε εκ νέου το ζήτημα στη σωστή του βάση. Ποιά είναι αυτή; Ότι έχουμε ένα σωματείο που δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στο επίπεδο των σχέσεων εντός της μειονότητας, δηλαδή μεταξύ των Τουρκόφωνων, Πομάκων και Τσιγγάνων.

Όπως είναι σημαντικό να προστατευθεί η μειονότητα από τις προσπάθειες αφομοιώσεως της με την πλειονότητα, κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να προστατευθούν οι μειονότητες μέσα στη μειονότητα [δηλαδή Πομάκοι και Τσιγγάνοι] από τις αφομοιωτικές κινήσεις της πλειοψηφούσας μέσα στη μειονότητα ομάδας [Τουρκόφωνοι] που γίνονται μέσα από τέτοια σωματεία.

Ας ελπίσουμε ότι ο εφεξής χειρισμός από πλευράς κυβερνήσεως μίας καλής (υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις) τροπολογίας θα είναι καλύτερος από τα τραγικά που είδαμε έως τώρα.

Υ.Γ. Θα ήταν ουτοπία να πιστέψουμε ότι αυτή η υπόθεση θα αποτελέσει την αφορμή να δούμε κάποια πολύ σοβαρά προβλήματα που χρονίζουν στη Θράκη (με σοβαρότερο αυτών των Μουφτήδων) να λύνονται άμεσα;