Η βρετανική παγίδα για συνομοσπονδία

Το παρασκήνιο που εκτυλίχθηκε στη Νέα Υόρκη, οι συζητήσεις, οι παρεμβάσεις, απέτρεψαν την υστάτη τη μετατόπιση του Κυπριακού στη σφαίρα των δύο κρατών. Ωστόσο, παραμένουν ανοικτοί λογαριασμοί για τη συνέχεια, καθώς η προσπάθεια από την Άγκυρα και τους προστάτες της δεν θα εγκαταλειφθεί. Προειδοποιητικές βολές υπήρξαν από τον περασμένο Ιανουάριο, ενώ νωρίτερα δείγματα γραφής είχαν δώσει και οι περιοδεύοντες για το Κυπριακό αξιωματούχοι του Φόρεϊν Όφις.

Αυτή τη φορά, τόσο στη διάρκεια των συζητήσεων για την προεδρική δήλωση του Συμβουλίου Ασφαλείας για τις τουρκικές παράνομες ενέργειες στην Αμμόχωστο, όσο και για το ψήφισμα ανανέωσης της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, υπήρξαν πολλές αντιδράσεις στις βρετανικές μεθοδεύσεις. Είναι ως να “εναρμονίσθηκαν τα άστρα” και πολλές χώρες κινήθηκαν ενεργά δίπλα στην Κυπριακή Δημοκρατία ( ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία, Γαλλία, Ιρλανδία κα).

Κάτω από την πίεση αυτή το Λονδίνο αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει την προσπάθεια, αν και μέχρι την υστάτη επέμεινε σε διάφορες εκδοχές διατυπώσεων, που μέσα από την “εποικοδομητική ασάφεια”, επιχειρούσαν να εξασφαλίσουν τις βρετανικές επιδιώξεις στα κείμενα του ΟΗΕ. Παρόλα αυτά, το Φόρεϊν Όφις συνεχίζει τις προσπάθειες για την εξεύρεση «κοινού εδάφους» για την επανέναρξη των συνομιλιών. Υπενθυμίζεται πως αυτό ήταν το περιεχόμενο των συζητήσεων διπλωματικής αποστολής του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών, 24 ώρες μετά τις τουρκικές ανακοινώσεις για την Αμμόχωστο.

Τόσο το Λονδίνο, όσο και κύκλοι της Γραμματείας στη Νέα Υόρκη, καλοβλέπουν το ενδεχόμενο να βρεθεί μια “συμβιβαστική τομή”, μεταξύ της θέσης της Λευκωσίας για ομοσπονδία και της Άγκυρας για δύο κράτη. Η “χρυσή τομή” δεν θα είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από συνομοσπονδία, αυτό δηλαδή που επιδιώκει η Άγκυρα. Προπομπός σε όλα αυτά ήταν, ως γνωστόν, ο απεσταλμένος του αγγλικού υπουργείου Εξωτερικών, αρμόδιου για το Κυπριακό Ajay Sharma, ο οποίος παρουσίασε φόρμουλα, σύμφωνα με την οποία «οι δύο κοινότητες οι οποίες σήμερα ως κοινοτικά κυρίαρχα κρατίδια (Community States) θα ιδρύσουν την Κυπριακή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία, με τον ίδιο τρόπο που ιδρύθηκε και η Κυπριακή Δημοκρατία το 1960, δηλαδή από τις δύο κοινότητες».

Υπενθυμίζεται συναφώς, ότι στο τελευταίο του ταξίδι βολιδοσκόπησε το ενδεχόμενο να υπάρξει ανταλλαγή επιστολών από τους Αναστασιάδη και Τατάρ, στις οποίες να καταγράφονται οι προθέσεις τους, με στόχο να δίνει η μια πλευρά κίνητρο στην άλλη για να επανέλθουν στις διαπραγματεύσεις. Στην περίπτωση της ελληνοκυπριακής πλευράς θα μπορεί να εξηγηθούν, όπως υποδείχθηκε, τα «έμφυτα δικαιώματα» των Τουρκοκυπρίων, που θα παραπέμπουν στα θέματα της κυριαρχίας των «συνιδρυτών» της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η ιδέα των επιστολών απορρίφθηκε και από τουρκικής πλευράς.

Δεν πτοείται η Τουρκία

Η Άγκυρα πάντως, δεν φαίνεται να πτοείται. Συνεχίζει σε σχέση με την Αμμόχωστο με την τακτική της σαλαμοποίησης. Βήμα με βήμα θα αποχαρακτηρίσει την περιοχή, από στρατιωτική που είναι σήμερα, σε κατοικημένη. Αν και η λεγόμενη Επιτροπή Ακίνητης Περιουσίας είναι ακέφαλη, λόγω της παραίτησης του προέδρου της που έγινε καθώς “λεφτά δεν υπάρχουν”, καλείται να αναλάβει τις προσφυγές που έγιναν ήδη από Ελληνοκύπριους. Οι προσφυγές αυτές θα αφορούν την περιοχή της περίκλειστης που έχει αποχαρακτηριστεί και δεν αποκλείεται να υπάρξει και (μια τουλάχιστον) αποκατάσταση για να λειτουργήσει τούτο ως “κράχτης” για να προσφύγουν κι άλλοι. Το θέμα, βέβαια, είναι πως πέραν των άλλων, ότι η επιτροπή δεν έχει χρήματα να αποζημιώσει υποθέσεις που έχει “εκδικάσει”.

Σε σχέση με τις διπλωματικές κινήσεις είναι προφανές πως δεν υπάρχουν σήμερα προοπτικές για επανέναρξη των συνομιλιών. Κι αυτό, πέραν του γεγονότος ότι η Τουρκία κάνει ενέργειες επιβολής τετελεσμένων, θέτει και δυο προϋποθέσεις: Πρώτον, να αναγνωρίσει η ελληνική πλευρά εκ προοιμίου την κυριαρχική ισότητα και το ίσο διεθνές καθεστώς του κατοχικού καθεστώτος. Δεύτερον, να διασφαλισθεί το καθεστώς των Τουρκοκυπρίων την επόμενη ημέρα μιας αποτυχίας. Η τουρκική πλευρά θέλει εν πολλοίς να εξασφαλίσει κίνητρο για να αποτύχει το εγχείρημα.

Την ίδια ώρα, αν και γνωρίζει τις δυσκολίες, πιέζει φιλικές χώρες να αναβαθμίσουν τις σχέσεις τους με το ψευδοκράτος. Γίνεται λόγος για αναγνώριση από το Αζερμπαϊτζάν, παρόλο που και ο ίδιος ο κατοχικός ηγέτης Ερσίν Τατάρ, παραδέχθηκε πως το εγχείρημα είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Είναι σαφές πως η Άγκυρα θέλει να παρατείνει το διαδικαστικό αδιέξοδο, μέχρι να ολοκληρώσει τους σχεδιασμούς της με νέα τετελεσμένα. Τότε και μόνο τότε, έχοντας τη Λευκωσία κάτω από την πίεση για τα χειρότερα, θα επιχειρήσει να επιβάλει τους όρους της για συνομιλίες. Είναι προφανές πως αυτοί οι σχεδιασμοί θα συνεχιστούν όσο δεν έχει κόστος η Τουρκία, ούτε στον ΟΗΕ, ούτε στην ΕΕ.

Χωρίς τυμπανοκρουσίες η βάση

Η Άγκυρα έριξε τους τόνους στο θέμα της αεροπορικής βάσης στο κατεχόμενο Λευκόνοικο, καθώς μέτρησε τις αντιδράσεις. Ως γνωστό, η βάση μη επανδρωμένων αεροσκαφών έχει αναβαθμιστεί, προχωρεί και ο σχεδιασμός είναι, σε μεταγενέστερη φάση, να σταθμεύουν και πολεμικά. Όπως πληροφορούμαστε η αντίδραση προέρχεται από τρίτες χώρες, με πρώτους τους Αμερικανούς. Άλλωστε οι ΗΠΑ ήταν η πρώτη χώρα, η οποία ήταν ενημερωμένη για την κατασκευή της βάσης και όπως συναφώς πληροφορούμαστε, το ανέφερε ο ίδιος ο πρόεδρος Μπάιντεν στον πρωθυπουργό της Ελλάδος, Κυριάκο Μητσοτάκη, στη διάρκεια τηλεφωνικής τους επικοινωνίας τον περασμένο Μάρτιο.

Από εκεί και πέρα είναι σαφές πως από την λειτουργία της βάσης ενοχλούνται και χώρες της περιοχής, οι οποίες θεωρούν πως βρίσκονται στο στόχαστρο της κατοχικής Τουρκίας. Ισραήλ και Αίγυπτος το γνωρίζουν, όπως κι άλλες γειτονικές χώρες, τις οποίες απασχολεί το ζήτημα τούτο. Σημειώνεται ότι το θέμα της αεροπορικής βάσης έχει συζητηθεί και κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Χριστοδουλίδη, στο Ισραήλ.

Ο συγκεκριμένος σχεδιασμός της κατοχικής Τουρκίας, τόσο στο Λευκόνοικο, όσο στο Μπογάζι (κατασκευή ναυτικής βάσης) προχωρούν κανονικά. Το γεγονός ότι αποφεύχθηκε οποιαδήποτε αναφορά στη διάρκεια της παράνομης επίσκεψης Ερντογάν στα Κατεχόμενα (20-21 Ιουλίου), παρόλο που είχε αναφερθεί πιθανή τέλεση εγκαινίων, δείχνει πως σε αυτή τη φάση, η κατοχική δύναμη θα προχωρήσει χωρίς τις γνωστές τυμπανοκρουσίες.

Πρόταση για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ

Η Βρετανία, στη διάρκεια των συζητήσεων που προηγήθηκαν της έγκρισης του ψηφίσματος για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, έθεσε και ένα άλλο ζήτημα: Η θητεία να ανανεώνεται αντί κάθε εξάμηνο κάθε χρόνο. Το ζήτημα αυτό έχει ανοίξει για όλες τις Ειρηνευτικές Δυνάμεις ανά τον κόσμο. Η Λευκωσία, που είχε ενώπιον της ξανά το θέμα τούτο στο παρελθόν, δεν ήταν αρνητική.

Ωστόσο, στην παρούσα φάση με τις συνεχείς προκλήσεις της κατοχικής Τουρκίας, η Κυπριακή Δημοκρατία κρίνει πως δεν θα πρέπει να αλλάξει η χρονική διάρκεια της θητείας της Ειρηνευτικής Δύναμης, καθώς η επανεξέταση κάθε έξι μήνες προσφέρει τη δυνατότητα ελέγχου των τουρκικών κινήσεων, στο βαθμό που αυτό γίνεται και σήμερα. Πάντως, διαχρονικά η ανανέωση της θητείας της Ειρηνευτικής Δύναμης χρησιμοποιείτο ως μπαμπούλας και εκβιαστικό χαρτί προς τη Λευκωσία.

Η μη ανανέωση της παρουσίας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ ήταν ένα εργαλείο άσκησης πίεσης προς την Κυπριακή Δημοκρατία για το Κυπριακό. Το γεγονός ότι δεν αναμένονται σύντομα εξελίξεις, προφανώς να συνδέεται και με την ιδέα για ετήσια αξιολόγηση και ανανέωση της θητείας. της Επί του παρόντος, με επιμονή της Λευκωσίας, δεν θα αλλάξει οτιδήποτε και αναμένεται ότι το ζήτημα θα επανέλθει σε μεταγενέστερο χρόνο.