Ηλεκτρική αποσύνδεση με απώλεια κυριαρχικών δικαιωμάτων

Τον Γενάρη του 2024 συγκροτήθηκε η διοικητική δομή του Great Sea Interconnector της θυγατρικής ειδικού σκοπού του ΑΔΜΗΕ που υλοποιεί το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ. Το έργο με κόστος 1.9 δισ. χρηματοδοτείται από την ΕΕ με 658 εκατ. και αρχικά εισήλθε η γαλλική Meridiam για το 49,9%. Το υπόλοιπο κόστος θα το κάλυπταν οι καταναλωτές της Κύπρου κατά 63% και της Ελλάδας κατά 37%.

Η Κύπρος δεν συμφωνούσε να γίνει από την έναρξη του έργου. Από τον Φεβρουάριο του 2024, επιβεβαίωσε την συμμετοχή της στην εταιρεία με 100 εκατ. Επίσης έμπαινε στο τραπέζι πάντα και το γεωπολιτικό ρίσκο με κινδύνους διακοπής του έργου. Με αυτά τα σημεία τριβής και αφόρητες πιέσεις  απειλές και τελεσίγραφα από κυβέρνηση, Κομισιόν και εταιρείες, κατέληξαν σε συμφωνία στο τέλος της χρονιάς!

Κατά τον ΑΔΜΗΕ με την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου θα αρθεί η ενεργειακή απομόνωσή της. Θα έχει αυξημένη ενεργειακή ασφάλεια, πιο πράσινο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής και φθηνότερη ενέργεια για τους καταναλωτές. Επίσης θα έχει γεωπολιτικά οφέλη. Όλη αυτή η επιχειρηματολογία είναι πανομοιότυπη για όλες τις εσωτερικές ηλεκτρικές νησιωτικές διασυνδέσεις και κυρίως της Κρήτης. Η Κύπρος ενεργειακός κόμβος, η Κρήτη ενεργειακός κόμβος, η Ελλάδα ενεργειακός κόμβος! Η σπουδαιότερη παράμετρος όμως πάντα είναι η αποκρύπτουσα. Αυτή δεν είναι άλλη από την υποχρέωση του κάθε τόπου που γίνεται η διασύνδεση να  παράγει ηλεκτρική ενέργεια πολλαπλάσια από αυτήν που έρχεται να καλύψει η διασύνδεση!

Οπότε αυτό που θα συμβεί για την Κύπρο, θα είναι να εξελιχθεί σε μπαταριά. Αλλιώς την λένε… μείζονα ενεργειακό κόμβο της Μεσογείου. Αυτό θα γίνει, χάρις στις εξαγωγές πράσινης και φθηνής ενέργειας προς την Ευρώπη, μέσω των διασυνοριακών Ηλεκτρικών διασυνδέσεων που θα προωθηθούν. Η πρώτη από αυτές θα είναι με το Ισραήλ. Οι εξαγωγές της σε πράσινη ενέργεια θα αναπτυχθεί προς την Ευρώπη αντίστοιχα μέσω Κρήτης και της Green Aegean που φιλοδοξεί να ενώσει την Ελλάδα με την Κεντρική Ευρώπη μέσω Αδριατικής.

EuroAsia interconnector

Έτσι λοιπόν η Κύπρος και η Κρήτη εξελίσσονται σε x-factor του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης. Η συμφωνία Ελλάδας, Ισραήλ και  Κύπρου θα ωθήσει και σε κοινές εξαγωγές φυσικού αερίου. Η Ελλάδα έχει αναπτύξει συνέργειες με Ισραήλ και Αίγυπτο το EuroAsia Interconnector μέσω Ισραήλ και Κύπρου και το GREGY για την ηλεκτρική διασύνδεση με την Αίγυπτο, το όποιο έχει επιλεγεί ως ένα από τα κύρια έργα κοινού ενδιαφέροντος με την ΕΕ.

Στις  27 Δεκεμβρίου στην συνάντηση των υπουργών ενέργειας Ελλάδας και Κύπρου συζητήθηκαν τα θέματα, ξεπεράστηκαν τα εμπόδια και η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορέσει να συμφωνήσει στη συμμετοχή της στο έργο. Ο υπουργός ενέργειας λίγες μέρες πριν υποδεχόταν τον συνάδελφο του Ισραηλινό και υπέγραψαν Στρατηγική Συμφωνία Ενέργειας με σκοπό την δημιουργία ενός “πράσινου” διαδρόμου ηλεκτρικής ενέργειας από το Ισραήλ προς την ΕΕ, μέσω της Ελλάδας. Το ίδιο διάστημα αποκληρώθηκε η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Αττικής.

Παράλληλα ο αμερικανικός οίκος Curtis, στον όποιο είχε αναθέσει το κυπριακό Υπουργείο στην αξιολόγηση του έργου, δημοσίευσε τις σοβαρές του ανησυχίες για τη δυνατότητα υλοποίησης του έργου. Εκτός από σημαντικές τεχνικές και οικονομικές προκλήσεις , το έργο αντιμετωπίζει τον ιδιότυπο κίνδυνο εχθρικών ενεργειών από την Τουρκία. Με όλα αυτά… φθάνουμε στις 6 Μαρτίου και στο πάγωμα των ερευνητικών εργασιών από την ελληνική πλευρά, καθώς το ιταλικό πλοίο  που ήταν επιφορτισμένο να πραγματοποιήσει τις μελέτες, απέπλευσε από την Κρήτη. Όπως αναφέρεται σχετικά, αποφασίστηκε το πάγωμα των πληρωμών με την Nexans προκειμένου να μην επιβαρυνθεί περαιτέρω ο ΑΔΜΗΕ.

Η κίνηση αυτή είναι ενδεικτική των προβλημάτων στην υλοποίηση του έργου, λόγω των αντιδράσεων από την Τουρκία και μέχρι να αποφασιστούν οι επόμενες κινήσεις στο θέμα του καλωδίου. Σημειώνεται ότι οι έρευνες στα διεθνή ύδατα στη γραμμή Κάσο-Καρπάθου διακόπηκαν τον περασμένο Ιούλιο έπειτα από ένα επεισόδιο 40 ωρών και την παρουσία πέντε τουρκικών πλοίων. Από τότε δεν έχουν ξεκινήσει πάλι, με την Αθήνα να εμφανίζεται το τελευταίο διάστημα συγκρατημένη ως προς την ανάληψη του σχετικού ρίσκου.

H ελληνική ΑΟΖ “πνίγηκε” σε ήρεμα νερά!

Από τον Αύγουστο του 2019, μία από τις αποφάσεις της ελληνικής κυβέρνησης άλλαξε τα σταθερά δεδομένα και την πάγια πολιτική όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων στην περιοχή Ρόδου-Καστελλόριζου, στην περιοχή Καρπάθου-Κάσου και στις ανατολικές ακτές της Κρήτης, πετσοκόβοντας τη εν δυνάμει ελληνική ΑΟΖ μέχρι τον 30ο Μεσημβρινό και μαζί τα ελληνικά κυριαρχικά συμφέροντα στην περιοχή. Βάζοντας τα θεμέλια της τουρκολιβυκής ΑΟΖ και τελειώνοντας την εν δυνάμει ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου…

Αυτή η απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη έγινε με την πλήρη ανοχή, άγνοια και αδιαφορία του συνόλου των πολιτικών κομμάτων μέχρι σήμερα. Τότε τα υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας επέτρεψαν πρώτη φορά στην Τουρκία να εκτελέσει άσκηση μέσα στο FIR Αθηνών, σε περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελλόριζου.

Ο τότε υπουργός Εξωτερικών Δένδιας δήλωσε στη Βουλή ότι «με βάση συντεταγμένες της (τουρκικής) στρατιωτικής άσκησης προκύπτει ότι η εν λόγω περιοχή ευρίσκεται εκτός πεδίου εφαρμογής του μνημονίου». Δι’ αυτού του απλού και συνοπτικού τρόπου, η κυβέρνηση πέταξε εκτός Αιγαίου την περιοχή, ανατολικές ακτές Ρόδου και Καστελλόριζο, προσφέροντας την εμφανώς την ως… δώρο στην Τουρκία, η οποία, στις περιοχές εκτός Αιγαίου, δηλαδή στη Μεσόγειο, έχει επισήμως 12 ναυτικά μίλια χωρικά ύδατα, ενώ η Ελλάδα 6 ν.μ.

Η Τουρκία ορθώς εξέλαβε την ελληνική μεσοβέζικη στάση σαν πράσινο φως και στις 27 Νοεμβρίου 2019 Τουρκία και Λιβύη ανήγγειλαν επισήμως τη μεταξύ τους οριοθέτηση ΑΟΖ από τις τουρκικές μέχρι τις λιβυκές ακτές. Στις 7 Δεκεμβρίου 2019 η Τουρκία έστειλε επισήμως τη συμφωνία στην αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ, η οποία τελικώς ανάρτησε στον αρμόδιο Πίνακα 104/2021 του ΟΗΕ. Από το 2019 η κυβέρνηση απέφυγε τη μία και μοναδική κίνηση που είχε το δικαίωμα να κάνει για να ανατρέψει το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο: Να καταθέσει επισήμως την ελληνική ΑΟΖ στην περιοχή με συντεταγμένες.

Τροφοδοτείται ο τουρκικός επεκτατισμός

Στις 6 Αυγούστου 2020 υπογράφηκε η Συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου «για την οριοθέτηση της ΑΟΖ» μεταξύ των δύο κρατών. Η Συμφωνία αυτή συνιστά μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ. Έτσι φτάνουμε στη στιγμή που η Αθήνα υποχώρησε προ μηνών στην τουρκική πίεση και άναψε το πράσινο φως στο ιταλικό ερευνητικό σκάφος να ζητήσει άδεια από την Τουρκία για να διεξάγει τις εργασίες του στα επτά μίλια έξω από την Κάσο. Πολύ δικαιολογημένα, η Άγκυρα διάβασε εκείνη την ελληνική υποχώρηση σαν έμμεση νομιμοποίηση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου.

Από εκεί και πέρα δεν χάνει ευκαιρία να παρενοχλεί με πολεμικά πλοία το ερευνητικό σκάφος, όποτε εξέρχεται των ελληνικών χωρικών υδάτων. Η Τουρκία, λοιπόν, όχι απλώς έχει εντείνει την επεκτατική πίεση, αλλά για την ακρίβεια, ο επεκτατισμός της έχει πραγματοποιήσει ποιοτικό άλμα κατά τρόπο που μπορεί να εκληφθεί ως προετοιμασία του εδάφους για δημιουργία τετελεσμένου, όταν θα δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία. Και βεβαίως, η Αθήνα τροφοδοτεί τον τουρκικό επεκτατισμό, όσο προσπαθεί να εξαγοράσει με φαινομενικά ανώδυνες υποχωρήσεις το κλίμα “ήρεμων υδάτων”.

Η διακοπή του έργου αποτελεί μια ακόμη υποχώρηση της Αθήνας που μπορεί να ακυρώσει το έργο και αυτό θα επιβεβαιώσει ότι όλη η Ανατολική Μεσόγειος είναι υπό την επιτροπεία της Τουρκίας και τίποτα δεν μπορεί στο μέλλον να γίνει χωρίς την άδειά της. Η ουσία είναι πως η ελληνική κυβέρνηση ήταν απροετοίμαστη να αντιμετωπίσει πολιτικά και διπλωματικά τις απειλές της Άγκυρας, με αποτέλεσμα να χάσει διαπραγματευτικά ατού και να αναδιπλωθεί ως προς την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας.

Στον επόμενο γύρο του περιβόητου ελληνοτουρκικού διαλόγου για το Αιγαίο και στην επόμενη συνάντηση Κορυφής μεταξύ του Έλληνα πρωθυπουργού και του Τούρκου προέδρου, η Ελλάδα θα προσέλθει αποδυναμωμένη, καθώς με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχασε ένα ακόμα χαρτί. Εδώ και 15 χρόνια μας στοιχειώνει η εικόνα του Γιώργου Παπανδρέου από το Καστελλόριζο. Είχα πάντα την υποψία ότι ήταν η αρχή μίας διαδικασίας που σε αυτό το νησί θα ολοκληρωθεί με δραματικό τρόπο!