Και στο βάθος συνεκμετάλλευση – Η συνταγή του Μόρνινγκσταρ, τα “συν” του ΓΑΠ και οι πλατφόρμες του Μπαγίς

Η συνεκμετάλλευση πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων ως σενάριο είναι παλιό. Η Άγκυρα το σερβίρει παραδοσιακά σαν λύση στη διμερή διαφωνία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Τελευταίος στη σειρά των Τούρκων ηγετών το είχε σερβίρει ο Ερντογάν με τις ρητές ευλογίες της Ουάσιγκτον. Αυτά πριν προκληθεί το τωρινό ρήγμα, αν και επισήμως τίποτα δεν έχει αλλάξει.

Στις αρχές Αυγούστου 2012 ο Αμερικανός αρμόδιος για θέματα ενέργειας Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ είχε δηλώσει για την εκμετάλλευση πιθανολογούμενων κοιτασμάτων: «Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό. Ο πρώτος είναι να υπάρξει, επιτέλους, συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τα όρια. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, υπήρξαν περιπτώσεις όπου χώρες κατέληξαν σε εμπορικές διευθετήσεις και άφησαν το θέμα της οριοθέτησης για το μέλλον. Μπορώ να φανταστώ μια περίπτωση, στο Αιγαίο, ή σε κάποια άλλη αμφισβητούμενη περιοχή, όπου το οικονομικό όφελος είναι και για τις δύο χώρες τόσο μεγάλο, που τις συμφέρει να καταλήξουν σε μια επιχειρηματική λύση, ακόμη και εάν δεν συμφωνούν στα συγκεκριμένα όρια».

Εύγλωττη είναι και η δήλωση-παρότρυνση του τότε Τούρκου υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μπαγίς: «Στις διαφιλονικούμενες περιοχές πρέπει να φτιάξουμε πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου και αυτές να γίνουν πλατφόρμες επίλυσης των διαφορών… Η Τουρκία είναι πάντα έτοιμη για τη μεγάλη λύση, αλλά ίσως πρέπει πρώτα να επιλύσουμε κάτι μικρό, που θα οδηγήσει στη μεγάλη λύση, σε μια λύση-πακέτο».

Πώς, όμως, μπορεί να υπάρξει συνεκμετάλλευση εάν δεν έχει οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ; Για να οριοθετηθεί, όμως, πρέπει πρώτα να ξεκαθαρισθεί όχι μόνο το εύρος των εκατέρωθεν χωρικών υδάτων, ώστε να είναι σαφές ποια είναι τα διεθνή ύδατα, αλλά και να αρθεί η επεκτατική θεωρία της Άγκυρας περί “γκρίζων ζωνών” στο Αιγαίο. Εάν συμβεί αυτό, τότε μπορεί να υπάρξει συζήτηση για συνέργειες, αφού θα είναι σαφές ποια ποσοστά δικαιούται η μία και ποια η άλλη χώρα.

Συνέργειες, συνδιαχείριση, συνεκμετάλλευση

Εάν δεν έχει προϋπάρξει οριοθέτηση, η ελληνοτουρκική διαπραγμάτευση για τους όρους συνεκμετάλλευσης θα γίνει στον αέρα και βεβαίως προς όφελος της Άγκυρας, η οποία είναι αυτή που αμφισβητεί, πιέζει και διεκδικεί. Όταν οι Τούρκοι μιλάνε για συνεκμετάλλευση, εννοούν ότι το όφελος από την εξόρυξη υδρογονανθράκων θα μοιραστεί εξίσου. Το είπε καθαρά ο Μπαγίς.

Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, όμως, η Τουρκία δικαιούται ένα πολύ μικρό ποσοστό υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ στο Αιγαίο και ένα κατά τόπους διαφοροποιημένο ποσοστό ανατολικά της Ρόδου, λόγω της ύπαρξης του συμπλέγματος του Καστελλόριζου. Με άλλα λόγια, οι όμορφες λέξεις “συνεκμετάλλευση”, “συνδιαχείριση” και “συνέργειες” δεν είναι τίποτα άλλο από ένα όχημα παραπλάνησης για παραχώρηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και πλούτου.

Οι γνωστοί κύκλοι στην Αθήνα που προωθούν μια απροσχημάτιστη κατευναστική πολιτική έναντι της Τουρκίας προτείνουν τη συνεκμετάλλευση σαν “λύση” με το εξής επιχείρημα: «Μια υφαλοκρηπίδα που δεν μπορούμε να εκμεταλλευθούμε είναι μια άχρηστη υφαλοκρηπίδα. Γιατί να μη μοιρασθούμε με τους Τούρκους ένα όφελος που αλλιώς δεν θα το έχουμε καθόλου;» Αυτό που αποσιωπούν δεν είναι μόνο ο ωμός εκβιασμός. Είναι και το γεγονός ότι όποια ποσοστά θα αποφασίζονταν σε μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης θα δημιουργούσαν ισχυρό προηγούμενο και στο επίπεδο των κυριαρχικών και διοικητικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.

Τα “συν” και η «σημαντική πρόοδος»

Επί κυβέρνησης Γιώργου Παπανδρέου, ο Μπαγίς είχε δηλώσει ότι στις διερευνητικές επαφές είχε σημειωθεί «σημαντική πρόοδος». Η κυβέρνηση Ερντογάν επιχειρούσε με τη ρητορική της να εγκλωβίσει διπλωματικά την Αθήνα σε μια δυναμική διευθετήσεων που θα προκύψουν από διμερείς διαπραγματεύσεις κι όχι από την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου.

Τον διευκόλυνε ότι στις ελληνικές ελίτ υπάρχει η τάση να φλερτάρουν με τέτοιες ιδέες. Όχι μόνο λόγω των αμερικανικών πιέσεων, αλλά και λόγω της δικής τους τάσης να κάνουν εκπτώσεις στα εθνικά συμφέροντα, με την ελπίδα ότι έτσι θα ξεμπερδεύουν με το χρόνιο πρόβλημα της τουρκικής επεκτατικής πίεσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000, όταν ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν υπουργός Εξωτερικών, οι ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών είχαν πάρει μια τροπή προς την κατεύθυνση του “συν”, ως τρόπου συνολικής διευθέτησης. Συζητούσαν σοβαρά το ενδεχόμενο να γεφυρώσουν τις διαφορές με την υιοθέτηση κοινών δράσεων: συνεκμετάλλευση όσον αφορά την υφαλοκρηπίδα και συνδιαχείριση όσον αφορά λειτουργίες και καταστάσεις στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου με την επίκληση τεχνικών λόγων. Μια τέτοια διευθέτηση, βεβαίως, θα ισοδυναμούσε με αλλαγή του νομικού καθεστώτος και αναγνώριση στην Τουρκία δικαιωμάτων και εκεί όπου δεν της παρέχει το διεθνές δίκαιο.