Καταλονία και Κύπρος

του Ανδρέα Θεοφάνους  – 

Αναμφίβολα η Ισπανία εξέρχεται σοβαρά διηρημένη και τραυματισμένη από το δημοψήφισμα της 1^ης Οκτωβρίου 2017 στην Καταλονία. Το χειρότερο είναι ότι το μέλλον είναι αβέβαιο και είναι δύσκολο να αποκλεισθεί οποιοδήποτε σενάριο. Η χρήση βίας από την ισπανική κυβέρνηση είναι δυνατόν να ενισχύσει περαιτέρω τις αποσχιστικές τάσεις.

Σημειώνεται ότι ψήφισαν περίπου 42% των Καταλανών ψηφοφόρων εκ των οποίων το 90% τάχθηκαν υπέρ της ανεξαρτησίας. Εάν η κυβέρνηση Ραχόι είχε εκφράσει αφ’ ενός την αντίθεσή της αλλά αφ’ ετέρου δεν εναντιωνόταν στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος τα αποτελέσματα ενδεχομένως να ήταν διαφορετικά.

Τυχόν ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας θα αποτελέσει βαρύ πλήγμα για την Ισπανία. Η συγκεκριμένη περιφέρεια είναι από τις πιο πλούσιες με συνεισφορά πέραν του 20% στο ΑΕΠ της χώρας. Σημειώνεται επίσης ότι πέραν του 25% των εξαγωγών προέρχονται από την Καταλονία η οποία ταυτόχρονα πληρώνει περισσότερους φόρους απ’ ό,τι εισπράττει σε κρατικές δαπάνες.

Πέραν τούτου είναι δυνατόν να αποτελέσει την απαρχή και άλλων εξελίξεων όπως η ενθάρρυνση αποσχιστικών ενεργειών από την περιοχή των Βάσκων. Καθίσταται πλέον προφανές ότι η ισπανική κυβέρνηση θα πράξει παν τω δυνατώ για να εκτονωθεί η κατάσταση και να αποφευχθεί η διάσπαση της χώρας.

Υπέρ της ακεραιότητας της Ισπανίας

Παρά τη συμπάθεια προς το δικαίωμα των Καταλανών για το δημοψήφισμα δεν έχει υπάρξει πολιτική στήριξη για την ανεξαρτητοποίηση της περιφέρειας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί το δημοψήφισμα αντισυνταγματικό και ταυτόχρονα υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα της Ισπανίας. Άλλωστε η ΕΕ δεν ενθαρρύνει αποσχιστικές τάσεις στην Ισπανία αλλά και σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Αλλά και η Βρετανία ακολούθησε ανάλογη στάση. Σημειώνεται συναφώς ότι στην Ιταλία κατά καιρούς έχουν παρουσιασθεί τάσεις απόσχισης ιδίως από το πλουσιότερο βόρειο τμήμα της χώρας ενώ στο Βέλγιο υπάρχει σοβαρό πρόβλημα εδώ και χρόνια μεταξύ των Φλαμανδών και των Γαλλόφωνων.

Με την ανεξαρτητοποίησή της η Καταλονία μπορεί να έχει ένα ευοίωνο μέλλον μόνο εάν υπάρχει ευρωπαϊκή και διεθνής στήριξη. Στην αντίθετη περίπτωση οι περιπλοκές θα είναι τεράστιες και τα προσδοκώμενα οφέλη δεν θα υλοποιηθούν. Γι’ αυτό, το μήνυμα που η ΕΕ στέλλει είναι ότι στην περίπτωση ανεξαρτησίας, η Καταλονία θα θεωρηθεί ως τρίτη χώρα.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα, είναι πιθανό να συζητηθεί η προοπτική μιας ευρύτερης αυτονομίας για την Καταλονία. Επίσης, δεν μπορεί να αποκλεισθεί μια μορφή ομοσπονδοποίησης της Ισπανίας.

Η περίπτωση της Κύπρου

Αλλά και εμείς στην Κύπρο δεν πρέπει να αγνοούμε τις τάσεις που εμφανίζονται τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η περίπτωση της Καταλονίας, αν και πολύ διαφορετική από την Κύπρο ενισχύει τους προβληματισμούς μας σε σχέση με την επιδιωκόμενη λύση. Η Καταλονία μοιάζει περισσότερο με την περίπτωση της Σκωτίας.

Ας μην λησμονούμε ότι η κατοχική οντότητα στο βόρειο τμήμα της Κύπρου δημιουργήθηκε μετά από εισβολή και εθνοκάθαρση. Πέραν τούτου, η σύγχρονη βιβλιογραφία αλλά και οι διεθνείς εμπειρίες συνηγορούν στη θέση ότι ομοσπονδιακά μοντέλα που στηρίζονται σε εθνοκοινοτικούς πυλώνες είναι θνησιγενή. Και όμως η υφιστάμενη βάση των συνομιλιών για το Κυπριακό δεν διαφέρει από το βοσνιακό μοντέλο.

Ούτως ή άλλως είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι σε ένα διεθνικό ή πολυεθνικό κράτος απαραίτητη, αν και όχι επαρκής, προϋπόθεση λειτουργικότητας και βιωσιμότητας είναι ένα ελάχιστο πλαίσιο κοινωνικών στόχων. Στην Κύπρο δεν υπάρχει σήμερα αυτή η προϋπόθεση. Αυτό σε συνδυασμό με ένα βεβαρημένο παρελθόν και μια μεγάλη δυσπιστία μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών καθιστούν μια εξελικτική προσέγγιση στρατηγικό μονόδρομο.

Παράλληλα, είναι σημαντικό να αναληφθούν πρωτοβουλίες με στόχο την εμπλοκή και άλλων δυνάμεων στην όλη προσπάθεια. Προς αυτή την κατεύθυνση ουσιαστικής σημασίας είναι η δημιουργία πολυμερών ενεργειακών συνεργασιών στην Ανατολική Μεσόγειο με τη συμμετοχή και της Τουρκίας. Όλα αυτά σε συνδυασμό με τη στήριξη της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας από την ΕΕ και τη διεθνή κοινότητα μπορούν να οδηγήσουν σε θετικά αποτελέσματα.