Καθυστερημένες γκρίνιες στο ΥΠΕΞ για “Πρέσπες” – Αρνητικός απολογισμός

Η διεθνής επικράτηση του επιθετικού προσδιορισμού “μακεδονικός”, η ρευστότητα στα Δυτικά Βαλκάνια, λόγω των καθυστερήσεων στις ενταξιακές διαδικασίες στην ΕΕ και, ενδεχομένως, η ημέτερη προεκλογική περίοδος (που, κατά περίπτωση, ξυπνά συνειδήσεις ή ευνοεί κομματικές μετεγγραφές) οδηγούν σε ευρείες συζητήσεις εντός του υπουργείου Εξωτερικών για το μέλλον της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Οι σχετικοί ψίθυροι, διαμαρτυρίες και προειδοποιήσεις από πλήθος στελεχών της Διπλωματικής Υπηρεσίας για την αποδυνάμωση της ισχύος και της εικόνας της Ελλάδας έχουν πυκνώσει τόσο πολύ τις τελευταίες εβδομάδες, ώστε η ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών καταβάλλει προσπάθειες κατευνασμού και διατήρησης ήπιων τόνων.

Το ενδοϋπηρεσιακό κλίμα θα ήταν άλλωστε πιο τεταμένο στην περίπτωση που οι βαλκανικές εξελίξεις και οι διμερείς σχέσεις Αθήνας-Σκοπίων δεν καλύπτονταν από τη συγκυρία των σοβαρότατων εξελίξεων στην κυπριακή ΑΟΖ και στο Αιγαίο, επιβάλλοντας αυτοσυγκράτηση έναντι του πιθανού μεγαλύτερου κακού.

Στο πλαίσιο αυτό, όπως επισημαίνουν καλά πληροφορημένες πηγές, εστάλησαν επειγόντως ειδικές οδηγίες προς σχεδόν όλες τις πρεσβείες και τις μόνιμες αντιπροσωπίες της χώρας μας στο εξωτερικό. Οι οδηγίες ανακλούν την προσπάθεια της υπηρεσιακής ηγεσίας του υπουργείου Εξωτερικών να τετραγωνίσει τον κύκλο, καθησυχάζοντας τα διαμαρτυρόμενα στελέχη.

Αφενός διαπιστώνεται η, επί της αρχής, τήρηση της Συμφωνίας των Πρεσπών ως προς την επίσημη ονομασία “Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας”, αφετέρου αναγνωρίζεται πως υπάρχει διαρκής διολίσθηση προς μια προβληματικότατη κατάσταση, λόγω της επικράτησης του όρου “μακεδονικός/ή” σε όλες τις άλλες χρήσεις. Κατά τις ίδιες πηγές, το υπουργείο Εξωτερικών προκρίνει, στην παρούσα φάση τουλάχιστον, την τήρηση στάσης αναμονής και την προσεκτική εξέταση της κατάστασης, χωρίς όξυνση των τόνων, ή πραγματοποίηση διαβημάτων στα Σκόπια ή σε άλλες ξένες κυβερνήσεις.

Οι “Πρέσπες” ήδη κλονίζονται

Ωστόσο, όπως δείχνουν οι δικαιολογημένες διαμαρτυρίες των διπλωματών και η καλά ισορροπημένη –ως ακροβατικά δεξιοτεχνική– αντίδραση της υπηρεσιακής ηγεσίας τους, η Συμφωνία των Πρεσπών ήδη κλονίζεται. Οι κλυδωνισμοί είναι ισχυροί και εντεινόμενοι. Και, εκ των πραγμάτων ανατρέπεται η άποψη τόσο της κυβέρνησης όσο και αρκετών στελεχών της υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη ΝΔ. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, μολονότι η πραγματική κατάσταση επιδεινώνεται για τα ελληνικά συμφέροντα, τίποτε δεν θα πρέπει να αναθεωρηθεί λόγω της νομικής αρχής ότι «οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται» (pacta sunt servanda).

Η κατάσταση που διαμορφώνεται στην Κύπρο, στο Αιγαίο και στα Βαλκάνια θα φέρει τα θέματα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής σε ατζέντα προτεραιότητας για τη νέα κυβέρνηση, μετά την 7η Ιουλίου, καθώς η απερχόμενη κληροδοτεί μοιραίο φορτίο. Κατά το σκεπτικό του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και των υπουργών Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά και Γιώργου Κατρούγκαλου, μετά τους –όντως επιτυχείς– χειρισμούς για τα ζητήματα εγγυήσεων και ασφάλειας στην Κύπρο το 2017, είχε έρθει η ώρα να κλείσουν τα μέτωπα με τα Τίρανα και τα Σκόπια. Σκοπός η Ελλάδα να καλύψει τα νώτα της και να επικεντρωθεί στις σχέσεις με την Άγκυρα.

Το σκεπτικό τους προβλήθηκε στον πρόεδρο των ΗΠΑ Τραμπ, στους υπουργούς Εξωτερικών Τίλερσον και Πομπέο, και τους συμβούλους Εθνικής Ασφάλειας Μακμάστερ και Μπόλτον, όπως και στον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν, στη Γερμανίδα καγκελάριο Μέρκελ και πολλούς άλλους. Στο δε εσωτερικό, το ίδιο σκεπτικό παρουσιάστηκε σαν αλάνθαστο και ίσως μη κατανοητό από τους “αδαείς” αντιδρώντες. Σήμερα, η αδυναμία ουσιαστικής προστασίας της ελληνικής εθνικής μειονότητας στην Αλβανία, η επικράτηση του όρου “μακεδονικός” υπέρ του βόρειου γείτονα και η ανησυχία για όσα ίσως συμβούν στην ευρεία περιοχή, από το Αιγαίο ως την Κύπρο, ξυπνούν πια τους πάντες.

Παράλληλα, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι πλήθος παραγόντων επιβαρύνουν περισσότερο την κατάσταση. Εδώ και αρκετούς μήνες, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε μεταφέρει στην Αθήνα την ανησυχία του για πιθανή πτώση της κυβέρνησης του “μετριοπαθούς” Ζάεφ, αν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (20-21 Ιουνίου) δεν όριζε ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τη χώρα του. Επίσης, η κυβέρνηση της Αλβανίας (που ούτε αυτή έλαβε ημερομηνία) κατηγορεί, ανεπίσημα, την ΕΕ πως «δεν σκέφτεται στρατηγικά» και «αν δεν μας θέλει, να το πει»!

Παρ’ όλα αυτά, η Γαλλία και η Ολλανδία δεν δέχονται ορισμό ημερομηνιών σύντομα, ενώ δυναμικά στη διαπραγμάτευση έχει εισέλθει η Βουλγαρία, η οποία –λόγω των δικών της απόψεων περί “μακεδονικής” γλώσσας και ιστορίας– απορρίπτει τα αιτήματα Ζάεφ. Ταυτόχρονα, η Τουρκία προωθεί τους ισλαμικούς σχεδιασμούς της στα Δυτικά Βαλκάνια, η Ρωσία τους πολιτικούς στόχους της και η Κίνα την –εμφανή και αφανή– οικονομική επιρροή της.