Διαπραγματεύσεις για δεύτερη αναθεώρηση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) διεξάγουν η Αθήνα και η Ουάσινγκτον με στόχο την –εντυπωσιακά μεγάλη– αύξηση της παρουσίας στρατιωτικών αποστολών των ΗΠΑ σε εγκαταστάσεις και των τριών κλάδων των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων σε ολόκληρη την επικράτεια.
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας χρησιμοποίησε την Κυριακή στη Βουλή τη λακωνικότατη φράση «έχουμε ξεκινήσει συνομιλίες για τη νέα MDCA», χωρίς διευκρινίσεις για τις πραγματικές διαστάσεις του διαλόγου. Η πρωτοβουλία των συνομιλιών ανήκει στην αμερικανική πλευρά, επιδιώκοντας την ανάσχεση της επιρροής της Ρωσίας και της Κίνας στην Ανατολική Μεσόγειο και την αντιμετώπιση απειλών στην ευρύτερη περιοχή τα επόμενα πολλά χρόνια.
Αντίθετα, η κυβέρνηση μέχρι πρόσφατα αμφιταλαντευόταν, αν και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο είχε θέσει το ζήτημα της αναθεώρησης της ελληνοαμερικανικής στρατιωτικής συμφωνίας (MDCA) στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη κατά τις συνομιλίες τους στη Σούδα, στις 29 Σεπτεμβρίου φέτος. Ο πρωθυπουργός ήγειρε στις συνομιλίες του Σεπτεμβρίου αποκλειστικά το θέμα χρηματοδότησης έργων στη Σούδα με 50.000.000 δολάρια, η οποία εκκρεμούσε επί 10 μήνες στο Κογκρέσο (λόγω εσωτερικής μεταφοράς κονδυλίων για άλλες ανάγκες) και εγκρίθηκε μόλις την περασμένη Πέμπτη.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν αξιοποίησε την ευκαιρία που του πρόσφερε ο Μάικ Πομπέο για να ανοίξει μεγαλύτερο κύκλο διαπραγμάτευσης, αξιώνοντας συγκεκριμένα πολιτικά και στρατιωτικά ανταλλάγματα που θα ενίσχυαν την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας. Γιατί, ασφαλώς, οι βάσεις των ΗΠΑ δεν στρέφονται κατά ενός συμμάχου στο ΝΑΤΟ και ούτε ισχύουν οι θεωρίες περί ταχείας μεταφοράς των δραστηριοτήτων της βάσης του Ιντζιρλίκ στην Ελλάδα. Είναι προφανές ότι η τουρκική πλευρά, σε περίπτωση ελληνοτουρκικής σύγκρουσης, δεν θα στοχοποιήσει ποτέ βάσεις στην Ελλάδα όπου σταθμεύουν ή ασκούνται δυνάμεις των ΗΠΑ.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε και πέρυσι την απλή (πρώτη) αναθεώρηση του παραρτήματος της ελληνοαμερικανικής στρατιωτικής συμφωνίας (MDCA) με επέκταση αμερικανικών δικαιωμάτων χρήσης, πέραν της Σούδας, στο Στεφανοβίκειο Μαγνησίας, στο Μαράθι Χανίων και στον λιμένα Αλεξανδρούπολης). Κι αυτό, ενώ μπορούσε να ακολουθήσει την οδό της συνολικής επαναδιαπραγμάτευσης.
Αδράνησε η Αθήνα
Η αμερικανική πρεσβεία είχε υποβάλει τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 2019 ερωτήματα περί του αριθμού και της φύσης των ανταλλαγμάτων που θα ζητούνταν. Υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών είχαν απαντήσει ανεπίσημα ότι η κυβέρνηση θα επέμενε –το λιγότερο– σε παροχή υλικού και γραπτές εγγυήσεις για την εθνική ασφάλεια της Ελλάδας.
Δεν θα ήταν, άλλωστε, τίποτε περισσότερο από αντιγραφή της πρακτικής της αρχικής υπογραφής της ελληνοαμερικανικής στρατιωτικής συμφωνίας (MDCA), τον Ιούλιο του 1990, με τη λίστα αμυντικής βοήθειας (δωρεάν χρηματοδότηση από τα προγράμματα FMS, αεροσκάφη F-4E, A-7, P3A και αντιτορπιλικά). Η λίστα περιλαμβανόταν στις επιστολές που είχαν ανταλλάξει ο τότε υπουργός Εξωτερικών Αντώνης Σαμαράς και ο τότε πρεσβευτής Μάικλ Σωτήρχος και είχαν ενσωματωθεί στη συμφωνία. Είχε ακολουθήσει, λίγο αργότερα, σημαντικότατη επιστολή του προέδρου Τζορτζ Μπους προς τον ομόλογό του Κωνσταντίνο Καραμανλή για την εγγύηση της ελληνικής εθνικής ασφάλειας.
Η πρακτική του 1990 απορρίφθηκε με απόφαση του Μεγάρου Μαξίμου το 2019 και είναι χαρακτηριστικό ότι, λόγω και της φετινής ελληνικής αδράνειας, το πρώτο βήμα διαλόγου έγινε πάλι από την αμερικανική πρεσβεία, υπό τον Τζέφρι Πάιατ. Ο αναπληρωτής επικεφαλής της πρεσβείας Ντέηβιντ Μπέργκερ και ο ακόλουθος Άμυνας, πλοίαρχος Τίμοθι Κέτερ, πραγματοποίησαν επαφές στα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας αντίστοιχα, δρομολογώντας τις διαπραγματεύσεις που έχουν την έγκριση της απερχόμενης διοίκησης Τραμπ και της επερχόμενης διοίκησης Μπάιντεν.
Σε ετοιμότητα η στρατιωτική ηγεσία
Κατά ευτυχή σύμπτωση, ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα (2010-2013) Ντάνιελ Σμιθ αποτελεί τον σύνδεσμο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τη διπλωματική ομάδα του νεοεκλεγέντος Τζο Μπάιντεν, κατά την τρέχουσα μεταβατική περίοδο στην Ουάσινγκτον. Σε αυτό το πλαίσιο και παρά την αναβλητικότητα του Μαξίμου, συγκροτήθηκε τελικά ειδική διαπραγματευτική ομάδα με εκπροσώπους των υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας, και του ΓΕΕΘΑ.
Μεγαλύτερη ετοιμότητα όλων επέδειξε η στρατιωτική ηγεσία. Κατόπιν οδηγιών του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, στρατηγού Κωνσταντίνου Φλώρου, αρμόδιοι επιτελείς εργάζονται επί μιας μακράς λίστας αιτημάτων (υποδομές, σύγχρονα οπλικά συστήματα κ.ά.) που θα υποβληθεί στην αμερικανική πρεσβεία ως αντάλλαγμα, για την αποδοχή της δικής της μεγάλης λίστας για τις περισσότερες βάσεις.
Ωστόσο, απουσιάζει ακόμα η καθοδήγηση από την ηγεσία της κυβέρνησης, ειδικά προς τη Διπλωματική Υπηρεσία, για τις πολιτικές εγγυήσεις που θα ζητηθούν. Η συγκυρία είναι ιδανική και τα χρονικά περιθώρια επαρκή, ώστε αφενός οι εγγυήσεις να είναι μεγάλες και μακροπρόθεσμου χαρακτήρα, και αφετέρου να επιδιωχθεί η συνομολόγηση μιας ολοκληρωτικά νέας ελληνοαμερικανικής στρατιωτικής συμφωνίας (MDCA) αντί της μερικής αναθεώρησης του παραρτήματός της.
