Με την αποστροφή «ημέρες αυτογκόλ» σχολίασε υψηλόβαθμος διπλωμάτης αφ’ ενός τη δήλωση του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Νίκου Ξυδάκη για την Αγιά Σοφιά και αφ’ ετέρου την επίσκεψη του υπουργού Νίκου Κοτζιά στα Τίρανα. Για μια ακόμη φορά η ελληνική διπλωματία έδειξε πως δεν διαθέτει τα αντανακλαστικά για να προβλέπει και να αποφεύγει παγίδες και σκηνικά έντασης.

Σαν να μην έφθαναν αυτά, το κλίμα στην κορυφή του υπουργείου είναι τεταμένο. Είναι κοινό μυστικό ότι οι σχέσεις Κοτζιά-Ξυδάκη είναι τουλάχιστον προβληματικές. Η ίδια διπλωματική πηγή υποστηρίζει ότι η επικοινωνία τους γίνεται συνήθως μέσω τρίτων, με αποτέλεσμα να προκύπτει πρόβλημα συντονισμού. Δεν λείπουν, μάλιστα, ούτε οι τρικλοποδιές.

Επίσκεψη Κοτζιά και Αλβανοτσάμηδες

Αν και το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών τόνισε ότι οι συνομιλίες που είχε ο Νίκος Κοτζιάς με τον Αλβανό ομόλογό του Ντικμίρ Μπουσάτι στα Τίρανα διεξήχθησαν σε καλό κλίμα και ήταν παραγωγικές, δεν χωράει αμφιβολία ότι τις εντυπώσεις έκλεψε η διαδήλωση των Αλβανοτσάμηδων. Όπως είναι γνωστό, οι διαδηλωτές επιχείρησαν να εμποδίσουν την είσοδο του Έλληνα υπουργού στο κτίριο, φωνάζοντας συνθήματα, όπως «Τσαμουριά μητέρα μας περίμενέ μας».

Επίσημος οργανωτής της κινητοποίησης ήταν το κόμμα των Αλβανοτσάμηδων “Δικαιοσύνης, Ένταξης και Ενότητας”. Το επεισόδιο έχει ιδιαίτερη πολιτική σημασία επειδή δεν ήταν απλά μία πρωτοβουλία ενός μικρού κόμματος. Όλα δείχνουν ότι στήθηκε από την ίδια την αλβανική κυβέρνηση. Αυτό δεν προκύπτει μόνο από το γεγονός ότι το μικρό αυτό κόμμα συμμετέχει στην κυβέρνηση Ράμα. Προκύπτει και από τις εμπρηστικές δηλώσεις του Αλβανού πρωθυπουργού δυο ημέρες πριν από την άφιξη του Κοτζιά στα Τίρανα. Ο Έντι Ράμα είχε μιλήσει στο συνέδριο των Αλβανοτσάμηδων, ανεβάζοντας επικίνδυνα τους τόνους. «Και ο Δίας Τσάμης ήταν», φώναξε στο ενθουσιασμένο πλήθος.

«Ο ίδιος ο Ράμα οργάνωσε εμμέσως τις διαμαρτυρίες. Η έκκληση να συγκεντρωθούν 200 άτομα και να διαμαρτυρηθούν έγινε την τελευταία στιγμή και η κυβέρνηση δεν έκανε τίποτα για να το εμποδίσει. Το αντίθετο μάλιστα», μας λέει διπλωματική πηγή, προσθέτοντας: «Έτσι, η Αθήνα βρέθηκε να συζητά για ένα πακέτο, στο όποιο οι Αλβανοί θέτουν θέμα Τσάμηδων, την άρση του εμπολέμου, την επιστροφή των αλβανικών περιουσιών που τελούν υπό μεσεγγύηση και μία σειρά από αιτήματα που αφορούν αυτούς που ζουν και εργάζονται στη χώρα μας».

Η συμπεριφορά του Ράμα δεν ήταν έκπληξη. Ήταν ο Ράμα που πρωτοστάτησε για να ακυρωθεί από το αλβανικό Συνταγματικό Δικαστήριο η συμφωνία για την οριοθέτηση ρων θαλασσίων ζωνών. Είναι αυτός που κατηγορεί διαρκώς το αντιπολιτευόμενο Δημοκρατικό Κόμμα ότι είναι υποταγμένο στην Ελλάδα. Σε κάθε ευκαιρία δηλώνει ότι είναι ο πρώτος Αλβανός πρωθυπουργός που αντιμετωπίζει την Ελλάδα ισότιμα. Στην πραγματικότητα, έχει προωθήσει την παράδοση να καλλιεργείς τον εθνικισμό και να κερδίζεις εκλογικούς πόντους, πουλώντας ανθελληνική ρητορική. Ο Ράμα, όμως, δεν έχει μείνει στα λόγια. Αν και σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες έχει από την πλευρά της μητέρας του ελληνική ρίζα, ο ίδιος και η κυβέρνησή του κάνουν ό,τι μπορούν για να αποδυναμώσουν την ελληνική μειονότητα.

Φόντο φωτογραφίας…. «η μεγάλη Αλβανία»

Είναι ενδεικτικό ότι ο Αλβανός πρωθυπουργός ανήρτησε στην προσωπική του σελίδα στο Facebook μία φωτογραφία από τη συνάντησή του με τον Κοτζιά στην “Αίθουσα των Χαρτών”. Στη φωτογραφία δεσπόζει ένας χάρτης της “μεγάλης Αλβανίας”! Εξαιρετικά ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι την ανάρτηση της φωτογραφίας στο Facebook ακολούθησε παροξυσμός εθνικιστικών σχολίων σχετικά με τους χάρτες και τα πραγματικά όρια της Αλβανίας.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Αλβανοί στήνουν τέτοια σκηνικά. Υπενθυμίζουμε ότι όταν ο Κάρολος Παπούλιας είχε επισκεφθεί την Αλβανία και είχε βρεθεί αντιμέτωπος με τέτοιες μεθοδεύσεις διέκοψε την επίσκεψή του, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα στα Τίρανα. Η τότε αντίδρασή του είχε υποχρεώσει την αλβανική πολιτική ηγεσία να ανακρούσει πρύμνα και για χρόνια να μη θέτει το ζήτημα στις διμερείς συναντήσεις.

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών υπογραμμίζει ότι απέρριψε κάθε συζήτηση για τις απαιτήσεις των Αλβανοτσάμηδων. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση Αλβανού δημοσιογράφου, υπενθύμισε ότι καταδικάστηκαν αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από δικαστήρια για εγκλήματα πολέμου και για συνεργασία με τις δυνάμεις κατοχής.

Έκανε, ωστόσο, κάποιες διακρίσεις και εμφανίστηκε να κάνει δημοσίως άτυπο διάλογο για το ζήτημα, γεγονός που –σύμφωνα με διπλωματική πηγή– αφήνει χώρο στην αλβανική πλευρά. Είναι ενδεικτικό ότι ο Αλβανός ομόλογός του Μπουσάτι μίλησε για «θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το οποίο οφείλει να προωθήσει η Αλβανία ως χώρα που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα»!

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του κόμματος των Αλβανοτσάμηδων ευχαριστεί την αλβανική κυβέρνηση που επιτέλους άνοιξε το ζήτημα, «το οποίο για πρώτη φορά παρουσιάζει θετικά βήματα». Υποστηρίζει ότι η επίσκεψη Κοτζιά είναι η πρώτη επίσκεψη Έλληνα υπουργού Εξωτερικών που αποτελεί βήμα προς την σωστή κατεύθυνση.

Δόγμα ενεργούς εξωτερικής πολιτικής

Η επίσκεψη του Κοτζιά στην Αλβανία δεν ήταν απαραίτητο να γίνει τώρα. Υπήρχαν, εξάλλου, τα σημάδια γι’ αυτό που τελικά συνέβη. Οι Αλβανοί θεωρούν πως αυτή την περίοδο η Ελλάδα είναι αδύναμη και προσπαθούν να το εκμεταλλευτούν. Ειδικά για τον Ράμα ήταν μια χρυσή ευκαιρία να πουλήσει στο εθνικιστικό ακροατήριό του ότι έχει τα ηγετικά κότσια και κοντράρει την Αθήνα.

Σύμφωνα με διπλωματικό παράγοντα, ο Κοτζιάς παρασύρθηκε από το κατά τα άλλα σωστό δόγμα του για ενεργή εξωτερική πολιτική. Φιλοδοξεί να αντιμετωπίζει κατά μέτωπο τα προβλήματα με τους γείτονες. Θέλει η ελληνική διπλωματία να παίρνει πρωτοβουλίες και να διαμορφώνει πλαίσιο, όχι απλά να αντιδρά σε κινήσεις άλλων. «Η θεώρηση του Κοτζιά είναι γενικά σωστή, αλλά δεν είναι συνταγή. Πρέπει να εξετάζεται κάθε φορά συγκεκριμένα το κάθε μέτωπο και η κάθε κίνηση. Στην περίπτωση της επίσκεψης στην Αλβανία ο υπουργός παγιδεύτηκε στο ίδιο του το αφήγημα. Η ελληνική πλευρά όχι μόνο δεν κέρδισε τίποτα, αλλά και έχασε στο πεδίο των εντυπώσεων».

Σύμφωνα με πληροφορίες ο Κοτζιάς είχε ενημερωθεί εγκαίρως για την τηλεοπτική εμφάνιση του ομολόγου του Μπουσάτι στον τηλεοπτικό σταθμό Top Channel. Σ’ εκείνη τη συνέντευξή του είχε προαναγγείλει ότι θα έθετε τις απαιτήσεις των Αλβανοτσάμηδων στις συνομιλίες που θα είχε με τον Έλληνα ομόλογό του. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, στελέχη του υπουργείου του είχαν εισηγηθεί να επικαλεστεί τις δηλώσεις αυτές για να ακυρώσει την επίσκεψή του, χωρίς να εισακουστούν.

Είναι γνωστό ότι ο Κοτζιάς έχει προσωπική άποψη για τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, πράγμα που τον οδηγεί συχνά να μην ακολουθεί τις εισηγήσεις των υπηρεσιακών παραγόντων. Διοικεί, άλλωστε, το υπουργείο με σιδερένια πυγμή, γεγονός που συχνά προκαλεί αναστάτωση. Έμπειροι διπλωμάτες νοιώθουν περιθωριοποιημένοι, ενώ ακαδημαϊκοί σύμβουλοι του υπουργού, όπως ο καθηγητής Πέτρος Λιάκουρας, παίζουν αποφασιστικό ρόλο.

Η επίμαχη δήλωση Ξυδάκη

Όταν έγινε γνωστό ότι για πρώτη φορά από το 1934 ιμάμης ανάγνωσε εντός του ναού της Αγίας Σοφίας στίχους από το Κοράνι, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε μια μάλλον χλιαρή ανακοίνωση. Ο αναπληρωτής υπουργός, όμως, διαφοροποιήθηκε και από αυτή την ανακοίνωση. Σε ραδιοφωνική συνέντευξή του δήλωσε ότι  «το να αναγνωστεί ένα απόσπασμα του Κορανίου δεν είναι κάτι το τραγικό. Έλλειψη σεβασμού θα ήταν να γίνουν απρέπειες». Μετά από τις σφοδρές αντιδράσεις, ο Ξυδάκης αναγκάστηκε να αναδιπλωθεί και με διευκρινιστική δήλωσή του να συγκλίνει περισσότερο με την επίσημη θέση του υπουργείου.

Όπως συνηθίζει, η Άγκυρα απάντησε, επαναφέροντας θέμα τουρκικής μειονότητας στην Θράκη. Δεν δίστασε, μάλιστα, να κάνει και μάθημα δημοκρατίας στην Ελλάδα. «Καλούμε να επιδείξει κοινή λογική, στο ύφος και στις ανακοινώσεις της η Ελλάδα, η οποία δεν επιτρέπει εδώ και χρόνια την κατασκευή τζαμιού στην πρωτεύουσα, παρεμβαίνει διαρκώς στη θρησκευτική ελευθερία της τουρκικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη, και μπερδεύει την αντίθεση στο Ισλάμ με τη νεωτερικότητα». Η ανταπάντηση της Αθήνας ήταν πιο αιχμηρή και ουσιαστικά κατηγόρησε την Άγκυρα ότι δεν έχει ακόμα εισέλθει στον 21^ο αιώνα.

Κόντρα Κοτζιά-Ξυδάκη και στη μέση το Μαξίμου

Υπηρεσιακός παράγοντας αποδίδει το δεύτερο αυτό αυτογκόλ στην τάση του Ξυδάκη να διαφοροποιείται από τον πολιτικό προΐστάμενό του. Η αλήθεια είναι πως οι δύο πολιτικοί προϊστάμενοι του υπουργείου Εξωτερικών βρίσκονται σ’ έναν καλυμμένο ανταγωνισμό, κυρίως όσον αφορά την πρόσβαση στο μέγαρο Μαξίμου. Κάποιοι άλλοι αποδίδουν την επίμαχη δήλωση στην προσπάθεια του αναπληρωτή υπουργού να γίνει αρεστός στους εθνομηδενιστές της Κουμουνδούρου. Υπενθυμίζουν, μάλιστα, παλαιότερη δήλωσή του ότι με την παράνομη είσοδο στην Ελλάδα μεταναστών θα λυθεί το δημογραφικό πρόβλημα!

Η πιθανότερη ερμηνεία, ωστόσο, είναι ότι ο Ξυδάκης παρασύρθηκε από τον αριστερό διανοούμενο που κρύβει μέσα του, ο οποίος αντιμετώπισε περίπου σαν θεατρικό δρώμενο την έμμεση προσπάθεια του καθεστώτος Ερντογάν να επανισλαμοποιήσει την Αγιά Σοφιά. Προσπάθεια που επικρίθηκε και από την Ουάσιγκτον.

Οι διαφορές που χωρίζουν το δίπολο Κοτζιά-Ξυδάκη δεν είναι μόνο διαφορές νοοτροπίας και στυλ. Είναι και ο τρόπος που ο καθένας τους διαμορφώνει τις σχέσεις του με το μέγαρο Μαξίμου, προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του. Αυτή η διελκυστίνδα θυμίζει το παιχνίδι που ο καθένας τραβάει το σεντόνι προς τη μεριά του.

Στον ιδιότυπο ανταγωνισμό για την εύνοια του Μαξίμου φαίνεται πως ο Ξυδάκης προς το παρόν κερδίζει στα σημεία. Ο Τσίπρας έχει εξαρχής δείξει τη συμπάθειά του, αλλά και την προτίμησή του στο πρόσωπο του αναπληρωτή υπουργού. Ακόμα και σε ταξίδια που η παρουσία του υπουργού Εξωτερικών ήταν επιβεβλημένη, ο πρωθυπουργός επέλεξε να τον συνοδεύσει ο αναπληρωτής υπουργός.

Σε αντίθεση με τον Κοτζιά, ο οποίος είναι συχνά στιφός ακόμα και με τον ίδιο τον Τσίπρα, ο Ξυδάκης κάνει ό,τι μπορεί για να είναι αρεστός. Η τακτική του έχει φέρει αποτέλεσμα, σε σημείο που ο υπουργός Εξωτερικών θεωρεί ότι ο αναπληρωτής υπουργός έχει σταλεί για να τον επιτηρεί διακριτικά.

Ο υφέρπων ανταγωνισμός δεν άργησε να εκδηλωθεί, όταν ο Ξυδάκης διεκδίκησε και επέτυχε να εκπροσωπεί αυτός την Ελλάδα στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ. Ο υπουργός αντέδρασε, καθιστώντας σαφές ότι το αφεντικό στο υπουργείο Εξωτερικών είναι ο ίδιος. Αιτήματα του αναπληρωτή υπουργού για τοποθετήσεις πρεσβευτών στο εξωτερικό δεν ικανοποιήθηκαν. Ακόμα και ο διευθυντής του διπλωματικού γραφείου του Ξυδάκη, τοποθετήθηκε σε πόστο στη Νότιο Αμερική!

Μιας και μιλάμε για τοποθετήσεις, αξίζει να αναφερθούμε και στη συνταξιοδότηση του Έλληνα πρεσβευτή στο Πεκίνο Βασίλη Κωστή. Αν και από τη θέση του έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προετοιμασία της επίσκεψης του πρωθυπουργού στην Κίνα στις αρχές Ιουλίου, απομακρύνεται από το πόστο του λόγω συνταξιοδότησης. Ο πρέσβης επικοινώνησε με την Κεντρική Υπηρεσία, υποστηρίζοντας ότι «αναχώρηση πρέσβεως παραμονές επίσκεψης πρωθυπουργού στη χώρα αυτή είναι σίγουρο ότι μόνο αρνητικά αξιολογείται από τους εδώ ιθύνοντες». Όταν γράφονται αυτές οι γραμμές δεν είχε λάβει απάντηση…