Κυπριακό: Είναι λύση τα δύο κράτη; – Απάντηση στον Γιαννακό

Στο Α’ μέρος σχολιάσαμε άρθρο του κ. Φουντούλη Κίμωνα σχετικά με το σενάριο εναλλακτικής ιστορίας σχετικά με τα οφέλη που θα προέκυπταν από μια πιθανή λύση Ένωσης Κύπρου με την Ελλάδα. Στο Β’ Μέρος σχολιάζουμε το άρθρο του κ. Γιαννακού Κωνσταντίνου σχετικά για συναίνεση σε λύση δύο κρατών, δεδομένων των δυσκολιών που προκύπτουν σχετικά με λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) στο Κυπριακό.

Ο αρθρογράφος, σωστά επισημαίνει ότι η λύση της ΔΔΟ είναι μη λειτουργική και αποτελεί στην ουσία νομιμοποίηση των κεκτημένων της τουρκικής εισβολής. Αν ληφθούν υπόψη οι δουλείες οι οποίες διαχρονικά συσσωρεύτηκαν κάτω από τον μανδύα της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (νομιμοποίηση εποίκων, προτεραιότητα νυν σφετεριστών στις ελληνοκυπριακές περιουσίες, εθνικά αμιγείς περιοχές, δικαίωμα αποζημίωσης μόνο σε όσους το 1974 ήταν τουλάχιστον 10 ετών, παραμονή τουρκικών στρατευμάτων και Τουρκικών εγγυήσεων κλπ), τότε καθίσταται επαρκώς σαφές ότι τέτοια λύση ΔΔΟ συνεπάγεται πράξη αυτοχειρίας για τον Κυπριακό (και όχι μόνο) Ελληνισμό.

Ένα τέτοιο κράτος Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας υπό τουρκική επικυριαρχία, εδραιώνει και νομιμοποιεί τα κατοχικά δεδομένα και απειλεί την ίδια την φυσική ύπαρξη του Ελληνισμού στην Κύπρο. Από προτάσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας για την κατοχύρωση των “τριών ελευθεριών” (περιουσίας, εγκατάστασης, εργασίας – που κατοχύρωναν την επιστροφή των προσφύγων), οι ΗΠΑ και μετά ΟΗΕ προτείνουν σχέδια που προνοούν δύο εθνικά αμιγείς περιοχές και προτεραιότητα του νυν “χρήστη” – σφετεριστή για τις κατεχόμενες ιδιοκτησίες των Ελληνοκυπρίων.

Στο Κραν Μοντανά (2017) καταντήσαμε να συζητούμε ότι ακόμα και το δικαίωμα αποζημίωσης για όσους δεν θα επιστρέψουν στα σπίτια τους, θα περιορίζεται μόνο σε όσους έχουν συναισθηματικό δεσμό (sic) που “τεκμαίρεται” με το ότι το 1974 ήταν τουλάχιστον 10 ετών! Αυτό αποκλείει όλα τα παιδιά των προσφύγων καθώς και εκείνους τους πρόσφυγες ηλικίας μικρότερης των 60 ετών σήμερα (2023)! Όλα δε τα σχέδια προνοούν την χρηματοδότηση των όποιων αποζημιώσεων από το κεντρικό Ομόσπονδο κράτος στο οποίο οι Ελληνοκύπριοι θα συμβάλλουν με ποσοστό 85% (δηλαδή οι ίδιοι οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες θα πληρώσουν για τις αποζημιώσεις που θα πάρουν!).

Το δημοψήφισμα

Όλα τα υποβληθέντα σχέδια προνοούν για συνέχιση με την μια ή την άλλη μορφή των εγγυήσεων και της παρουσίας στρατού των εγγυητριών δυνάμεων, όροι sine qua non για την Τουρκία οι οποίοι από μόνοι τους αποτελούν λόγο απόρριψης τέτοιων σχεδίων από τους Ελληνοκύπριους. Είναι για τους λόγους αυτούς που οι Ελληνοκύπριοι, με το συντριπτικό ποσοστό του 76% απέρριψαν το “Σχέδιο Ανάν” το 2004. Παρόλα αυτά όλες οι κυβερνήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας συνεχίζουν να δηλώνου προσήλωση σε λύση ΔΔΟ. Ακόμα και ο τέως Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος, σημαιοφόρος του “Όχι” στο Δημοψήφισμα του 2004, είχε δηλώσει πως «τέτοια σχέδια δεν φεύγουν ποτέ από το τραπέζι».

Είχαν γίνει τότε πολλές συζητήσεις για το κατά πόσον θα έπρεπε ή όχι, με βάση το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, να καταργηθούν όλες οι μέχρι τότε υποχωρήσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς (και πρωτίστως η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία). Η άποψη που επικράτησε είναι ότι η προοπτική ΔΔΟ είναι αυτή που ολόκληρη η διεθνής κοινότητα έχει αποδεχθεί και αναγνωρίζεται σιωπηρά ότι μέσα σε αυτό το “βολικό” για ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ πλαίσιο, αποθαρρύνονται οι όποιοι τρίτοι πέραν της Τουρκίας να προχωρήσουν σε αναγνώριση της “Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου” (ΤΔΒΚ) δηλαδή ουσιαστικά στην αναγνώριση ύπαρξης δύο κρατών στην Κύπρο.

Λύση τα δύο κράτη; 

Είναι όμως οι όποιες υπαρκτές δυσκολίες λόγος για τους Ελληνοκύπριους (και κατ’ επέκταση για τον Ελληνισμό) να αποδεχτούμε την λύση δύο κρατών; Ο κ. Γιαννακός Κωνσταντίνου θεωρεί πως νοουμένου ότι θα υπάρξουν εδαφικές αναπροσαρμογές (κυρίως σε Αμμόχωστο) προς όφελος των Ελληνοκυπρίων, με μη ύπαρξη αποζημιώσεων, και συμφωνημένη οριοθέτηση ΑΟΖ, τότε θα πρέπει να προχωρήσουμε σε διαπραγματεύσεις για λύση δύο κρατών.

Προτείνει ταυτόχρονα την τροποποίηση του Ελληνικού Συντάγματος, ώστε να «προβλέπει την άμεση εμπλοκή της εναντίον όποιου απειλήσει την εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, ώστε να μην μπορούν οι εδώ ελίτ να ισχυριστούν ότι “η Κύπρος κείται μακράν” και σε περίπτωση άρνησης να παραπεμφθούν σε δίκη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας».

Το τελευταίο θα παρέχει υποτίθεται επαρκή ασπίδα ασφάλειας από την Ελλάδα στο νεότευκτο ελληνοκυπριακό κράτος. Να υπενθυμίσουμε εδώ ότι από το 1960 μέχρι σήμερα, η Ελλάδα είχε και έχει συμβατικές υποχρεώσεις σχετικά με την προστασία της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας, τις οποίες όχι μόνο δεν τήρησε, αλλά και μέσω της Χούντας κατάλυσε για να παραδώσει την Κύπρο στην Τουρκία τηρώντας στην συνέχεια ευλαβικά την Αμερικανική εντολή για “μη πόλεμο” Ελλάδας-Τουρκίας, πολιτική που και η μεταπολιτευτική κυβέρνηση Καραμανλή τήρησε στο ακέραιο, αφήνοντας την Κύπρο κυριολεκτικά στο έλεος του Αττίλα 2.

Ατιμωρησία για την Κυπριακή τραγωδία

Για να συμπληρωθεί το σκηνικό, κανένας από τους πρωτεργάτες της Κυπριακής τραγωδίας δεν δικάστηκε επί εσχάτη προδοσία. Όλες οι δίκες-καταδίκες που έγιναν αφορούσαν στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου και όχι στην καταστροφή της Κύπρου. Όλοι οι χουντικοί πρωτεργάτες του πραξικοπήματος στην Κύπρο κράτησαν τις θέσεις τους μέχρι τις 19 Αυγούστου 1974 (δηλ. μετά την ολοκλήρωση του «Αττίλα 2») και αποστρατεύτηκαν με πλήρεις συντάξεις.

Η οποιαδήποτε τυχόν δίκη των πρωταιτίων της Κυπριακής τραγωδίας επί εσχάτη προδοσία, θα άνοιγε το ερμάρι με τους σκελετούς και το κράτος της Μεταπολίτευσης θα ταρακουνιόταν εξαιρετικά βίαια αποκαλύπτοντας την Αμερικανική εμπλοκή τόσο στο πραξικόπημα όσο και στην εισβολή που ακολούθησε, όσο και τις σχετικές δεσμεύσεις του ελληνικού κράτους (Χούντας και Μεταπολίτευσης). Την στιγμή που η Ελλάδα αγνόησε τις συμβατικές της υποχρεώσεις, γιατί να τηρήσει τις όποιες ενδεχόμενες συνταγματικές της έστω υποχρεώσεις και γιατί να τιμωρήσει τους όποιους τυχόν νέους επίορκους επί εσχάτη προδοσία όταν δεν το έπραξε το 1974;

Το καραμανλικό δόγμα «η Κύπρος κείται μακράν», που ειρήσθω εν παρόδω καταρρίπτεται από μαρτυρίες στρατιωτικών (αεροπορίας και ναυτικού) για τις δυνατότητες Ελληνικού στρατιωτικού πλήγματος κατά τον Αττίλα 1 και 2, δεν αποτελεί τίποτε άλλο από μετουσίωση της Αμερικανικής εντολής για “μη πόλεμο” Ελλάδας Τουρκίας, τόσο από την Χούντα όσο και από την Δημοκρατική Ελλάδα και ακολουθείται από όλες τις Ελληνικές κυβερνήσεις (μόνη εξαίρεση η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου με το “Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα”).

Η στάση του Καραμανλή απέναντι στην ελληνοκυπριακή αντιπροσωπεία μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στην Γενεύη 2 (8-14 Αυγ. 1974) ήταν σύμφωνα με μαρτυρία των Γλαύκου Κληρίδη και Πόλυ Πολυβίου κάτι παραπάνω από ωμή: «Δεν μπορώ να θυσιάσω την Ελλάδα για την Κύπρο! Είστε μόνοι σας».

Τα παραπάνω εξαιρετικά τραυματικά για τον Κυπριακό Ελληνισμό, δημιουργούν στάση εξαιρετικής δυσπιστίας προς οποιεσδήποτε δεσμεύσεις του ελλαδικού κράτους, παλιές και νέες (όπως η πρόταση συνταγματικής μεταρρύθμισης που καλόπιστα προτείνεται από τον κ. Γιαννακό Κωνσταντίνου) σχετικά με μια ενδεχόμενη στρατιωτική συνδρομή του Ελλαδικού κράτους για την προάσπιση είτε της παρούσας Κυπριακής Δημοκρατίας, είτε ενός συμφωνημένου νέου ΕΚ κράτους (λύση δύο κρατών).

Εδώ δεν τίθεται θέμα αντικειμενικών δυνατοτήτων για κάτι τέτοιο (οι οποίες ούτως ή άλλως υπήρχαν και το 1974), αλλά για το αν η εξάρτηση της Ελλάδας από ΗΠΑ – ΝΑΤΟ θα υπερισχύσει (όπως και το 1974) ή όχι σε σχέση με πιθανή στρατιωτική εμπλοκή της Ελλάδας για υπεράσπιση της Κύπρου και συνεπακόλουθο ελληνοτουρκικό πόλεμο. Το θέμα της προστασίας της Κύπρου από την Ελλάδα, κάτω από οποιαδήποτε λύση, δεν είναι μόνο θέμα στρατιωτικών δυνατοτήτων (Belhara, Rafale, Viper κλπ.), αλλά πρωτίστως πολιτικό, και τίποτα δεν συνηγορεί στο ότι οι συνθήκες υποτέλειας του Ελληνικού κράτους έχουν αλλάξει – το αντίθετο μάλλον συμβαίνει, οι συνθήκες υποτέλειας έχουν ενισχυθεί!

Η λύση δύο κρατών

Αποδεχόμενοι την οδυνηρότατη λύση των δύο κρατών (αναγνώριση εκχώρησης κατεχομένων εδαφών) που προκρίνει ο κ. Γιαννακός Κωνσταντίνος με υποτιθέμενο αντάλλαγμα την ασφάλεια, μάλλον στο αντίθετο αποτέλεσμα θα οδηγήσει, δεδομένου ότι οι πολιτικές συνθήκες Ελλαδικής εξάρτησης παραμένουν ισχυρές, την στιγμή που το τουρκικό κράτος εξελίσσεται σε περιφερειακό ιμπεριαλισμό, με τονισμένη αυτοπεποίθηση λόγω ατιμωρησίας και τάσεις ανεξαρτητοποίησης από την Δύση.

Να σημειωθεί επίσης ότι οι όποιες ενδεχόμενες νέες συνταγματικές ρυθμίσεις δημιουργίας δύο κρατών σε θέματα ασφάλειας, μπορούν κάλλιστα να ποδοπατηθούν από την Τουρκία, όπως συμβαίνει και τώρα με την Συνθήκη Εγγυήσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας, που ρητά προβλέπει την απαγόρευση είτε απόσχισης, είτε ένωσης μέρους ή όλης της κυπριακής επικράτειας με άλλο κράτος.

Στην δε περίπτωση που η Τουρκία θέλει να μεγιστοποιήσει τα οφέλη της από τη διαδικασία συναινετικής λύσης δύο κρατών (που θα εξυπακούει κάποιες σημαντικές παραχωρήσεις προς την ελληνοκυπριακή πλευρά), μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει τις συνομιλίες σε ναυάγιο και να μείνει έτσι με τοι κεκτημένο της αποδοχής επί τής αρχής από τους Ελληνοκυπρίους για την ύπαρξη δύο κρατών, χωρίς τις οποιεσδήποτε παραχωρήσεις στους Ελληνοκυπρίους, πράγμα που θα “διευκολύνει” την βούληση τρίτων να αναγνωρίσουν την «ΤΔΒΚ» μετά το ναυάγιο των συνομιλιών αυτών. Μέθοδος διαχρονικά δοκιμασμένη από την Τουρκία που αποταμιεύει τις διαχρονικές ελληνοκυπριακές υποχωρήσεις – ποιος εγγυάται ότι δεν θα το ξανακάνει;

Γιατί όμως τώρα η Τουρκία (από το 2022) προωθεί την λύση δύο κρατών, ενώ μέχρι τώρα τέτοια προοπτική που θα εμπεριείχε τον κίνδυνο επίσημης Ελληνικής στρατιωτικής παρουσίας στο μαλακό της υπογάστριο αποτελούσε “ανάθεμα” για την ασφάλεια της Μικρασιατικής ενδοχώρας λόγω ελληνικής “περικύκλωσης”;

Καταρχάς η πρόσφατη τουρκική στοχοθέτηση μιλά για δύο κράτη, όχι για διπλή ένωση που θα έδινε την δυνατότητα ελληνικής στρατιωτικής παρουσίας κάτω από το μαλακό της υπογάστριο, πράγμα που θ΄ αποτελούσε με την σειρά του αιτία πολέμου (ακόμα ένα casus belli) για την Τουρκία. Κατά την γνώμη του γράφοντος η Τουρκία στοχεύει στα ακόλουθα με την πρόταση για λύση δύο κρατών:

•  Είτε να παρασύρει την ελληνοκυπριακή πλευρά σε συζήτηση λύσης δύο κρατών (βλ. τα όσα προηγούμενα αναπτύξαμε), ή
• Να υπαναχωρήσει δίκην “διαλλακτικότητας” για να εκμαιεύσει ακόμα περισσότερες υποχωρήσεις συνομοσπονδιακού τύπου λύσης Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας ακόμα πιο συμφέρουσας για την Τουρκία (βλ. επίσης τα όσα προηγούμενα αναπτύξαμε). Ούτε… ούτε… άρα τι;

Τί θέλουν οι Ελληνοκύπριοι

Πολλοί σε Αθήνα κατηγορούν τους Ελληνοκυπρίους για «μαξιμαλισμό» και ότι «δεν ξέρουν τι θέλουν». Καταρχήν οι Ελληνοκύπριοι ξέρουν τι ΔΕΝ θέλουν, και η πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία κατά την οποία ρωτήθηκαν για το μέλλον τους (δημοψήφισμα 2004) εξέφρασαν με σαφήνεια την θέληση τους. Οι Ελληνοκύπριοι θέλουν να ζουν σε ένα φυσιολογικό δημοκρατικό κράτος, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, με ασφάλεια, χωρίς έποικους, ξένους στρατούς και «εγγυητές», πράγματα που το κράτος Φρανκεστάϊν που το σχέδιο Ανάν (και όλα τα συναφή σχέδια) δεν αντιμετώπιζαν ούτε στο ελάχιστο (το αντίθετο μάλιστα).

Η θέση που ο τέως πρέσβης μ. Μιχάλης Δούντας είχε κωδικοποιήσει σαν “αγωνιστική αναμονή” και που εννοεί την με κάθε μέσο προάσπιση της ύπαρξης της Κυπριακής Δημοκρατίας, σαν του μόνου νομικού κρατικού σχήματος που επέτρεψε μέχρι σήμερα την επιβίωση του Ελληνισμού στην Κύπρου, είναι κατά τον γράφοντα η μόνη ρεαλιστική επιλογή. Η όποια μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε μια λύση μιας νέας οντότητας, θα πρέπει να αποτελεί μετεξέλιξη και όχι κατάργηση της μέσω “παρθενογένεσης”.

Η «αγωνιστική αναμονή» εννοεί την ανάπτυξη όλων των συντελεστών ισχύος της Κυπριακής Δημοκρατίας: αμυντική θωράκιση –  με υιοθέτηση και το Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου ( ΔΕΑΧ) όταν οι αθηναϊκές ελίτ πάψουν να φοβούνται την σκιά τους, καθώς επίσης και γερή οικονομία, ανάπτυξη έρευνας και καινοτομίας, μετατροπή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε περιφερειακό παροχέα υπηρεσιών υγείας, περιφερειακές συνεργασίες και συνέργειες με άξονα τα ενεργειακά και την ασφάλεια, εκμετάλλευση υδρογονανθράκων με τρόπο που να καθιστούν την ΚΔ ενεργειακό παροχέα της ΕΕ. Πάνω από όλα χρειάζεται η ριζική επανατοποθέτηση του Κυπριακού σαν ζητήματος εισβολής-κατοχής και όχι σαν δικοινοτικής διαφοράς και επιδίωξη λύσης μέσα σε αυτό το πλαίσιο.

Χρειάζεται επίσης η σωστή “ανάγνωση” των σεισμικών γεωπολιτικών εξελίξεων που διαγράφουν την μετάβαση από ένα μονοπολικό σε ένα πιο άναρχο, πολύ-πολικό κόσμο, ιδιαίτερα σε μια γεωγραφική περιοχή που είναι κυριολεκτικά μπαρουταποθήκη.
Κάποιοι θα υποδείξουν ότι το «Δόγμα Δούντα» είναι παρωχημένο (1983).

Όμως, παρόλες τις αλλαγές που έχουν εντωμεταξύ επισυμβεί (χρονολογικά: κατάρρευση ΕΣΣΔ, είσοδος Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ, μετατροπή της Τουρκίας σε περιφερειακή ιμπεριαλιστική δύναμη κλπ.) οι ουσιαστικές παράμετροι του Κυπριακού δεν έχουν αλλάξει στον πυρήνα τους. Οι παράμετροι έχουν όντως επιδεινωθεί ποσοτικά προϊόντος του χρόνου (δημογραφική αλλοίωση, οικοδόμηση κατεχομένων κλπ.) αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αυτοκτονήσουμε (Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία) έναντι του κινδύνου να μας σκοτώσουν (ανασφάλεια λόγω κατοχής), διολισθαίνοντας συνεχώς σε νέες υποχωρήσεις.

Η λύση που οι Κύπριοι θέλουμε θα πρέπει να βελτιώνει και όχι να χειροτερεύει τα πράγματα. Αν αυτό αποτελεί ουτοπία, τότε, όπως έλεγε και Μιχάλης Δούντας, «Η ουτοπία του αγώνα είναι λιγότερο βλαπτική από την ουτοπία του ρεαλισμού».

---

Ο Χρήστος Ηλιάδης γεννήθηκε στην Κύπρο το 1954. Σαν έφηβος γνώρισε τον υφέρποντα εμφύλιο πόλεμο και μετά σαν εθνοφρουρός (πεζικό) πολέμησε ενάντια στην τουρκική εισβολή. Σπούδασε στην Γαλλία όπου απέκτησε διδακτορικό τίτλο στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Συμμετείχε ενεργά τόσο στο κυπριακό όσο και στο γαλλικό φοιτητικό κίνημα. Εργάστηκε σε πολυεθνική εταιρεία, από την οποία αφυπηρέτησε από διευθυντική θέση με παγκόσμιο χαρτοφυλάκιο. Συνεργάζεται με ελληνικές δεξαμενές σκέψης και αρθρογραφεί σε εφημερίδες και ιστοσελίδες.